Halk pazarında sivri biberin etiketini okuyan orta yaşlarda bir kadın, "Üzerinde tatlı yazıyor ama fiyatı çok acı. Biberin kilosu 50 lira olur mu" diye tepkisini gösteriyor. 

Tatlının fiyatı yüksek de acı olanınki düşük mü? Elbette değil. 

Eskiden kilo kilo alınan sebze, artık çeyrek veya yarım kilo olarak alınıyor. 

Meyve ise tane veya dilimle alınır hale geldi. 

Hele neredeyse tüm yemeklerde kullanılan soğan ise bir süredir el yakıyor. 

Pazarda bile "2 kilogramı 60 lira" etiketini gören vatandaş istemsiz de olsa "yiğit muhtaç olmuş kuru soğana" cümlesini kullanıveriyor. 

Zira artık soğan da tane ile alınır hale geldi. Soğan tanesinin fiyatı da ortalama 7 lira. 

Sadece birkaç üründe değil A'dan Z'ye kadar tüm gıdada maddeleri el yakıyor. 

Bu nedenle de insanlar market ve pazarlar için "yangın yeri" yorumu yapıyor. 

Soğan bile tane ile alınır hale geldi / Fotoğraf: AA

Dünyada düşerken Türkiye'de yükseliyor

Peki dünyada gıda fiyatları nasıl? Pandemiyle birlikte tedarik zincirinde yaşanan sıkıntılar nedeniyle gıda fiyatlarında bir artış yaşanmıştı. 

Ancak tüm dünyada gıda fiyatlarında son dönemlerde ciddi düşüşler yaşandı. 

Dünya genelinde gıda fiyatları 12 aydır düşerken Türkiye'de ise 31 aydır yükselişte. 

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) açıkladığı "Küresel Gıda Fiyat Endeksi" son bir yılda yüzde 21 düştü. Son 2 yıla bakıldığında ise Türkiye'deki gıda enflasyonu yüzde 187. 

Aynı dönemde dünyadaki artış ise sadece yüzde 6'da kaldı. Avrupa Birliği'nde bu oran yüzde 26. 

Peki bu neden kaynaklanıyor? Yani gıda fiyatları dünyada düşerken Türkiye'de niçin sürekli yükseliyor? 

Türkiye'de son dönemlerde tarım ürünleri yükselmeye devam ediyor / Fotoğraf: AA

Konunun uzmanları bir türlü önlenemeyen gıda fiyatlarındaki artışın nedenlerini Independent Türkçe'ye değerlendirdi. 

"Artışın iki önemli sebebi var"

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Baki Remzi Suiçmez'e göre pandemi süreci gıda tedarik zincirindeki kırılmalara yol açtı, Rusya-Ukrayna Savaşı da tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gıda enflasyonunu yükselti.

Ancak dünyadaki gıda fiyatlarındaki artış son bir yılda düşmeye başlarken Türkiye'de artış sürekli bir şekilde devam ettiğini ifade eden Suiçmez, "Bu yükselişin nedenini iki şeyde aramak lazım: Birincisi tarımsal girdi maliyetinin yüksekliği, ikincisi ise ısrar ve inatla sürdürülen yanlış politikalardır" dedi. 

Baki Remzi Suiçmez / Fotoğraf: Twitter

"Şekilsel denetimler sorunları çözmüyor"

En son ocak ve mart aylarındaki fiyat endeksinin çok yüksek çıkmasının tarımsal üretici fiyat endeksine olumsuz yansıdığını vurgulayan Suiçmez, "Dolayısıyla tarla girdi maliyetlerinin yüksekliğinin somut örneklerle giderilememesi ve baskılanmış olsa bile raflardaki gıda enflasyonuna yansıması kaçınılmaz" diye konuştu. 

Destek bütçesinin azlığı, bunların sonradan ödenmesinin yanlışlığı, gübre, mazot, tohum, yem ve ilaçta yüksek girdi maliyetlerini azaltan somut önlemlerin alınmaması sorunları çözmediğini hatırlatan Suiçmez, "Gıda tedarik zincirindeki şekilsel denetimler dışında üretim sorunu çözülmüyor. Raflardaki fiyatları düzenlemeye yönelik çalışmalar da sonuçsuz kalıyor" ifadelerini kullandı. 

"Gıdada dışarıya bağımlı hale geldik"

Tarım ve Orman İş Sendikası Başkanı Şükrü Durmuş ise siyasal iktidarın uyguladığı politikalarla Türk tarımının giderek yok olma noktasına geldiği görüşünde.

Türkiye'deki anlayışın dünyanın hiçbir yerinde olmadığını savunan Durmuş "Ülkemizde ve çok farklı bir politika var. Bunun sonunda 1980'lerden ‘önce ülke kendi kendine yeterken' bugün gıdada tamamen dışa bağımlı hale geldik. Bunun nedeni de başta kota uygulamasıdır" şeklinde konuştu. 

Şükrü Durmuş / Fotoğraf: Twitter

"Çiftçi üretimden koptu"

Siyasi iktidarın kendini tüccar, ülkeyi pazar ve halkı da müşteri gibi gördüğünü belirten Durmuş, şunları kaydetti: 

"Dünyanın hiçbir ülkesinde kendi işçisinin ürettiğine kota koyup o ürünü dışardan alan ve ona pazar oluşturan bir başka ülke yoktur. Bu hain politikalar Türkiye'de tarımı bu noktaya getirdi. Girdilerin aşırı yüksek olmasından ötürü çiftçiler üretimden koptu." 

Durmuş'a göre tohum, gübre ve işçiliğin yüksek olmasından dolayı arazisini ya çok uluslu şirketlere kiralayan ya da satanlar var. Durum giderek kötüleşiyor. Tarımın yok edildiği ülkede gıda fiyatlarının düşme yerine sürekli yükselmesi çok normal. 

Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım ise bu alanı en iyi bilen kalemlerden biri. 

Yıllardır tarımdaki gerilemeye dikkati çeken yazar Yıldırım'a göre gıda fiyatlarındaki artış, üretim maliyetlerinin yüksekliğinden kaynaklanıyor. 

"Sorun tarlada başlıyor"

"Dünyada devletin desteklediği ve oturmuş bir piyasa var" ifadelerini kullanan Yıldırım, "Türkiye'de herkes pazardaki, marketteki fiyatlara bakıyor. Halbuki fiyat bir sonuç" dedi. 

Uygulanan üretim ve destekleme politikasındaki yanlışların fiyata yansıdığını hatırlatan Yıldırım, "Fiyata dayalı önlemler alınmaya çalışılıyor. Fiyat yükseldi ihracatı yasaklayalım, fiyat yükseldi kısıtlamaya gidelim veya ceza keselim gibi hep fiyat üzerinden çözmeye çalışıldı ama sorun tarlada başlıyor" değerlendirmesinde bulundu.

Ali Ekber Yıldırım / Fotoğraf: Twitter

"İnsanlar et alamıyor ama fiyatlar sürekli yükseliyor"

Son günlerde en çok konuşulan ürünlerden kırmızı eti örnek veren değerlendirmesini sürdüren Yıldırım şunları söyledi: 

"Yıllarca süt fiyatı baskı altında tutuldu. İnsanlar süt ineklerini kesti. İnekler kesilince hayvan varlığı azaldı, doğurganlık yok oldu. Şu anda et fiyatları sürekli artıyor çünkü üretim yeterli değil. Yani tüketim yüzde 60 oranında azaldı. İnsanlar et alamıyor ve buna rağmen fiyat yükseliyorsa o zaman yeterli miktarda hayvan ve üretim yok demektir."

"Temel neden üretimden kaynaklanıyor"

Yine son zamanlarda fiyatı oldukça yükselen bir diğer ürün olan soğanı örnek vererek bazı veriler paylaşan Ali Ekber Yıldırım, "Türkiye'de soğan üretimi yıllık ortalama 2,2 milyon ton. Bu bazen 2,5 milyon ton oluyor bazen de 2 milyona düşüyor. Üretim 200 bin ton arttığında da düştüğünde de sorun yaşıyoruz. Bu planlama da yapılamıyor. Birçok neden üst üste binince Türkiye'de gıda fiyatları ne yazık ki yükseliyor. ‘Tarım ülkesiyiz', ‘Avrupa'da tarımda birinciyiz' diyoruz ama dünyada en fazla gıda fiyatı yüksek olan ülkelerden biriyiz. Temel neden üretimden kaynaklanıyor" şeklinde konuşarak sözlerini tamamladı.