Tarihi kayıtlara göre zorunlu askerlik uygulamasını ilk hayata geçiren M.Ö. 2000 ile M.Ö. 600 yılları arasında varlıklarını sürdüren Asurlular oldu.
Bugünkü Irak'ın kuzeyinde yer alan Ninova merkezli bir devlet kuran Asurlular'da zengin fakir demeden her erkek zorunlu olarak 3 yıl askerlik yapardı.
Askeri güçleri sayesinde bugünkü Suriye, Irak, Mısır, Filistin, Güneydoğu Anadolu ve İran'ın batısını ele geçiren Asurlular gibi Yunan şehir devleti Sparta da zorunlu askerlik uygulamasını hayata geçiren uygarlıklardan biriydi.
Ancak geçmiş devletlerin çoğunda ordular ya paralı askerlerden ya da savaş zamanı katılanlardan oluşuyordu. Roma ve Osmanlı'da buna dahildi.
Fransız İhtilali'yle başladı
Bugün bildiğimiz anlamda profesyonel askerlik ise Fransız İhtilali'nin ardından hayata geçti.
İhtilalin ardından birçok Avrupa ülkesiyle savaşan Fransa, 1793'te aldığı kararla 17 ile 25 yaş arası gençleri askere almaya başladı.
Bu uygulama kısa sürede diğer Avrupa ülkelerine de yayıldı. Almanya'nın kuruluşunda büyük etkisi olan Prusya zorunlu askere alma yaşı 20 olarak belirlendi.
Zorunlu askerlik Osmanlı'da 19'uncu yüzyılda başladı
1826'da Yeniçeri Ocağı'nı kaldıran ve yeni askerlik sistemleri deneyen Osmanlı Devleti'nde de 1869 itibaren zorunlu askerlik uygulaması başladı ve bu konuda Prusya örnek alındı.
Cumhuriyet döneminde de zorunlu askerlik uygulaması devam etti.
Cumhuriyetin ilk yıllarında 4 yıl olarak başlayan zorunlu askerlik uygulaması zaman içerisinde kısalarak günümüzde 6 aya kadar indi.
26 Haziran 2019 tarihindeki yeni askerlik kanunu ile bedelli uygulamasının kalıcı hale gelmesiyle birlikte ücreti ödeyenler sadece 28 gün askerlik yapıyor.
Bu süre içinde silah altına alınan kişilere sadece temel askerlik eğitimi veriliyor.
Zorunlu askerlik kaldırılacak #DamgaDamlaya #ÇalışanTürkiyeninSesi pic.twitter.com/q6SNxOrkfa
— DEVA Partisi (@devapartisi) April 4, 2023
DEVA'dan "zorunlu askerlik kaldırılsın" vaadi
Zorunlu askerlik son yıllarda dünyada da tartışılan bir konu.
Kimi Avrupa ülkelerinde uygulama kalktı. Fransa, Birleşik Krallık, Belçika, Hollanda bunlardan birkaçı.
Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), önceki gün sosyal medya hesapları üzerinden bir paylaşım yaparak vaatleri arasında zorunlu askerlik uygulamasının kaldırılmasını da saydı.
Bu vaat sosyal medyada tartışma yarattı. Destekleyen kadar çok eleştiren de oldu.
TSK'da profesyonellerin sayısı normal askerleri geçti
Aslına bakıldığı zaman Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) özellikle son yıllarda maaşlı çalışan uzman erbaşların da artmasıyla büyük ölçüde profesyonel askerlerden oluşmaya başladı.
2022 yılı verilerine göre mevcuttaki 390 bin askerin neredeyse 216 bini subay, astsubay ve uzman erbaş olmak üzere profesyonel askerlerden oluşuyor.
Geri kalanlar vatani hizmeti karşılığında 6 ay süreyle askere gelen kişilerden oluşmakta.
Gerek yurtiçi gerekse yurtdışında yapılan operasyonlara tamamen profesyonel askerler katılıyor.
Zorunluluk nedeniyle gelenlerden genellikle geri hizmetlerde faydalanılıyor.
Bu şartlarda gerçekten de zorunlu askerliğe gerek kalıp kalmadığı sorusu da akılları kurcalıyor.
Peki hayatının önemli bir kısmını orduda geçirmiş olan emekli askerler, DEVA'nın zorunlu askerliği kaldırma vaadini nasıl karşılıyor?
4 deneyimli emekli askere "zorunlu askerliğe artık gerek var mı" sorusunu yönelttik.
"Zorunlu askerliğe gerek var, genişletilmesinden yanayım"
Emekli tümgeneral Ahmet Yavuz, "Bence çok gerek var. Babacan'ın görüşüne katılmıyorum" dedi.
Dönemin koşullarına bağlı olarak bazı silah sistemlerinin profesyonellerin tarafından kullanılması gerektiği görüşünde olduğunu ifade eden Yavuz, "Ama askerlik sisteminin kaldırılmaması, aksine hem korunması hem de özellikle kamu yararına hizmetler sunmasına katkı verecek şekilde genişletilmesinden yanayım" diye konuştu.
"Ordu afetlerde de görevlendirilirse bu iş sadece profesyonellerle yürütülemez"
Türkiye'deki deprem riskine, iklim değişikliklerden kaynaklı yeni afetlere, ülke dışından yoğun göç ihtimaline dikkati çeken Yavuz, şunları söyledi:
İç ve dış etkenlerin getirdiği sorunlardan dolayı çok daha farklı bir silahlı kuvvetler yapısına ihtiyaç görülmektedir. Dolayısıyla silahlı kuvvetlerin doğal afetlerde de görevlendirilmesi düşünüldüğünde bu işin sadece profesyonel askerlerle yürütülemeyeceği açıktır. Farklı bir konseptte konunun ele alınması gerekmektedir."
"Parası olan gitmiyor, olmayan gidiyor, adaletsizlik yaratıyor"
Emekli tuğgeneral Osman Aydoğan ise bugün dünyada zorunlu askerliği sürdüren az ülkenin kaldığını ifade etti
Aydoğan'a göre Türkiye'de kısa ve uzun dönem, paralı, parasız uygulamalarıyla mevcut askerlik sistemi çok değiştirildi.
Bunun için "karman çorman" nitelemesinde bulunan Aydoğan "Parası olan askere gitmiyor, olmayan gidiyor. Bu da çok adaletsizlik yaratıyor. Kesin çözüm kaldırılması. Yani zorunlu askerliğin kaldırılması daha uygun" ifadelerini kullandı.
"Zorunlu olarak silah altına alınanlar artık muharip birliklere gitmiyor"
Aydoğan, günümüzde savaşlarda belirleyici olanın modern silah sistemleri olduğunu kaydederek, şu değerlendirmede bulundu:
Javelin gibi silahı kullanmak için profesyonel askere ihtiyaç var. Türkiye'nin nüfusu 85 milyon. Zorunlu askerliğe ihtiyaç kalmadı. Normal askere gelenler artık muharip birliklere de gitmiyor. Askere parası olmayan garibanlar gidiyor. Bunu kaldırmanın kesin yolu tamamen profesyonel askerliğe geçmek."
"Kalkması değil, 12 aya çıkarılması doğru"
Emekli albay Mithat Işık ise soruya "Kalkması değil, zorunlu askerliğin bence 12 aya çıkarılmasının doğru olacağını düşünüyorum. Ayrıca bedelli askerlik uygulaması da son bulmalı" diye konuştu.
Işık bu görüşünün gerekçesini şöyle açıkladı:
Mecbur askerliğin kaldırılması Türkiye'nin içinde bulunduğu coğrafyaya baktığımız zaman uygun değil. Kritik sistemleri kullananlar profesyoneller olabilir ama profesyonel asker sayısının yüzde 60'dan fazla olmaması gerekiyor. Yüzde kırkının normal askerler olması lazım. Depremde müdahale için asker sayısının da yeterli olmadığı görüldü. Sonuçta profesyonel askere akşam olunca evine gider. Kışlalar boş kalıyor. Gece olabilecek olağanüstü bir durumda kışlalarda elimizde güç yok."
"Şu an fiilen zorunlu askerlik yok"
3 ismin ardından uzun yıllarını orduda subay olarak geçirmiş Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi askeri tarihçi Prof. Dr. Mesut Uyar'a aynı soruları yönelttik.
Türkiye'de şu an fiilen zorunlu askerliğin olmadığını öne süren Uyar, bedelli askerliği hatırlatarak "İmkanı olan ya da askere gitmek istemeyen hiçbir kişi gitmiyor. Birçok insan para da vermeden askere gitmiyor. Eskiden asker kaçaklarının takibi ve teslimi çok etkindi. Şu an gördüğüm kadarıyla bu etkin bir şekilde uygulanmıyor" dedi.
"Gidenler genelde alışkanlıktan ya da başka işi olmadığından gidiyor"
Günümüzde askere gidenlerin alışkanlıktan ya da yapacak başka bir işleri olmadığı için giden konumunda olduğunu öne süren Uyar, "Bir de askere gitmek bazı avantajlar sağlıyor. Örneğin sonrasında uzman erbaş, polis, jandarma olmak niyeti varsa askere gitmek avantaj sağlıyor" şeklinde konuştu.
"Artık asker millet değiliz"
TSK'nın personel yetersizliğinden dolayı belli işleri sürdürmede sorun yaşadığını kaydeden Uyar, zorunlu askerliğin tümden kaldırılmasına karşı çıktı.
Ciddi sayıda insanın askere gitmek istemediğini söyleyen ve "Artık asker millet değiliz" diyen Uyar, sözlerini şöyle tamamladı:
Ordu eskiden zorunlu askerlik sistemiyle bir sürü işi kendi başına hallediyordu. Doktoru, mühendisi de teknik elemanı da geliyordu. Şimdi belli işlerde personel yetersizliğinden ciddi sıkıntı var. Çünkü Türkiye'de profesyonellik askerlik sistemi de tam oturmadı. Bu sistem oturmadan zorunlu askerliği kaldırmak Türkiye için sıkıntı yaratacak. Ama şu an fiilen zorunlu askerlik de uygulanamıyor. Çok az uygulanıyor. Parası olmadığı için gitmek zorunda kalanlara büyük bir haksızlık yaratıyor."
© The Independentturkish
