Sovyetler eşitlikte uzay yarışını nasıl kazandı?

SSCB, ABD’den yıllar önce kadınları ve beyaz tenli olmayanları uzaya göndermişti

Emekli Sovyet kozmonotu Tereşkova uzaya çıkan ilk kadın unvanını taşıyor (Twitter)

Soğuk savaş, askeri cephede olduğu kadar ideolojik cephede de yaşanırken, Sovyetler Birliği kapitalist düşmanlarının, özellikle de ırk ayrımcılığı yapan Amerika Birleşik Devletleri’nin cinsiyetçiliğine ve ırkçılığına vurgu yapıyordu. Ve uzay yarışı, SSCB’nin eşitliğe adanmışlığını göstermek için ilk fırsattı. 1961’de uzaya ilk adamı gönderdikten sonra Sovyetler, Amerikalılardan yıllar önce  ilk kadını, ilk Asyalı erkeği ve ilk siyahi erkeği yörüngeye yerleştirmekle devam etti.

Doğrusu Sovyet kozmonot eğitim müdürü henüz 1961’de günlüğüne şöyle yazmıştı “Uzaydaki ilk kadının Amerikalı olmasına müsaade edemeyiz. Bu, Sovyet kadınlarının yurtsever duygularına hakaret olur.” Sovyet başbakanı Nikita Kruşçev de ikna olduğunda aday arayışı başlamış oldu.

16 Haziran 1963’de 26 yaşında fabrika işçisiyken kozmonot olan Valentina Tereşkova uzaya giden ilk kadın oldu. Tereşkova Dünya yörüngesinde 48 tur atılan uçuşta tek başınaydı. Üç gün içinde o güne kadar uzaya giden tüm Amerikalı astronotların toplamından daha uzun yol kat etti. Coşkulu kadın hayranlar bu yolculuğu Sovyetler’in cinsiyet eşitliğine olan sadakatinin doğrulanması olarak görürken, Sovyetler Birliği dışında yaşayan kadınlar da bunu kadınların başarabileceklerinin bir sınırı olmadığının kanıtı şeklinde değerlendirdi.

Volga Nehri’nde traktör şoförü olarak çalışan bir babanın kızı olan Tereşkova, bir Sovyet poster yüzü haline geldi ve nihayetindeyse Rus Hava Kuvvetleri’nden tümgeneral olarak emekli oldu. Uzaya giden ilk Amerikalı kadın Sally Ride bu yolculuğu yaptığında takvimler 1983’ü gösteriyordu.

1967’nin başlarından itibaren Sovyetler Birliği ve sosyalist müttefikleri uzay çalışmalarını Interkosmos programıyla birlikte yürüttü. Temmuz 1980’de Asyalı gelişmekte olan bir ülkeden uzaya giden ilk pilot Vietnamlı Phạm Tuân oldu.

Tarım işçisi bir ailenin çocuğu Pham 1965’de Vietnam Halk Ordusu’na katıldı. Olağanüstü başarılı bir öğrenci olan Pham pilot eğitimi almak üzere seçildi ve 1972’de Amerikan B-52 bombardıman uçağını vurduğu haberiyle birlikte ulusal kahraman ilan edildi (her ne kadar bu unvan tartışılsa da). Ekibinin uzaydaki ilk görevlerinden biri tahrip olan ülkede gıda üretimini artırmak için Vietnam ekosisteminde kimyasal savaşın etkilerini araştırmaktı. Uzaydaki ilk Asyalı Amerikan Ellison Onizuka beş yıl sonra Pham’ın izinden gidecekti.

Pham’ın yolculuğundan yalnızca iki ay sonra Kübalı Arnaldo Tamayo Méndez uzaya giden ilk Afrika kökenli kişi olurken, ABD’nin uzaya bir Afro-Amerikalı göndermesi için üç yıl daha geçmesi gerekecekti. Tereşkova gibi Tamayo Méndez de üstün sosyalist referanslara sahipti. Yetim bir bebekken yoksulluk içinde yetişti ve 13 yaşında bir marangozun yanında çırak olarak çalışmaya başladı. Gençlik döneminde devrimci fikirlerle tanıştı ve nihayet Küba Devrim Muhafızları’na katılarak pilot oldu. Tamayo Méndez dünyaya döndüğünde Fidel Castro, kozmonotun Afrikalı atalarına vurgu yapan uzun bir konuşma yaptı.

Kozmonotlar arasında çeşitlilik, Sovyet mesajını dünyanın geri kalanına iletmek için kilit durumundaydı: Sosyalist bir ülkenin en sıradan yurttaşı bile göklere çıkabilir.

 

*Bu yazının basılı versiyonu New York baskısının F bölümü, sayfa 8’de 21 Temmuz 2019’da şu başlıkla yayınlanmıştır: Sovyetler Birliği’nde Eşit Havacılık.

 

**Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.nytimes.com/2019/07/16/us

Independent Türkçe için çeviren: Sena Çenkoğlu

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU