Yeni araştırmaya göre Dünya tarihindeki ünlü yok oluşun nedeni patlayan yıldızlar

İllinois Üniversitesi’nden araştırmacılar, 360 milyon yıl önceki kitlesel yok oluşa süpernovaların neden olduğunu savunuyor

Devoniyen dönemde yaşadığı bilinen en eski 4 ayaklı canlı, Tiktaalik rosae'ydi (Zina Deretsky, ABD Ulusal Bilim Vakfı)

Gökyüzünde dolunaydan daha parlak görünen, patlayan bir yıldızın ışığı altında kitap okuduğunuzu hayal edin. İlk etapta eğlenceli gelebilir ancak ama böyle bir manzara, radyasyonun Dünya’daki yaşamı kasıp kavuracağı bir felaketin ilk adımı olabilir. 

Illinois Üniversitesi’nden bilim insanları yakın bir süpernova patlamasından gelen öldürücü kozmik ışınların ünlü kitlesel yok oluşlardan birinin faili olabileceğini keşfetti. Araştırmacılar, bu senaryonun, Dünya’nın kayaç kayıtlarında belirli radyoaktif izotopların bulunmasıyla kanıtlanabileceğini ortaya koydu.

Üniversitenin astronomi ve fizik profesörlerinden Brian Fields’in öncülük ettiği çalışmada, 359 milyon yıl önce Devoniyen ve Karbonifer jeolojik çağları arasındaki geçişte gerçekleşen yok oluşun, astronomik olaylardan kaynaklanma ihtimali araştırıldı.

Ekibin bu iki çağ arasındaki geçişe odaklanmasının sebebi, söz konusu tarihlerde bilinen en uzun ozon tabakası incelmesinin gerçekleşmiş olması ve bitki sporlarının yüz binlerce nesil boyunca morötesi ışın yanıkları taşımasıydı.

Fields bunu şöyle açıkladı:

Geniş ölçekli volkanik aktivite ve küresel ısınma gibi Dünya temelli felaketler de ozon tabakasını yok edebilir. Ancak söz konusu zaman aralığında bunlara işaret edecek yeterli kanıt yok. Bizse Dünya’dan yaklaşık 65 ışık yılı uzaklıkta gerçekleşen bir ya da daha fazla süpernova patlamasının uzun süren ozon kaybından sorumlu olabileceğini öne sürüyoruz.

Ekip ozon tabakası incelmesinin göktaşı çarpması, Güneş patlamaları ve gama ışını patlamaları gibi olası diğer astrofiziksel sebeplerini de inceledi. Ancak makalenin yazarlarından Jesse Miller, “Bu olaylar çok hızlı sonlandı ve Devoniyen Çağ’ın sonunda gerçekleşen uzun süreli ozon tabakası incelmesinin sebebi muhtemelen bunlar değil” dedi.

Bilim insanları aynı zamanda bir süpernovanın iki felaketin art arda gerçekleşmesi anlamına geldiğini ifade etti. Çünkü böyle bir patlama, Dünya’yı önce morötesi ışık, X-ışını ve gama ışınlarıyla yıkarken, sonra da savurduğu kalıntılarla Güneş Sistemi’ni vurmuş olmalı. Dünya bu nedenle süpernovanın hız kazandırdığı kozmik ışınlara uzun süre maruz kalmış ve ozon tabakasındaki hasar 100 bin yıldan uzun sürmüş olabilir.

Öte yandan fosil kanıtlar, Devoniyen-Karbonifer kitlesel yok oluşunun öncesinde biyoçeşitliliğin 300 bin yıl boyunca düşüşte olduğuna işaret ediyor. Bu da çoklu felaketler ihtimalini ve hatta birden çok süpernova olasılığını gündeme getiriyor.

“Bu kesinlikle mümkün” diyen Miller sözlerini şöyle sürdürdü:

Yüksek kütleli yıldızlar, genellikle diğer yüksek kütleli yıldızlarla kümeler halinde bulunur ve ilk patlamanın hemen ardından başka bir süpernovanın gerçekleşmesi muhtemeldir.

Ekibe göre bir süpernovanın gerçekleştiğini gösteren başlıca kanıt, yok oluşun meydana geldiği dönemden kalan kayaç ve fosillerde plütonyum-244 ve samaryum-146 radyoaktif izotoplarını bulmak.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Makalenin yazarlarından Zhenghai Liu, “Bu izotopların ikisi de bugün Dünya üzerinde doğal olarak bulunmuyor ve buraya gelmelerinin tek yolu kozmik patlamalar” diye konuştu.

Araştırmacılar Devoniyen-Karbonifer geçişindeki kayaçlarda süpernova patlamalarına işaret edebilecek plütonyum-244 ve samaryum-146 izotoplarını aramaya henüz başlamadı. Çünkü bu çalışma, jeolojik kayıtlarda süpernovaya işaret edecek kanıtların modelini tanımlamayı amaçlıyor.

Fields, “Çalışmamızın ana mesajı, Dünya üzerindeki yaşamın tek başına varlık göstermediğidir” dedi ve ekledi:

Daha büyük bir kozmosun vatandaşlarıyız ve kozmos yaşamlarımıza sıklıkla belli belirsiz ama bazen de acımasızca müdahale ediyor.

Çalışmanın bulfuları, hakemli bilim dergisi PNAS’ta yayımlandı.

 

Illinois Üniversitesi

Independent Türkçe için çeviren: Umut Can Yıldız

DAHA FAZLA HABER OKU