Avrupa ve ABD yeni bir ekonomik bunalımı önlemek için hangi yöntemlere başvuruyor?

Koronavirüs krizinin onlarca yıldır süren ekonomik davranışları değiştirebileceği belirtiliyor

Almanya'nın koronavirüse dair en agresif planı uyguladığı ifade ediliyor (AP)

Küresel ekonomiyi yönetenlerin daha önce görülmedik bir problemle karşı karşıya olduğu aktarılıyor: Küresel pandemiye bağlı ışık hızında ekonomik çöküş ve zarar gören finansal piyasaların hasarının büyütme tehlikesi.

Politico’da yer alan habere göre Washington’dan Brüksel’e, Frankfurt’a, Berlin’e ve ötesine, gelişmiş ekonomilerdeki yetkililer şu ana kadar hayal edebildikleri en büyük maliye ve para politikalarını tanıtmaya başladı. 

ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell ve ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin 2008 finansal krizi sırasında kendilerinden önce gelenlerin yaptıklarına benzer hamleler yapıyor görünüyor.  Öte yandan Almanya Başbakanı Angela Merkel ve yeni Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde gibi on yıl önce başlayan Avrupa borç kriziyle karşılaşan yetkililer ajandalarını gözden geçiriyor ve bu sorunun farklı noktalarının kendini yenilemesini önlemeye çalışıyor.

Ben White, Victoria Guida ve Matthew Karnistchnig’in imzasını taşıyan habere göre ekonomistlerin, ticaret yapan insanların ve ortalama vatandaşların hepsi bu çabaların ekonomik ve insani bir yıkım yaratan ve ne zaman biteceğine yönelik herhangi bir işaretin henüz görünmediği koronavirüsü durduramayacağının farkında. Şimdi hepsinin kendini sadece bir ay önce küresel ekonomide kitlesel iflaslar başladığında oluşabilecek derin ve uzun sıkıntılı dönemlere hazırlamaya başladığı aktarıldı. En büyük ve en güçlü ekonomilerden daha az kaynağa sahip daha küçük ve daha zayıf ekonomilere ekonomik zararın sonuçlarıyla henüz karşılaşmaya başlamadığı ifade edildi. 

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Pek çok ülkenin maliye bakanı ve merkez bankası yöneticileri bu hafta sanal ortamda yapılacak 189 üye ülkeyle gerçekleştirilen IMF’nin yarı-yıllık toplantısına katılacak. IMF’nin geri kalan 75 yıllık tarihinin aksine, ajandanın başında küresel ekonomik çöküşle mücadelenin yer alacağı belirtiliyor. 

Harvard Üniversitesi profesörü ve eski IMF baş ekonomisti Kenneth Rogoff, “Sadece kaybedilen işler ve düşen faaliyet açısından resesyonun derinliği son 150 yılda gördüğümüz herhangi bir şeyle kıyaslanmayacak. Tek soru süresi. Kullandığımız ekonomik araçlar önemli fakat ortasında olduğumuz şey bir doğal felaket ya da savaş ve şu an temel olan şey bundan çıkmak” dedi. 

Rogoff’a göre dünya genelinde merkez bankalarından ve hükümetlerden gelen devasa nakit takviyeleri yardımcı olacak. Fakat Rogoff virüsten etkilenmesi muhtemel Hindistan gibi gelişmekte olan ekonomiler için küresel borç ertelemelerinin de dahil olduğu yeni yaklaşımların gerekeceğini öne sürüyor. Rogoff aynı zamanda Fed gibi merkez bankalarının, etkililiğine dair farklı sonuçlar vermesi itibarıyla uzun süre direnilen faiz oranlarını sıfırın altına indirmek gibi büyümeyi tersine çevirecek daha önce görülmemiş adımlar atmaya zorlanabileceğini söyledi. 

Politico’nun haberinde küresel ekonomik dramanın yaşandığı arenadaki büyük kurumsal oyuncuların devasa harcama programları açısından önlem alma konusunda daha önce kendilerini kanıtlamış kişiler olduğu ifade edildi. Fed ve ABD Hazine Bakanlığı geçen hafta 2 trilyon dolardan fazla bir bütçeyi iş yerlerine ve belediyelere sağlayacağını duyurmuştu. 

Fakat bunların ötesinde nelerle karşılaşılacağı henüz bilinmezliğini koruyor.

 

reuters.jpg
IMF koronavirüsün küresel ekonomi açısından yarattığı tablonun 2008 krizinden çok daha ciddi olduğunu belirtmişti (Reuters)

 

Onlarca yıldır diğer büyük sıkıntılı dönemlerin, piyasa balonları ya da ekonomi politikaları hatalarından kaynaklandığı belirtiliyor. Bunların arasında 1970’lerdeki ve 1980’lerin başındaki enflasyon, 1990’larda Asya piyasaların erimesi ve birikim ve kredi krizi, 2000’deki dot-com balonu ve 2008 finansal krizi yer alıyor. Bu sefer yaşananınsa bunlardan epey farklı olduğu ifade ediliyor.

Powell, Mnuchin, Lagarde ve Merkel gibi önde gelen figürler büyük oranda daha önce işe yaramış araçları kullansa da, çok az kişinin dünyanın temel olarak nasıl değiştiğine ve koronavirüs nihayetinde kontrol altına alındığında ekonomilerin nasıl görüneceğine dair problemlerle uğraştığının görüldüğü aktarılıyor.

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ekonomik davranışları en azından on yıl değiştirtirmişti. O günleri yaşayanlar bir daha hiçbir zaman eski yaşantılarına geri dönemedi.Eski ajandalar kısa vadeli çözümler önerse de koronavirüs krizinin de benzer bir etki yaratması ve tamamen yeni bir ekonomik yaklaşımın benimsenmesine yol açmasının muhtemel olduğu ifade ediliyor.

Eski Dünya Bankası yetkililerinden Liaquat Ahamed, “Fed ve Kongre şu ana kadar olağanüstü bir iş çıkardı. Bunun yeterli olup olmadığının bunu ne kadar sürdürebileceğinize bağlı olduğunu düşünüyorum. Ama her şey bittiğinde, ABD ekonomisini bu kadar istikrarsız yapan şeye dair soru sormamız gerekeceğini düşünüyorum. Avrupalıların bununla baş etmek içi bizden çok daha iyi mekanizmaları var. İşsizlik merkezlerinin dışındaki sıralar bu tip şoklarla mücadele etmeyi sağlayacak kurumsal mekanizmaların olmadığını gösteriyor” dedi. 

 

 

“Almanya elindeki tüm kozları masaya sürüyor”

White, Guida ve Karnistchnig’in haberinde İtalya’daki ölü ve enfekte sayısının katlanarak artmasıyla Merkel’in, Berlin’de Avrupa’nın büyük bir ekonomik krizi atlatabileceği yönündeki umutların azaldığını fark ettiği aktarıldı. 

Koalisyon ortaklarıyla yapılan görüşmenin ardından Merkel’in yaklaşan fırtınanın etkisini hafifletmek için alınacak önlemlere dair onay almayı başardığı belirtildi. Koronavirüsün muhtemel etkilerinin daha da netleşmesiyle Merkel’in kabinesi Maliye Bakanı Olaf Scholz’un kelimeleriyle söylenecek olursa “tüm kozları masaya sürmek” konusunda uzlaştı. Bu da şirketler açısından bonkör bir vergi indirimi ve yaklaşık 500 milyar avro değerinde hem büyük hem de küçük kredi garantisi anlamına geliyordu. 

Alman Ekonomi Bakanı Peter Altmaier, “Şu ana kadar bir krizde yaptığımız en kapsamlı ve etkili garanti bu” demişti. 

Sadece birkaç hafta önce Merkel’in en güvenilir danışmanlarından Altmaier koronavirüsün yarattığı ekonomik tehdidi hafife almıştı. Fakat şimdi bütün bir Alman ekonomisi durmayla karşı karşıya. Merkel hükümetinin yüzlerce milyar avroluk garantiyle bankaları desteklemek için adım attığında Almanlar, 2008’de Lehman Brothers’ın iflasının ardından takip ettikleri ajandaya geri dönüyordu. 

Görünen harcamalar, Alman siyaseti açısından bir tabunun yıkılması anlamına gelebilir: Elde edilen gelirden daha fazlasını harcamak. Politico’nun aktardığına göre Merkel’in süregelen popülaritesinin ardında Almanya’nın 2015’ten bu yana kaydettiği ekonomik fazla yatıyordu. Fakat ekonomistler krizin Alman ekonomisine 250 ile 730 milyar avro arasında bir maliyet çıkaracağını tahmin ediyor. 

 

afp1.jpg
Lagarde ve Merkel'in daha önceki bunalım dönemlerinde uygulanan ajandaları gözden geçirdiği belirtildi (AFP)

 

2011’de borçlanmayı hafifletmek için yürürlüğe konan “borç freninin” yer aldığı Anayasa’da bütçe sınırlarını aşmak için hükümetin parlamento onayına ihtiyacı var. Merkel, mevcut bütçeden neredeyse yüzde 50’den fazla bir artışla 2020 için 156 milyar avro talep etmeyi planlıyor. Öte yandan hükümet kredi garantileri için de onay planlıyor ve bu kurtarma paketini neredeyse 1 trilyon avroya yaklaştırıyor. Almanya’nın 4 trilyon dolarlık ekonomisi düşünüldüğünde bunun herhangi bir ülkenin gündemine aldığından çok daha agresif bir plan olduğu ifade ediliyor. 

Avrupa borçlanmayı konuşuyor

İtalya ve İspanya başta olmak üzere Avrupa ekonomisi için işlerin iyiye gitmediği anlaşıldığında Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, kapsamlı 750 milyar avroluk paketi piyasaları dengede tutmak için uygulamaya koymuştu. Kurum daha önce gerçekleştirilen uygulamalara benzer bir yol izlese de, bu sefer Lagarde’ın hangi ülkenin ne kadar borçlanacağına dair kontrolleri kaldırarak daha da ileriye girmiş göründüğü belirtildi. 

18 Mart’ta gerçekleştirilen konferansta Lagarde, avro bölgesinin ulusal merkez bankalarının başkanlarına pandeminin “finansal piyasalarda ciddi gerginlikler yarattığını” söyledi. Lagarde merkez bankası yöneticilerine, hükümetlerin kendi paylarına düşen ödemeler konusunda daha istekli olduğuna dair sinyaller verdiğini belirtti. Ancak istekli olup olmamanın değil ekonomik kabiliyetin bu politikaları belirleyeceği ifade ediliyor.

Süren tartışmaların ardından liderler konuyu maliye bakanlarına devretti ve geçen hafta zayıf üyelere yardım amacıyla 540 milyar avroluk paket üzerinde anlaşıldı. 

“Problemin çözümüne işaret etmek Fed’in kapasitesinin ötesinde”

ABD’de sadece üç haftada 17 milyon kişinin işsiz kalmasıyla ekonominin verdiği umutsuz sinyallere karşı Mnuchin ve Powell’ın birlikte çözüm bulmaya çalıştığı belirtildi. Bu veriler ABD’nin 2008-2009 döneminde karşılaştığı ekonomik bunalımın ölçek olarak çok daha ötesinde bir noktaya işaret ediyor. 

ABD Maliye Bakanlığı ve Fed geçen hafta ekonomiyi desteklemek amacıyla 2,3 trilyon dolara kadar devasa boyutta bir miktarla kredi sağlanması için ek eylem kararı aldı. Karara göre hane halkları ve işletmelere dair kredileri artırmak amacıyla 3 kredi programının kapsamının genişletileceği ve 850 milyar dolara kadar destek sağlanacağı belirtildi. Ayrıca eyaletler ve yerel yönetimler için 500 milyar dolara kadar kredi sağlanacağı ifade edildi. 

 

afp.jpg
Maliye Bakanı Mnuchin ve Fed Başkanı Powell'ın birlikte hareket ettiği aktarılıyor (AFP)

 

Hepsi bir arada değerlendirildiğinde Fed ve Maliye Bakanlığı, hane halklarının ve şirketlerin borçlanma kabiliyetini sağlamak ve finansal piyasaların çöküşüne engel olmak için şu ana kadar 9 acil durum programı açıkladı.

Fed tarafından uygulanan programların çoğunun 2008 finansal krizi sırasında uygulananların bir benzerini oluştururduğu belirtiliyor. 

Eski Maliye Bakanlığı yetkilisi ve Stanford Üniversitesi’nde profesör Ramin Toloi, “Fed son çare olarak uluslararası borç veren olarak işlev görüyor. Fakat bu Fed’in bu salgının dünyaya yayılmasıyla ortaya çıkan ekonomik zararın sonucu olarak ortaya çıkabilecek ödeme gücü sorununun ne olabileceğini ele alma kapasitesinin ötesinde” dedi. 

 

Independent Türkçe, Politico

DAHA FAZLA HABER OKU