Kovid-19 nasıl başladı? Virüsün esas kaynağı hakkındaki hikaye sağlam değil

İnsan hataları da laboratuvar hataları da yaşanabilir. Kovid-19'un nasıl başladığına dair gizemi çözmek, karşındakini suçlama oyun değil

ABD Başkanı Trump ve Dışişleri Bakanı Pompeo'nun Kovid-19'u "Çin virüsü" ve "Vuhan virüsü" diye tarif etmesi tepki çekmişti (AFP)

Yeni koronavirüsün Çin'in Vuhan şehrinde nasıl ortaya çıktığını anlatan hikaye, ABD'yle Çin arasında kirli bir propaganda savaşına sebep oldu. İki taraf, 1985'te Sovyetler Birliği'nin CIA'i, AIDS'i yaratmakla hatalı şekilde suçlamasından bu yana iki ülke, birbirine en sert suçlamalardan bazılarını yöneltti.

ABD istihbarat yetkilileri, salgının kasıtlı suistimalden kaynaklandığını düşünmüyor. Bugünlerde dünyayı kasıp kavuran salgın bunun aksine basitçe ama trajik sonuçlara yol açan bir hikayeyle başladı: Asıl şüpheli, belki de hijyenik olmayan pazarlar yüzünden virüsün yarasalardan insanlara "doğal" yollarla bulaşmasıydı. Fakat bilim insanları, Vuhan'daki bir araştırma laboratuvarında yaşanan kazanın, bilimsel çalışma için toplanan ölümcül yarasa virüsünü yaymış olma ihtimalini de göz ardı etmiyor.

Arkansas'ın Cumhuriyetçi Senatörü Tom Cotton, 16 Şubat'ta attığı tweetle bu teoriyi, "İyi bilim, kötü güvenlik" diyerek açıklamıştı.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Cotton, böyle bir ihlali (veya doğal yollarla yayılmayı), iki aşırı olasılıktan daha muhtemel görmüştü: "Tasarlanmış bir biyolojik silah"ın yanlışlıkla dışarı sızması ya da "kasıtlı olarak salıverilmesi".

Cotton'un biyolojik silahlar hakkında daha önceden yaptığı, ocak ayı sonlarında bunu ilk kez ortaya atarak salgını "Çernobil'den daha kötü" diye nitelendirdiği gevşek konuşma öfkeye yol açmıştı.

ABD Başkanı Donald Trump ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, geçen ay koronavirüsü sırayla "Çin virüsü" ve "Vuhan virüsü" diye tarif ederek kızgın kelimelere yenilerini eklemişti.

Kendi sorumsuz iftiralarını atarken Çin de hiddetliydi. 12 Mart'ta Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien attığı tweette ABD'yi şöyle suçlamıştı: "Salgını Vuhan'a getiren ABD ordusu olabilir." Cao, Ekim 2019'da Vuhan'daki Dünya Askeri Oyunları'na katılan ABD askerlerinin virüsü yaymış olabileceğini hiçbir kanıt sunmaksızın iddia eden makaleyi retweetlemişti.

Çin'in ABD Büyükelçisi Cui Tiankai'nin 22 Mart'ta "Axios on HBO" programına çıkıp iki tarafın söylentilerinin de "çılgın" olduğunu söylemesiyle Çin geri adım attı. ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan bir sözcü, Cui'nin yorumunun "hoş karşılandığını" söyledi. Yönetimden üst düzey bir yetkili de bana, Trump ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in 27 Mart'ta yaptığı telefon görüşmesinde "işbirliği içeren davranışlara odaklanma" kararı aldığını anlattı.

Açık konuşayım: ABD istihbarat yetkilileri, koronavirüsün potansiyel bir biyolojik silah olarak laboratuvarda yaratıldığına dair kanıt olmadığını düşünüyor. Güvenilir bilimsel araştırmalar, virüsün insanlarca tasarlanmadığını, yarasalardan kaynaklandığını gösteriyor.

Ama salgın nasıl ortaya çıktı? Bu tıbbi gizemi çözmek, gelecekteki salgınların önüne geçmek için önemli. Giderek daha aşikar hale gelen şu ki virüsün esas "kaynağı hakkındaki hikaye" (Vuhan'daki Huanan Deniz Ürünleri Pazarı'nda hastalığa yakalanmış hayvanları yiyen insanlardan yayıldığı) sağlam değil.

Bilim insanları genetik dizilim sayesinde sorumlunun yarasa koronavirüsü olduğunu keşfetti. Deniz ürünleri pazarında yarasa satılmıyordu, bununla birlikte bu pazarda ya da başka bir pazarda yarasalara temas etmiş hayvanların satılıyor olması mümkün. Ocak ayında yapılan çalışmada akademik dergi Lancet, Vuhan'daki ilk Kovid-19 vakasının deniz ürünleri pazarıyla bağlantılı olmadığını belirtti.

Bilim insanlarının haftalardır kafa yorduğu, yarasa koronavirüsünün yanlışlıkla laboratuvardan çıktığını söyleyen rakip bir teori de mevcut. Çin Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi'nin (CDC) Vuhan şubesi, deniz ürünleri pazarına 300 metreden kısa mesafede bulunuyor. Bu tesisten ve yakındaki Vuhan Viroloji Enstitüsü'nden araştırmacılar, gelecekteki hastalıkları önlemek için çalışmak amacıyla Çin'in her yerinden yarasa koronavirüslerinin toplandığını söyleyen makaleler yayımladı. Bu örneklerden biri mi sızdı ya da tehlikeli atık, yayılabileceği bir yerde mi depolandı?
 


Rutgers Üniversitesi'nden mikrobiyolog ve biyolojik güvenlik uzmanı Richard Ebright bana bir e-postada, muhtemelen başka bir hayvan aracılığıyla yarasadan insana geçen virüsün "insanlara başta doğal bir kaza sonucu bulaşmış olabileceğini" söyledi. Ancak Ebright bunun, "örneğin laboratuvarda çalışan bir kişinin kazara enfekte olmasına benzer bir laboratuvar kazası şeklinde de ortaya çıkabileceğine" dikkat çekti. Yarasa koronavirüslerinin Vuhan'da, "sadece minimum koruma sağlayan" Seviye 2 Biyogüvenlik'le (en üstteki güvenlik seviyesi BSL-4'ün aksine) çalışıldığını belirtti.

Ebright, aralık ayında çekilen Vuhan'daki CDC'de çalışanların görüldüğü videoyu, "Yetersiz (kişisel koruyucu ekipman) ve güvenli olmayan operasyon uygulamalarıyla yarasalardan koronavirüs toplanıyor" diye tarif etti. Bundan bağımsız olarak ben de, mağaradaki yarasaları yakalarken "koruyucu önlemler almayı unutan" ve böylece "yarasa idrarı başına yağmur gibi damlayan" Vuhan'daki CDC'nin araştırmacısı Tian Junhua'nın kahramanlıklarını anlatan 2017 ve 2019'dan Çince iki makaleyi gözden geçirdim.

Ayrıca daha sonra ilginç bir şekilde geri çekilen Çince bir çalışma mevcut. Şubat'ta ResearchGate adlı site, Guangzhou şehrindeki Güney Çin Teknoloji Üniversitesi'nden Botao Xiao ve Lei Xiao'nun yazdığı kısa makaleyi yayımlamıştı. Araştırma, "Doğal genetik şekillendirmenin ve ara konağın kökenlerine ek olarak, ölümcül koronavirüs muhtemelen Vuhan'daki bir laboratuvardan başladı. Yüksek riskli biyolojik tehlikeye sahip laboratuvarlardaki güvenlik seviyesinin güçlendirilmesi gerekebilir" diye sonuçlanıyordu. Şubat'ta Botao Xiao, Wall Street Journal'a "doğrudan kanıtlar desteklemediği" için makaleyi geri çektiğini söyledi.

İnsan hataları da laboratuvar hataları da yaşanabilir. Kovid-19'un nasıl başladığına dair gizemi çözmek, karşındakini suçlama oyun değil; Çin ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kriz esnasında işbirliği yapmak ve gelecekteki krizleri önlemek için elde ettiği bir şans.

 

 

*Bu makale kaynağından aslına sadık kalınarak çevrilmiştir. İfade edilen görüşler Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.washingtonpost.com/opinions

Independent Türkçe için çeviren: Ata Türkoğlu

DAHA FAZLA HABER OKU