İnme ilk saatlerde tedavisi olan bir hastalık, çünkü zaman geçtikçe bu imkân yitirilir. İnme, yani felç belirtileri aniden ortaya çıkabilir.
Ani gelişen ağızda eğilme veya kayma, konuşmada bozulma, kol ve bacaklarda güçsüzlük, dengesizlik veya görme bozukluğu gibi şikayetlerden herhangi birisini yaşadığınızda bunların inme hastalığında görülen şikayetler olabileceğini aklınızda tutmak önemli.
Hemen 112'yi aramalı ve bu hastalar en yakın inme tedavisinin yapıldığı hastaneye ulaştırılmalı.
İnme geçirenlerde damar yolundan verilen pıhtı eritici veya anjiografik yöntemlerle pıhtının çıkarılması gibi tedaviler ilk 3 ve 6 saatlik süreçlerde yapılabildiğinden, ne kadar hızlı yapılabilirse o kadar etkili olur.
Dünya İnme Organizasyonu, her yıl yaklaşık 14 milyon kişinin felç geçirdiğini; yaklaşık 6 milyon kişinin inme ya da inmeye bağlı komplikasyonlar nedeni ile hayatını kaybettiğini bildiriyor.
İnme, dünya çapında ikinci önde gelen ölüm nedeni ve üçüncü önde gelen sakatlık nedeni.
Risk faktörlerine yönelik uygun kamu politikası önlemleri ve artan kamu bilinci ile tüm felçlerin en az yarısı önlenebilir.
İnme erişkinlerin en önemli sakatlık ve yaşam kalitesi kaybı nedenleri arasında bulunuyor.
Sağlık Bakanlığı yetkilileri, ülkemizde inme yönergesi yayımlanarak, sistem oluşturulduğunu ve hangi hastanelerin inme tedavisi uygulayacağının kurallarının oluşturulduğunu belirtiyor.
"İnme oranlarının yükselme nedenlerinden biri nüfusun yaşlanması"
İnme oranlarının yükselme nedenini Türkiye'nin giderek sağlık hizmetlerinde Avrupa'ya benzemesi ve nüfusun yaşlanmasına bağlayan Türk Nöroloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Akif Topçuoğlu, "Özellikle kadınlarda ortalama yaşam beklentisi sekseni geçti. Haliyle inme sıklığının yakın gelecekte azalması beklenmemeli ve hazırlıklar buna göre yapılmalı" uyarısında bulundu.
Hacettepe Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Topçuoğlu, "Eğer yüzde kayma, konuşma bozukluğu veya kolda kuvvetsizlik varsa sakın evde kalma, hemen 112'yi ara!" dedi.
"Damar sağlığımıza dikkat edersek kalp krizi gibi inmeyi de önleyebiliriz"
"İnme önlenebilir bir hastalık" diyen Sağlık Bakanlığı Akut İnme Bilim Komisyonu üyesi olan Prof. Dr. Topçuoğlu, sözlerini şöyle sürdürdü:
Damar sağlığımıza dikkat edersek kalp krizi gibi inmeyi de önleyebiliriz. Bunun için tansiyonunuzu, kan şekerinizi, kötü ve iyi kolesterol değerlerinizi, kilonuzu bilmeli ve kontrol altında tutmalısınız. Sigara ve içki hiç kullanmamalı, yeterince fiziksel aktivite yapmalı, hareketli olmalı ve sağlıklı beslenmelisiniz. Tuz ve yağ açısından kısıtlı, meyve ve sebze ile işlenmemiş gıda ağırlıklı beslenmeliyiz.
Aşı olmanın önemini vurgulayan Topçuoğlu, Kovid-19'un inmenin ağır seyretmesine neden olabildiğini söyledi.
"Hastayı duşa sokmanın ve soğuk su ile yıkanmanın bir faydası yok"
Ambulans beklerken hastaya herhangi bir ilaç verilmemesi gerektiğini söyleyen Türk Beyin Damar Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Atilla Özcan, "Hastayı duşa sokmanın ve soğuk su ile yıkanmanın bir faydası yok" uyarısında bulundu.
"Bazı kişilerde inme belirtileri birkaç dakika veya birkaç saat sürer ve sonra tamamen düzelir" diyen Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Özdemir, "Türk Beyin Damar Hastalıkları Derneği inme.org.tr sitemizde inme ile ilgili yapılması gerekenler mevcut. Belirtiler tamamen geçtiği için hastalar ve yakınları tarafından önemsenmemesi nedeniyle büyük tehlike oluşturuyor. Aslında öncü, uyarıcı bir durum ve tedbir alınmazsa çoğunlukla ardından gelecek bir inmenin habercisi oluyor" şeklinde konuştu.
Damar hastalıklarına neden olan risk faktörlerinin kalp ve diğer vücut damarlarında olduğu gibi, beyin damarlarında da tıkanıklıklara ve inme oluşmasına zemin hazırlayabileceğini kaydeden Özdemir, "Yüksek tansiyon aynı zamanda beyin damarlarında yırtılmaya, beyin kanamasına ve inmeye neden olabiliyor. Damar sertliği ve tıkanıklığı dışında en önemli inme nedenlerinden birisi de kalp hastalıklarıdır. Kalpte ritim bozukluğu bunlar arasında ilk sırada yer alıyor. Kalpte oluşan pıhtının beyin damarına giderek tıkamasına neden olabiliyor. Bu nedenle, ileri erişkin yaştaki bireylerin düzenli aile hekimlerine başvurması ve kalp ritmi, kan basıncı, kan şekeri ve lipidleri açısından kontrolden geçmesi gerekiyor. Ritim bozukluğu dışında kalp kapak hastalığı, kalp kapak değişimi, kalp yetmezliği, kalp krizi gibi başka kalp hastalıkları da kalpte pıhtı oluşmasına ve beyin damarını tıkamasına yol açabilir. Bunlardan biri boyun damarlarından biri veya daha fazlasının iç duvarının yırtılmasıdır. Bu durum kaza, şiddetli düşme, çarpma veya boynu uzun süre veya aşırı bir şekilde döndürme, kütletme veya zorlama sonucu ortaya çıkabiliyor" ifadelerini kullandı.
"İlaç tedavisi ne kadar erken başlanırsa beyin damarını açma şansı da o kadar yüksek"
Beyin damar tıkanıklığına bağlı oluşan inmede ilk amacın damarı açmak ve beyindeki beslenme bozukluğunu ortadan kaldırmak olduğunu kaydeden Özdemir, sözlerine şunları ekledi:
Damar açmaya yönelik kullanılan tek bir ilaç var. İlaç tedavisine inme başlangıcından sonraki ilk dört buçuk saat içinde başlanmalı. Bununla birlikte, ilaç tedavisi ne kadar erken başlanırsa beyin damarını açma şansı da o kadar yüksek. Başlangıç zamanı belirlenemeyen inmelerde veya olayın başlangıcından dört buçuk saat geçmiş olan hastalarda pıhtı çözmeye yönelik ilaç tedavisi başlanamaz.
Ayrıca ilaç tedavisi her hastada uygun olmayabilir. Damar tıkanıklığına bağlı gelişen inmelerde anjiyo ile tedavi her hastanede uygulanamaz. Tedavi konusunda uzmanlaşmış bir inme ekibinin ve teknolojik donanımın bulunması gerekir. Bu tedavi, inme belirtileri son 6 saat içinde gelişmiş olan ve büyük bir beyin damarının tıkalı olan hastalarda uygulanır. Beyin ve boyun damarlarındaki darlıklar tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) anjiyo ile gösterilebilir. Bu incelemelerde kasıktan kateter takılması gerekmez, sadece koldaki damardan opak madde verilmesi gerekir. Beyin veya boyun damarında ileri darlık bulunan hastalarda darlığı düzeltmeye yönelik 'damara anjiyo ile stent koyma' veya cerrahi tedavi önerilebilir. Hastanın hangi tedavi için uygun olduğuna takip eden hekimleri tarafından karar verilir.
"Geç kalınan bir dakikada 2 milyon nöronun ölebileceği unutulmamalı"
Ülkenin farklı yerlerinde ve en doğusu Van'da da inme gibi, ölüm ve sakatlığa neden olabilen hastalıkla ilişkili ciddi problemler olduğunu belirten Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Dursun Odabaşı Tıp Merkezi Nöroloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Aysel Milanlıoğlu, "Hastalar maalesef inme şikayetlerini tanıyamıyor, kendisinde bir problemin olduğunu fark edebilenler ise, şikayetlerinin biraz beklediklerinde geçeceğini düşünüp evde beklemeyi tercih ediyor veya şikayetleri düzelsin diye biraz terleyip uyuma üzerlerine su dökme, duş alma gibi yapılmaması gereken davranışları yapıyorlar. Tedavi ne kadar hızlı yapılabilirse o kadar iyi sonuç alındığından bu hastalığın tedavisinde geç kalınan bir dakikada 2 milyon nöronun ölebileceği unutulmamalı" şeklinde bilgi verdi.
"İnme tedavisi bu alanda uzmanlaşmış bir ekip tarafından uygulanmalı"
İnme sürecinde beyne yeterli oksijen ve gerekli besin maddeleri gitmezse beyin hücrelerinde ölümün başladığını söyleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Vedat Ali Yürekli, "Halk arasında inme için 'felç' ya da 'beyin felci' gibi isimler de kullanılır. Toplumun bu konuda bilgilendirilmesi, inme konusunda farkındalığın arttırılması gerekiyor. Ambulansla acil servislere getirilen inme hastalarının tedavilerine ambulansta başlanır. İnme tedavisinin; başında vasküler hastalıklar konusunda deneyimli bir nörolog veya girişimsel nöroloğun bulunduğu, alanında uzmanlaşmış bir ekip tarafından uygulanması gerekliliği de vurgulanması gereken başka bir husus" diye konuştu.
"Hastalar acil servisler içinde, özellikle görüntüleme tetkikleri sırasında zaman kaybedebiliyor"
Son 20 yılda akut inme tedavisinde büyük gelişmeler kat edildiğini söyleyen Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İpek Midi, "Bu tedaviler inme merkezlerinde yapılıyor. Ülkemizde her geçen gün bu merkezlerin sayıları artıyor. Ancak halen gerek dünyada gerekse ülkemizde inme hastalarına uygun ve zamanında tedavi verilme oranları, istenilen seviyenin altında. İnme hastalarına ne kadar erken müdahale edilirse, inmeye bağlı ortaya çıkacak özürlülük oranı da o kadar az olur. Bu nedenle zamanla yarışma ile karşı karşıya kalınıyor" dedi.
"Hastaların hastaneye geç getirilmeleri en önemli sorunlardan biri ki, burada çözüm toplumun inme hakkında bilinçlendirilmesi" diyen Prof. Dr. Midi, şöyle devam etti:
Hastaların hastane öncesi süreci göz önüne aldığında 112 acil sağlık hizmetleri birimi de inme belirtilerini sağlık personeline öğreterek, bu hastaların tanısı ve erken evrede hastaneye ulaştırılması açısından eğitimlerini sürdürüyor. Ancak yine de hastalar acil servisler içinde, özellikle görüntüleme tetkikleri sırasında zaman kaybedebiliyor. Bu nedenle her hastanenin kendi sistemi içinde akut inme hastaları için gerekli organizasyonları yapmaları gerekiyor. Pek çok gelişmiş ülkede inme tedavisi, direkt ambulansın içinde başlanacak donanımda ve teletıp yaygın olarak kullanılıyor.
"Belirtilerin başladığı zamanı ve tespitlerimizi acil sağlık hizmetleri personeline iletmeliyiz"
Kişi inme yani felç belirtileri gösteriyorsa, yapılması gereken şeyin hemen 112'yi aramak olduğuna dikkat çeken Sakarya Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bilgehan Acar, "Hastayı yavaşça sakin ve soğukkanlı bir şekilde, başı ve omuzları hafifçe yukarıda desteklenmiş olarak yan yatırmalı. Dar veya sıkı giysiler varsa gevşetip hava yollarının açık olduğunu kontrol etmeliyiz. Asla yiyecek veya sıvı vermeye kalkışmamalıyız. Belirtilerin başladığı zamanı, hastanın bilinç durumu, kol ve bacaklarındaki güç kaybı ile ilgili tespitlerimizi hastayı almaya gelen acil sağlık hizmetleri personeline iletmeliyiz" dedi.
"İnme sonrası iyileşme için beynin ciddi bir potansiyele sahip olduğu kanıtlandı"
Hasta nöroloji kliniğinde izlenirken rehabilitasyon sürecine başlanması gerektiğini söyleyen Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Nöroloji Anabilim Dalından Dr. Öğr. Üyesi Özlem Aykaç, "Rehabilitasyon tedavinin bir parçası olarak kabul edilmeli ve en erken zamanda uygulanmalı. Rehabilitasyonun ilk dönemlerdeki amacı yatak içi pozisyon verilmesi, yatakta mobilize edilmesi, inmeye bağlı gelişebilecek sorunların engellenmesini sağlar. Rehabilitasyon süreci hastanın topluma kazandırılmasına kadar sürer" ifadelerini kullandı.
Ayrıca Aykaç, şu bilgileri paylaştı:
İnme hastaları ilk 6 ayda daha aktif bir rehabilitasyon programına alınırlar. Aktif rehabilitasyon programı, fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanının da içinde bulunduğu bir rehabilitasyon ekibi tarafından gerçekleştirilir. Son yıllarda yapılan nörofizyolojik çalışmalarla inme sonrası iyileşme için beynin ciddi bir potansiyele sahip olduğu kanıtlandı. Nöroplastisite ismi de verilen bu süreçte beyin inme sonrası yeniden yapılanıyor ve kendini yeniliyor. İnme sonrası uygulanan rehabilitasyon, nöroplastisite mekanizmasıyla özürlülük oranında belirgin azalmayı sağlamakta önemli rol oynuyor" şeklinde bilgi veriyor.
İnme riskinizi azaltmak için yapmanız gerekenler neler?
- Kan basıncınızı takip edin
- Tedavilerinizi aksatmayın
- Sigara kullanımını sonlandırın
- Alkol kullanımını sınırlayın
- Kolesterol düzeylerinizi düşürün
- Uyku düzeni, beslenme, egzersiz yapma, ilaçların düzenli kullanılması konusunda doktorlarınızın önerilerini yerine getirin.
- Düzenli egzersiz yapın
- Diyetinize dikkat edin: Az tuzlu yağdan fakir, bol sebze ve meyvenin tüketildiği Akdeniz diyetine ağırlık verin.
© The Independentturkish
