BM’nin İran yaptırımlarını yeniden yürürlüğe koymasına ilişkin senaryolar

İran’ın yükümlülüklerini ihlal etmekle suçlanması durumunda ilk aşamada Fransa, İngiltere, Almanya, Çin, Rusya ve İran’ı içeren ortak bir komite oluşturulacak

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) / Fotoğraf: AA

Birleşmiş Milletler'in (BM), 2015 nükleer anlaşması kapsamındaki yükümlülüklerini ihlal etmesi durumunda İran'a yönelik ekonomik yaptırımları yeniden uygulanmasını bekleniyor. Ancak ABD’nin anlaşmadan çekilmesi, bilinmeyen ihtimallere kapı aralıyor.

Tahran, ekonomisini dar bir boğaza sürükleyen yaptırımların hafifletilmemesi durumunda, uranyum zenginleştirme ve Arak'taki nükleer bir reaktörün yeniden inşası gibi bazı taahhütlerinden vazgeçeceği konusunda uyarıda bulundu.

Öte yandan uluslararası yaptırımları yeniden uygulama süreci 2231 sayılı karar uyarınca haftalar hatta aylar sürüyor. İran’ın yükümlülüklerini ihlal etmekle suçlanması durumunda ilk aşamada Fransa, İngiltere, Almanya, Çin, Rusya ve İran’ı içeren ortak bir komite oluşturulacak.

İhlalin kanıtlanması amacıyla müfettişleri İran'da faaliyet gösteren Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) da komiteye katılması gerekiyor. Anlaşmazlıkların çözümüne ilişkin bir uzlaşıya varılmaması durumunda, ortak komitenin veya katılımcı devletlerden birinin, 2231 sayılı kararın 11’inci maddesinde belirtilen "tebligat" üzerine konuyu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) havale etmesi mümkün.

AFP’nin aktardığına göre bir diplomat, kararın özellikle siyasi olması dolayısıyla herhangi bir bildirimin olmamasının muhtemel olduğunu söylüyor. Ayrıca 2018’de anlaşmadan çekilen ABD’nin böyle bir bildirimde bulunma yetkisine sahip olup olmadığı konusunda görüş ayrılığı var.

İran ve bazı Avrupalılar için ABD, artık böyle bir bildirimde bulunma hakkına sahip değil. Batılı bir diplomat, anlaşmaya imza atan Rusya ve Çin’in de bu görüşte olması gerektiğini söylüyor. Fakat Washington bunun hakkında ne düşünüyor? Bir ihlal hakkında bildirimde bulunulması durumunda, uluslararası bir taslak kararın sunulması katılımcı devletlerden birine veya BMGK Başkanı’na bağlıdır. Taslak karar, tebligatın alındığı tarihten itibaren 30 gün içinde oylamaya sunulur.

Tahran'a yaptırım uygulanmasına ilişkin kararın Çin veya Rusya tarafından veto edilmesinden endişe duyan Batılılar, Tahran'ın müttefiklerinin veto kullanmasını önlemek için bir hileye başvurarak, nükleer anlaşmaya ve 2231 sayılı karara "yaptırımların yeniden iadesi" üzerine değil, "yaptırımların kaldırılması" üzerine oylamanın yapılmasını dahil ettiler. Bu formül, yaptırımların kaldırılmasını sağlamak üzere BMGK’ya bir taslak karar sunulması durumunda, Batılılara ve müttefiklerine Tahran'a yönelik yaptırımların iadesi için karşı oy kullanmalarının yeterli olduğu anlamına geliyor. Diplomatlardan biri, söz konusu formülün kabul edildiğini ve böylece Batılıların Tahran'a uluslararası yaptırımlar uygulayabileceklerini belirtti.

İran Cumhurbaşkanı nükleer anlaşma metninin 26 ve 36. paragraflarına dayanıyor. Ruhani, 8 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, dosyayı BMGK’ya havale etme uyarısında bulunduğu zaman, dolaylı olarak 36. paragraftaki en kötü senaryoya değindi.

Diplomatlara göre, BMGK’ya bildirimin gerçekleşmesinin ardından olası birçok senaryo var:

  • Herhangi bir taslak karara ilişkin oylamanın 30 gün içerisinde çözülememesi halinde Temmuz 2015 öncesi öngörülen şartlara göre uluslararası ekonomik yaptırımlar otomatik olarak iade edilir.
  • BMGK, yaptırımların kaldırılmasına yönelik bir karar taslağını onaylarsa, durum olduğu hali ile kalır. Ancak bu senaryo şu anki ABD pozisyonu nazara alındığında pek olası görünmüyor.
  • BMGK, ister gerekli çoğunluğun sağlanamaması isterse de beş daimi üyeden birinin veto kullanması nedeniyle karar taslağına karşı oy kullanırsa, 2015 yılından bu yana yapılan sözleşmelere yönelik dönük herhangi bir etkisi olmaksızın yaptırımlar uygulanır.

 

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Independent Arabia'dan Independent Türkçe için çeviren: Adem İpekyüz

DAHA FAZLA HABER OKU