ABD'nin yaklaşık 20 yıldır bulunduğu Afganistan'daki tüm birliklerini 11 Eylül'e kadar geri çekeceğini açıklamasından sonra Taliban'ın ülke içindeki hakimiyeti hızla ilerliyor ve her ne kadar Taliban, Doha Anlaşması gereği ülkedeki yabancı güçlere saldırmama garantisi verse de bu durum uluslararası toplum tarafından tehlikeli bir muamma olarak görülüyor.
Biden-Erdoğan görüşmesi ve Taliban'ın Türkiye'ye yönelik açıklamaları sonrasında da Türkiye, Afganistan geleceği için kilit bir ülke haline geldi ve Türkiye'nin atacağı adımlar ciddi anlamda merak ediliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan kalıcı barış konusuna vurgu yapsa da bunun tüm tarafları kapsayacak şekilde olması gerektiğine inanıyor.
17 Temmuz'da Katar'ın başkenti Doha'da başlayan görüşmelerden bu kez olumlu bir sonuç çıkabileceğini düşünen insan sayısı da bir hayli fazla.
Tüm bu gelişmeleri, Afgan Sosyal Demokrat Partisi Başkan Yardımcısı Ajmal Shams ile konuştuk.
Shams, geçmişte hükümette görev almanın yanı sıra mevcut Cumhurbaşkanı Eşref Gani'nin danışmanlığını yapmış ve uluslararası alanda oldukça aktif, tecrübeli bir siyasetçi.
Shams, barışın önemini ve Türkiye'nin kilit rolünü dile getirmekle beraber Gani Hükümeti'nin barış için görevi bırakması gerektiğini düşünüyor.
- ABD'nin Afganistan'dan çekilmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
ABD birliklerinin geri çekilmesi Doha Anlaşması'na dayanıyordu. Bu aslında Afganistan için bir meydan okuma ve aynı zamanda barış inşası için potansiyel bir fırsat. Ama tabi çekildikten sonra da ABD'nin desteği Afganistan'ın güvenliği ve istikrarı için hayati önem taşımaktadır.
- Birliklerin geri çekilmesinden sonra Taliban ülkedeki varlığını genişletti ve ülkenin büyük çoğunluğu Taliban'ın kontrolünde. Bu tehlikeli bir durum değil mi?
Taliban'ın son zamanda büyük toprak kazanımları elde ettiği doğru. Taliban'ın bu hamleleri barış sürecine yardımcı olmuyor. Taliban yönetimi defalarca askeri bir şekilde kontrolü sağlama niyeti olmadığını belirtse de bunu kanıtlamaları gerekiyor. Hali hazırda yaşanılan şiddet barışı zorlaştırıyor. Taliban kadar Afganistan Hükümeti de şiddet yerine barış için gerçek bir irade göstermelidir.
- Hükümetin bu iradeyi gösterdiğini düşünmüyor musunuz?
Hükümetin vaatleri yerine getirmediği için toplum tarafından hoş karşılanmadığı doğru ama kimse devletin çöküş yaşamasını istemez ki bu Afganistan için tam bir felaket demektir.
Hükümet görev süresini tamamlamak için birtakım oyalama taktikleri yerine, barışı sağlamak için mümkün olan her türlü çabayı göstermelidir.
Bu noktada Afganistan halkının içine sindirebileceği bir geçiş hükümetinin kurulması doğru bir seçenek olacaktır. Bunu Taliban'ın da kabul etmesi gerekiyor.
- Cumhurbaşkanı Gani'nin geçmişte danışmanlığını yapmıştınız ve anladığım kadarıyla şu an Gani Hükümeti'ni eleştirmektesiniz.
Bir geçiş hükümeti kurulması, barışçıl bir çözüm formülü olarak savaş halindeki ülkeler için oldukça yaygın bir uygulamadır. Taraflara bir güç paylaşım sistemi oluşturur ve Afgan toplumunun tüm kesimlerini kapsayacak şekilde siyasi bir sistem sunması beklenir.
Gani hükümeti barış adına iktidarı meşru bir geçiş hükümetine devretmek için fedakarlık yapmalıdır. Barış, görev süresini tamamlamaktan daha önemlidir. Ancak bu geçiş süreci organize ve sorunsuz şekilde gerçekleşmeli ve ulusal güvenlik güçlerimiz dahil tüm kurumların korunmasını garanti etmelidir.
- Partinizin Taliban ile ilgili politikaları nelerdir? Olası bir hükümet değişikliğinde rolünüz ve beklentileriniz ne olacak?
Afgan toplumunda güvenilirlik kazanmak için Taliban'ın militarist bir örgüt yerine düzenli bir siyasi harekete geçiş yapması gerektiğine inanıyoruz. Benim misyonum, hükümette olsam da olmasam da barış, refah, demokrasi ve sosyal adalet için mücadele etmektir. Meşru bir hükümet içinde uygun bir pozisyon teklif edilirse, milletime hizmet etmekten geçmişte olduğu gibi mutluluk duyarım.
- Hükümette de görev almış önemli bir siyasetçi olarak Taliban'dan korkuyor musunuz? Ne bileyim hayati bir tehlikeniz söz konusu olabilir mi?
Taliban'dan farklı görüşlerim olduğu doğru ama bu konuda yorum yapmak istemiyorum. Burada önemli olan benim hayatımdan ziyade, Afganistan'daki tüm insanların barış içinde yaşamaları
"Türkiye'nin yasadışı göçlere karşı sergilediği insani politika takdir edilmeli"
- BM'den ne gibi kararlar gündeme gelecektir? Taliban'a somut ve kalıcı zararlar verilmek istenmesi olağan bir durum olur mu?
Biliyorsun Birleşmiş Milletler'in barış odaklı yetkileri bulunuyor. BM bu süreçte önemli bir rol oynayabilir ama Taliban ve Hükümet'ten gerçek bir siyasi irade ortaya konulmadığı takdirde BM'nin bu rolü oynaması engellenecektir.
NATO güçlerinin çekilmesinden sonra, bölge ve dünyanın çıkarı için savaşın sona ermesi gerektiği konusunda bir fikir birliği var. Taliban Afgan siyasetinin kalbine zorla değil de demokratik yollarla entegre olmalı ve söylediğim gibi şiddet yanlısı tutum göstermemeli.
- Peki, Türkiye'nin bu konudaki adımları ne olmalı? Taliban'ın son zamanlarda Türkiye'ye yönelik keskin açıklamaları var ve belki de Türkiye askeri bir yol izleyebilir.
Türkiye İslam dünyasının önemli bir üyesi. Hızlı ekonomik büyüme, güçlü askeri yapı ve siyasi açıdan istikrarlı bir hükümet bu barış sürecinde Türkiye'nin arabuluculuğunu ideal bir hale getiriyor. ABD'nin Türkiye'den barış konferansına ev sahipliği yapma önerisi de herkes tarafından memnuniyetle karşılandı.
Türkiye, Doha sürecinin tamamlanmasına yardımcı olmak için mümkün olan her çabayı göstermelidir. Türkiye birçok Afgan tarafından Afganistan'da istikrar sağlayıcı bir rol model ve kardeş ülke olarak görülüyor.
Taliban da Türkiye'yi düşmanlaştırmak yerine Türkiye'nin barışın inşasında yapıcı bir görev üstlenen ülke olduğunu görmeli ve algılarını değiştirmelidir.
- On binlerce Afgan Türkiye'ye özellikle İran üzerinden yasadışı yollarla geçiş yapıyor. Bu son zamanlarda bir hayli artış gösterdi. Geçmişte Suriye örneğinde olduğu gibi Türkiye'yi ve Avrupa'yı etkileyecek bir tehlike öngörüyor musunuz?
Aslında Afganistan'dan yasadışı göç yaklaşık 40 yıldır devam ediyor. Afganistan'daki güvensizlik ortamı ve istihdam eksikliği nedeniyle bu durum son yıllarda daha da arttı. Bu durumda hızlı bir çözüm sağlanacağını düşünmüyorum.
Afganistan'a barış gelir, ekonomik fırsatlara erişim sağlanırsa insanlar Afganistan'ı terk etmek için neden bulamaz hale geleceklerdir. Tabii Türkiye'nin de bu konuda bir mağduriyeti olduğu bir gerçek ve Türkiye'nin yasadışı göçlere karşı sergilediği insani politika takdir edilmeli.
İnsani ilkeler dışında da Türkiye'nin yatırıma dayalı göç politikası da oldukça fütürist bir tutum. Türkiye'nin bölge ile bağlantısını ve ekonomik bütünleşmesini arttıran bir politika.
- Son olarak değinmek istiyorum; Afganistan önemli bir uyuşturucu ülkesi ve bu uyuşturucu trafiğinin Taliban ya da yabancı bağlantıları hakkında düşünceniz nedir?
Afganistan'daki uyuşturucu üretimi ve ticareti herkes tarafından bilinen bir durum. Evet bu bağlantılar hakkında bazı iddialar duyuyorum fakat bu duyumları teyit edecek bilgilere sahip değilim.
© The Independentturkish
