Antik ve tarihi bir yer alan Sevakin Adası’nın sakinleri, burada Süleyman peygamber zamanından beri cinlerin yaşadığına inanıyorlar. Bu inanışla Sudan’ın bu güzel adasıyla ilgili birçok mit ve efsane de dilden dile dolaşmaktadır.
Arkeolojik sit alanlarına sahip olan Sevakin, gelişme ve kentleşmeden etkilenmemiş yarı ıssız bir adadır. Turistik bir bölgeye dönüştürülmeye çalışılan doğu bölgesi, diğer bölgeleriyle benzerliğini genel olarak korumuştur. Adayla ilgili anlatılan hikayeler, bölge halkının zihnindeki Sevakin Adası tasavvurunu Müslümanlığı kabul etmelerinden sonra dahi etkilemiştir.
Efsaneler ve mitler
Sevakin Adası, aynı adı taşıyan bir şehre bağlı, yaklaşık 20 kilometrelik bir alanda, Port Sudan'dan yaklaşık 54 kilometre ve başkent Hartum'dan yaklaşık 642 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Osmanlı ve İngiliz mimarisinden esinlenmiş çok katlı binaları, balkonları, büyük pencereleri ve beyaz mercan taşından yapılmış mimarisi ile ön plana çıkmaktadır. Adanın adıyla ilgili farklı rivayetler vardır. Sevakin adı, eski Mısır diline dayanmaktadır, ancak bu dilin büyüsü, özellikle antik bir bölge olması ve Ptolemaioslar, Yunanlılar, Mısırlılar ve Osmanlılar dahil birçok döneme tanıklık etmesi nedeniyle adayı çeşitli efsanelere ve mitlere konu olmaktan alıkoyamamıştır. Mehdi Savaşı yenilgisinden ve 1899'da İngilizlerin Sudan'ı yeniden ele geçirmesinden sonra, İngilizler, büyük gemiler için uygun olmadığından Port Sudan’daki Sevakin limanına alternatif bir liman kurdular.
Muhammed Mehri tarafından kaleme alınan ‘Mısır ve Sudan Yolculuğu’ adlı kitapta Sevakin, Sudan, Mısır, Hicaz, Hindistan ve Avrupa'nın tüm mallarının satıldığı bir yer olarak tanımlanıyor. Ancak adayı daha da önemli kılan, Sudan'ın tüm komşu ülkelerinden Mekke'ye giden Müslüman hacıların güzergahı üzerinde olmasıydı. Sevakin halkı arasında adanın kuruluşuyla ilgili bir efsanesi anlatılır. Derler ki, "Habeşistan krallarından biri, Romalı sezarlardan biriyle dosttu. Bu yüzden ona hediye olarak yedi bakire gönderdi. Bir gemiye binip Sevakin'e gelen bakireler burada yedi cinle karşılaştılar. Cinler onları yollarına devam etmekten alıkoydular. Bakireler, cinlerle evlendiler ve onların çocuklarını doğurdular. Şehrin adı artık ‘Seb’a Cin’ (Yedi Cin) olmuştu. Sonra bu isim zaman geçtikçe önce ‘Sevacin’e ve ardından ‘Sevakin’e dönüştü. Adanın tam kuruluş zamanı bilinmemekle birlikte tarih kaynakları, adanın, Mısır'daki Ptolemaioslar döneminden beri önemli bir ticaret merkezi olduğuna ve Ptolemy Philadelphus'un burayı fil dişleri için depo olarak kullandığına işaret etmektedir.
Irkların ve dinlerin karışımı
Independent Arabia’ya konuşan Tuğamiral Sadık Abdullah şunları söyledi:
"Sevakin şehri, tüm binalarının ve yapılarının yüzlerce yıllık olmasıyla ön plana çıkmaktadır. Sevakin sakinlerini, Beca kabilesi ve onun kolları olan el-Emrar, el-Hadendeva, el-Artika, el-Beni Amir, el-Habbab kabileleri ile onların eski zamanlardan beri Hadramut, Habeş, Hicaz, Mısır, Levant, Hindistan, Yunanistan, Sicilya, Batı Afrika ve diğer milletlerden evlilik yoluyla edindikleri akrabaları oluşturmaktadır. Sudan’ın eski Devlet Başkanı Mareşal Abdurrahman Sivar ez-Zeheb, 1986 yılında burayı ziyaret edip Sevakin'in yeniden yapılandırma kapsamına alındığını duyurdu. Ancak şehirdeki yeniden yapılandırma sınırlı kaldı. 1990’larda liman yenilendi ve çalışmaya başladı. Ama genel olarak bölgeye ve tarihi zenginliklerine ilgi gösterilmedi."
Tuğgeneral Abdullah Sevakin'in dini kimliği ile ilgili olarak ise şöyle konuştu:
"Hıristiyan ve Yahudi hacılar, Etiyopya'dan Kudüs'e giderken Sudan ve Batı Afrika’dan Müslüman hacılar ise hac ve umre ibadetlerini yerine getirmek için Mekke'ye giderken Sevakin’den geçmektedir. Ayrıca burada birçok fıkhi mezhep var. Şehir her biri dört fıkıh ekolünden birini temsil eden dört camiye sahiptir. Sufi tarikatları arasında Hatemiyye, Şazeliyye ve Ticaniyye bulunmaktadır. Sevakin'in en ünlü simgesel yapıları ise kapısı ve 1879 yılında Mısır tarzında inşa edilmiş, üç katlı ve 365 odalı, erkekler ve kadınlar için ayrı ayrı (haremlik-selamlık) misafir odaları bulunan eş-Şenavi Bey Sarayı'dır."
Cinlerle ilgili söylentilerin ise özellikle deniz kıyısındaki terk edilmiş binalarda yaşayan ve karınlarını doyurmak için ya balık bulmak ya da restoran ve kafe sahiplerinin iyiliğine denk gelmek zorunda olan büyük Sevakin kedileriyle ilişkilendirildiğini söyleyen Tuğgeneral Abdullah, "Bu kediler, müşterilere patilerini uzatmaları ya da cevap vermedikleri takdirde patilerini sallamalarıyla ünlüler. Kedilerin bu hareketi garip karşılandığından bazı söylentiler ortaya çıktı" şeklinde konuştu.
İsminin kökeni
Port Sudan Çevre Mahkemesi’nde birinci derece hakim olan Ahmed Ali Hebnay, Independent Arabia’ya yaptığı değerlendirmede, "Sevakin'de cinlerin olduğuyla ilgili hikaye, her seferinde farklı anlatılsa da bölge halkı adada cinlerin olduğu konusunda hemfikirdir. Dedelerimiz, ninelerimiz bize bu hikayeyi şöyle anlatırlardı: ‘Süleyman peygamber, bir grup cariyeyle Yemen'e giderken gece yol üzerinde Sevakin'de dinlenmek için gemileri limana yanaştırır. Gece cinler cariyelerle yatarlar ve aynı gece cariyeler cinlerden olan çocuklarını doğururlar. Süleyman peygamber de onları denizin dibine hapseder. Sonra cinlerin ailelerini adadan ayrılmamaları, denizden ise gün batımından sonra çıkıp gün doğmadan geri dönmeleri şartıyla serbest bırakır. Süleyman peygamber ve askerleri, cinlerin çocuklarını Sevacin adını verdikleri Sevakin adasında bırakıp sabah yeniden yola koyulurlar.’ Bunun yanı sıra Firavunlar, Bizanslılar ve Romalılardan sonra buraya Emeviler ve Abbasiler, ardından ise Türklerin geldiği ve her seferinde Karadeniz çamuru ile deve sütü karıştırılarak yapıların yenilendiğine dair bir rivayet vardır. Bu, çimentodan çok daha güçlü bir malzemedir. Bu yüzden yapılara ‘cinler tarafından inşa edildi’ anlamına gelen ‘Sevahu Cin’ adını verdiler. Ayrıca adada gün batımında başlayıp sabaha kadar devam eden tam bir sessizlik hakimdir. Büyüklerimiz bunu geceleri cinlerin denizden çıkmalarına bağlamıştır" dedi.
Sevakin Adası'nın ıssız olmasına rağmen kökleri Osmanlıya dayanan Babud, Bavaris ve el-Berberi gibi tanınmış iş adamlarının ailelerinden bazı yaşlıların halen adada olduğunu, ancak gençlerin Port Sudan’a taşındıklarını söyleyen Hebnay, "Bazen bu ailelerin fertleri tarafından ailedeki bazı kadınların tedavi için cinlerin zar (tefler ve tütsüler eşliğinde özel dansların yapıldığı ve özel cümlelerin söylendiği bir halk geleneği) ritüelini yapmaları gereken hastalıklara sahip oldukları gibi garip hikayeler anlatılıyor. Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa'nın eşinin, hiçbir doktorun tedavi edemediği bir hastalığa yakalandığı, Son çare olarak zar ritüeline başvurulduğu ve Sevakin'de tanınmış bir kadın zar şeyhine haber gönderildiği, bunun üzerine kadın şeyhin grubu ve tefleriyle birlikte Kahire'ye gittiği rivayet edilir. Sonrasında Mısır Hidivi’nin karısı iyileşir ve kadın şeyhe hediyeler ve Bey rütbesi verilir. Bundan sonra halk, kadın şeyhe Arife Bey demeye başladılar" ifadelerini kullandı.
Sanrılar ve yanılsamalar
Cinleri doğrudan görünmemeleri nedeniyle insanların onları kedi, yılan ve güzel kızlar şeklinde gördükleri zannettiklerini ve onlara Çukub ve Tehşu gibi hayali isimler verdiklerini söyleyen Hebnay, çocukların "Kaşa kaşa Çukub Çukub kulin kulin" diye tekerlemeler söylediklerini de ekledi.
Sevakin’deki cinlerle ilgili hikayelerden birini daha paylaşan Hebnay, "1974'te ben henüz öğrenciyken genellikle gün batımından sonra evde kalıp dışarıya çıkmadığımızı hatırlıyorum. O dönem şehirdeki otellerde bile hareketlilik olmazdı. Bir gün akrabalarımdan biri eve geç kaldı. Yolda Sevakin halkının bir zamanlar yerleşim yeri olduğunu ve gece kimsenin yaklaşmadığını söyledikleri yaklaşık 70 yıldır terk edilmiş halde olan eski tren istasyonunun önünden geçerken istasyondan yüksek ve çınlayan sesler duymuş ve istasyondan büyük bir ısı yayılıyormuş. Histeriye tutulmuş halde çığlıklar atarak eve geldi. Şeyhlerden biri ona okuyana kadar susmadı. Sabah bize o bölgede yoğun ateş ve garip şekiller gördüğünü söyledi" diye anlattı.
Hebnay, Sevakin'deki cinlerle ilgili bir efsane daha anlattı. Rivayete göre bir adam gün batımından önce eve gelmemesini şart koşan bir peri ile evlenmiş ve ondan bir oğlu olmuştur. Adam gündüz vakti gelmiş ve ağaçtaki güzel bir kuşa bakarken 10 yaşındaki oğlu ona, "Onu sana getirebilirim" der. Babası ise buna inanmaz. Fakat oğlu uçup kuşu babasına getirir. Bunun üzerine adam şeyhe gider ve ona oğluyla yaşadığı olayı anlatır. Şeyh ona, "Oğlunun sırrını ifşa ettin, o artık yaşayamaz" der. Bunun üzerine hemen evine dönen adam, oğlunun öldüğünü görür. Karısına baktığında ise ona çirkin bir biçimde görünür. Adam histerik bir halde çığlıklar atmaya başlar. Bazı şeyhler adama, bu perinin onu boşanana kadar asla bırakmayacağını ve boşanmasının ona 40 altına mal olacağını söylerler.
Görünmeyene olan yakın ilgi
Sosyolog Hind es-Seyyid, cinlerle ilgili bu mitleri, psikolojik olarak onlara inanmaya hazır olan toplum kesimlerinin düşünce yapısından kaynaklandığı değerlendirmesinde bulundu. Bunun halen popüler miras ve doğaüstü güçlere olan inançtan beslendiğini vurgulayan Seyyid, "Bazı durumlar henüz bilimsel bir açıklama bulamadığından spekülasyona kapı aralamıştır. Kur'an-ı Kerim'de cinlerden bahsedilmektedir. Ancak cinleri bedenlerini ele geçirdiklerine inanılan bazı kişilerin içinden çıkarmak için din adamlarına ve şeyhlere başvurmak, bir tür sahteciliğe dönüştü. Bu, yanlış bir din anlayışıdır. Gerçeklikten kaçmak için görünmeyene olan yakın ilgiden ibaret olan bu durum, büyük şehirlerde neredeyse tamamen ortadan kalksa da bu yakın ilginin yüzdesi mekana göre değişmektedir. Sevakin, küçük bir şehir olduğundan Sevakin sakinleri bu konuda biraz daha istikrarlılar. Yüzlerce yıldır inandıklarının aksini savunmak ve farkındalık yaratmak daha güç. Cinlerin yaşadığı terk edilmiş evler fenomenine ve onlara yaklaşan insanların bedenlerini ele geçiren cinlerin hikayelerine gelince, bunlar efsane olarak kalacaktır. Bu konudaki araştırmalar birçok vakayı psikolojik bozuklukların belirtileri olarak sınıflandırırken insanların yaşadıkları yerlerde başka varlıkların var olduğu da bilimsel olarak kanıtlanamadı. Sevakin’deki durumda tam olarak budur. Burada cinlerle ilgili yaygın inanç, yerleşik bir kültür ve sosyal yabancılaşma durumundan kaynaklanmaktadır. Bu hikayelerin doğruluğunu sorgulamanın cinlerin öfkesine ve intikamına yol açacağı şeklindeki bir hurafe de Sevakin’deki durumun önünde bir başka engeli teşkil etmektedir" ifadelerini kullandı.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Şarku'l Avsat
