Türk Tıp Bilimleri Dergisi (Turkish Journal of Medical Sciences) Kovid-19 özel sayısı TÜBİTAK tarafından yayımlandı.
İngilizce olarak ulusal ve uluslararası otoritelerin Kovid-19 salgınında üstlendikleri roller ele alınırken bakanlıklar, YÖK ve TÜBİTAK gibi kurumların salgın süresince yaptıkları faaliyetlere de yer verildi.
Turkish Journal of Medical Sciences dergisinde, Koronavirüs Bilim Kurulu üyeleri tarafından hazırlanan makaleler özel sayı ile yayımlandı.
Uluslararası alandan İtalya, Japonya ve Danimarka'dan akademisyenler de özel sayıda yer aldı.
Özel sayının misafir editörlüğünü üstlenen YÖK Yürütme Kurulu Üyesi ve Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi olan Prof. Dr. Zeliha Koçak Tufan, çalışma ile ilgili ilk kez Independent Türkçe'ye konuştu.
Turkish Journal of Medical Sciences, yani Türk Tıp Bilimleri Dergisi'nin akademik bir dergi olduğunu söyleyen Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Zeliha Koçak Tufan, derginin Kovid-19 özel sayısına ilişkin şunları söyledi:
Kovid-19 Özel Sayısı olarak yayımladık bu sayıyı, misafir editör olarak yer aldım. İki ana bölümde ele aldık konuları: Birinci bölüm ‘The global effect of the pandemic and the role of authorities’ başlığı ile yayımlandı. Yani ilk bölümde pandeminin küresel etkileri ve kurumların rollerine yer verdik.
Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF, sağlık ve eğitim bakanlıkları gibi ulusal ve uluslararası otoritelerin rolleri, ülkelerin vatandaşlarını tahliye etme süreçleri, salgının kontrolü, karantina ve hukuki boyutu, salgının ekonomik etkileri, salgın sürecinde eğitim, turizm ve ticaret gibi konuları ve ayrıca salgının dinamiğini ele aldık.
İkinci bölüm ise ‘Management of the COVID-19’ başlığı altında daha çok medikal konulara yer verdiğimiz bölüm oldu. Burada Kovid-19 hastalığı ve diğer koronavirüslerle birlikte SARS CoV2 virüsü, Kovid-19 hastalarının yoğun bakım yönetimine ilişkin önemli hususlar, Türkiye’de ve dünyada kullanılan mevcut tedaviler, immunmodülatörler ve yeni tedavi olanakları, Covid-19’un toplumda yayılmasını önlemede önemli noktalar ve enfeksiyon kontrol önlemleri ele alındı.
"Vuhan’dan Türk vatandaşlarımızı tahliye eden sağlık ekibinin başında olan akademisyenimiz ülkelerin tahliye süreçlerini ele alan bir yazı yazdı"
Bu özel sayının bir arşiv niteliğinde olduğunu kaydeden Tufan, "Bilim Kurulu üyeleri davetli yazar olarak yer aldı. Her bir Bilim Kurulu üyemizin ilgi alanına göre konular belirlendi. Bilim Kurulu üyelerimiz, kendi makalelerine ilave yazarlar da ekleyebildiler, bunu kendilerine bıraktık" dedi.
Derginin özel sayısına Bilim Kurulu dışından birkaç tane yazar alındığını söyleyen Prof. Tufan, şunları söyledi:
Vuhan’dan Türk vatandaşlarımızı tahliye eden sağlık ekibinin başında olan akademisyenimiz ülkelerin tahliye süreçlerini ele alan bir yazı yazarken ekonomiye etkisini eski Halkbank Yönetim Kurulu üyesi bir akademisyenimiz ele aldı. Japonya Bulaşıcı Hastalık Kontrol Merkezi bir önceki yöneticisi Prof. Dr. Kato Yasuyuki salgının epidemiyolojisiyle; İtalya Floransa’dan koronavirüs tedavisinde immunmodülatör ilaçları çalışan Prof. Marco Matucci-Cerinic ise tedavide immunmodülatörleri ele alan bir yazıyla dergide yer aldı.
Dergiye katkı sağlayan kişilerin hepsinin salgın sırasında oldukça yoğun olan kimseler olduğuna dikkat çeken Prof. Tufan, "Dolayısıyla her birine bir Türk akademisyenimiz de eşlik etti. Epidemiyoloji yazısına eşlik eden akademisyenimiz daha önce Pakistan, Somali, Darfur Sudan, Banda Aceh’deki felaketlere yardımcı olmak üzere Sağlık Bakanlığı ve Kızılay ekiplerinde yer alan bir hocamız iken immunmodülatör tedavi yazısına eşlik eden akademisyenimiz de bu ilaçlar üzerine çokça çalışması bulunan ve İtalya ile çalışmalar yapan bir hocamızdı" diye konuştu.
"Uluslararası tanışıklık ve networking burada işimizi kolaylaştırdı" diyen Prof. Tufan, şöyle devam etti:
Aksi takdirde salgın devam ederken önemli isimlerin davetinizi kabul etmesi çok zor. Örneğin Aarhus Üniversitesi’nden Prof. Dr. Eskild Petersen, Pro-Med adlı bulaşıcı hastalıkları takip eden bir programın başında ve International Journal of Infectious Diseases adlı önemli bir derginin de baş editörü. Türkiye için dışarıdan biri olarak olası senaryoları kaleme aldı. Tabi salgının başlangıcında yazılmış olan bu yazıda öngörülen farklı senaryoların gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini de ilerleyen dönem gösterecek.
"En çok tedavi seçenekleri ilgi görüyor: İmmunmodülatörlerin tedavide kullanımını anlatan Prof. Dr. Matucci-Cerinic’e ait yazı ilk sırada"
Dergi yayımlanır yayımlanmaz ilk 24 saatte en çok okunan yazıların tedaviye yönelik makaleler olduğunu belirten Tufan, “Salgının devam ettiği dinamik süreçte, internet ortamında en çok tedavi seçenekleri ilgi görüyor" ifadelerini kullandı.
İlk yayımlandığı saatlerde okunma sayısı en yüksek olanlarına dair de bilgi payşaşan Tufan, okunma sıralamasını ise şöyle açıkladı:
İmmunmodülatörlerin tedavide kullanımını anlatan İtalya Floransa’dan Prof. Dr. Matucci-Cerinic’e ait yazı ilk sırada, koronavirüsleri anlatan Prof. Dr. Mustafa Hasöksüz’e ait yazı ikinci, antiviral tedaviyi ele alan Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz ve Prof. Dr. Serhat Ünal’a ait yazı üçüncü sırada yer aldı. Hepsi de yayın aşamasında çok emek verilmiş makalelerdi. Tabi tüm makalelerin ayrı bir yeri var, dediğim gibi bazıları arşiv niteliğinde. İleride daha çok okunacak ve refere edilecektir.
"Bir ülkede etkin denen bir ilaç başka bir ülke verisiyle etkisiz hale gelebiliyor"
“Son yüzyılda görülen pandemilere baktığımızda Kovid-19 salgınını 1918 İspanyol gribi, 1957 Asya gribi, 1968 Hong Kong gribi ve 2009 Domuz gribi pandemilerinden ayıran en büyük özelliklerden birisi yoğun internet kullanımı ve bilgi akışı” diyen Prof. Dr. Zeliha Koçak Tufan, sözlerini şöyle sürdürdü:
Dijital teknolojilerin ve bilgiye ulaşımın arttığı 2020 yılında her yerden çok sayıda yayın çıkıyor. Hakem değerlendirmesine bile tabi olmadan akademik makaleleri internette görüyoruz. Bu durum meta-analizlerle desteklenen, kanıta dayalı tanı ve tedavi süreçlerimizi günlük farklılaşan bir dinamik sürece evirdi.
'Lancet', 'Science' gibi dergilerde bile yayımlanıp sonrasında çekilen yazılara rastlıyoruz. Yayımlandığı gün eskimiş sayabileceğiniz yazılar da mevcut. Kaynak olarak gösterdiğiniz bir yazı ertesi gün kaldırılabiliyor.
Bir ülkede etkin denen bir ilaç başka bir ülke verisiyle etkisiz hale gelebiliyor. Vaka sayısı arttıkça deneyim de artıyor. Hızlı ve dinamik süreçlerde insanların doğru bilgiye ihtiyacı var; ancak hiç bilmediğiniz bir virüse ait hastalıkta deneyimler de, doğru da her gün değişebiliyor. Bu makalelerin yazım sürecini tabi ki etkiledi.
"Bazen bir resim bir makalenin tamamını anlatabiliyor"
Prof. Tufan, "İlkler olarak bakıldığında ise, akademik tıp dergilerinde sosyal konulara çok değinilmez biliyorsunuz. Bu sayıda pandeminin küresel ölçekte ilgilendirdiği alanların geniş olması nedeniyle sosyal alanlara da yer vermiş olduk. Multi hatta transdisipliner çalışmalar kaleme alındı" dedi.
Derginin bu özel sayısında, Türk kadın grafikerlerle çalıştıklarını ve yazılarda medikal illüstrasyonların da yer aldığını belirten Tufan, şu ifadeleri kullandı:
Yüzlerce makalenin çıktığı bir dönemde hızlı bilgi ihtiyacı grafiklerle anlatımın önemini de ortaya koydu. İnsanlar metin okumaktansa grafikleri, infografikleri, tabloları daha çok okuyor ve değerlendiriyor. Bazen bir resim bir makalenin tamamını anlatabiliyor. Karantina ve hukuki boyutunda kullandığımız Kaplumbağa Terbiyecisi gibi. Bundan sonra medikal illüstrasyonun tıbbi makalelerde daha çok yer alacağını düşünüyorum.
"Salgın sonrasında karşılaştırma yapabilmek için anı dondurduk, salgın sırasındaki bakış açımızı kaynak teşkil edecek şekilde arşivlemiş olduk"
Ülkemizdeki tüm kurumların bu salgını çok çok iyi yönettiğini dile getiren Tufan, "Dergiyi hazırlarken amacımız ilk planda Türk bilim insanlarının kaleminden, bakanlıklardan TÜBİTAK’a, Yükseköğretim Kurulu’na kadar Türkiye’deki kurumların, salgına vermiş oldukları yanıtları ve alınan tedbirleri uluslararası kamuoyunun bilgisine sunmak ve Bilim Kurulu çalışmalarını yayına çevirmekti. Tarihe not düşmek de diyebiliriz" diye konuştu.
"Nitekim ülkelerin vatandaşlarını tahliye etmeleri haberlerde yer aldı; ancak buna ait derli toplu bir yayını ileride aradığınızda bulabilmeniz gerek" diyen Tufan, sözlerini şöyle sürdürdü:
TÜBİTAK gibi kurumların salgın sürecinde araştırmalara verdiği destekler, DSÖ, UNESCO ve UNICEF gibi uluslararası kurumların salgın sürecindeki rolleri, eğitim alanında yapılanlar kısaca hepsi salgın devam ederken kaleme alındı. Tabii ki tıbbi konularla da akademisyenlerimiz sahaya ışık tuttu. İleride özellikle, salgın sonrasında karşılaştırma yapabilmek için anı dondurduk, salgın sırasındaki bakış açımızı kaynak teşkil edecek şekilde arşivlemiş olduk.
"Bu sayı, salgının ülkemiz için en yoğun yaşandığı dönemde, sahadaki aktif Bilim Kurulu üyelerince çıkarıldı"
Salgının dinamik bir süreç olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Zeliha Koçak Tufan, son olarak şunları kaydetti:
Mutlaka alanında uzman akademisyenlerimiz daha pek çok yazıyı kaleme alacak. İlerleyen dönemde, yeni veriler, araştırma sonuçları ve biriken deneyimlerle, daha kapsamlı yazılar da çıkacak. Bu sayı, salgının ülkemiz için en yoğun yaşandığı dönemde, sahadaki aktif Bilim Kurulu üyelerince çıkarıldı. Uluslararası yazarlarımız da salgının en yoğun yaşandığı ülkelerdendi. Hepsine sonsuz şükranlarımı sunuyorum. TÜBİTAK Başkanımız Sayın Prof. Dr. Hasan Mandal’dan da çok destek aldık. TJMS Ekibine ve kendilerine minnettarız. Türk akademisini ve kurumlarımızı uluslararası kamuoyunda daha etkin görebilmek için, salgının her aşamasında mutlaka proaktif davranmalı ve sahada seyirci değil oyuncu olarak yer almalıyız.
1. http://journals.tubitak.gov.tr/medical/issues/sag-20-50-si-1/sag-50-si-1-9-2004-153.pdf
2. http://journals.tubitak.gov.tr/medical/issues/sag-20-50-si-1/sag-50-si-1-19-2004-168.pdf
Koronavirüs Özel Sayısı: https://journals.tubitak.gov.tr/medical/lastIssue.htm
Independent Türkçe
© The Independentturkish
