Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Keops (Cheops) adlı yeni teleskobunu bu hafta uzaya yollayacak.

Yaklaşık 3 buçuk yıl boyunca görev yapması tasarlanan uzay teleskobunun ana görevi diğer güneş sistemlerindeki gezegenleri incelemek olacak. 

Adı "CHaracterising ExOPlanet Satellite"'ın kısaltılmış halinden gelen Keops'un bugün Fransız Guyanası'ndaki uzay üssünden fırltaılması planlanıyordu ancak teleskobu taşıyacak Soyuz-Fregat roketindeki yazılım hatası nedeniyle fırlatma işlemi en az bir gün ertelendi. 

Teknik arıza giderilirse fırlatma işlemi yarın yapılacak. 

KEOPS'un görevi ne? 

İsviçre'nin liderliğinde ESA üyesi 11 ülkenin girişimiyle yaratılan Keops, keşfedilen farklı güneş sistemlerindeki 4 binden fazla farklı ötegezegenden birkaç yüzüne odaklanacak. Yani yeni ötegezegenler keşfetmektense halihazırda keşfedilmişleri daha iyi anlamaya uğraşacak.

Dünya'nın yörüngesine yerleştikten sonra özellikle parlak yıldızlara odaklanması planlanan teleskop, bu yıldızların çevresinde dönen ötegezegenlerin boyutlarını tespit etmeye çalışacak.

Bu ötegezegenlerin atmosferleri olup olmadığını belirlemek için kütleleri ve yarıçapları analiz edilecek. Teleskobun bulunduğu uydu Dünya'nın yaklaşık 800 kilometre üstünde, bir kutuptan diğerine doğru ilerleyen bir yörüngede hareket edecek.

Keşfedilen ötegezegenlerin çoğu yıldızlarının çevresinde dönerken uyguladıkları ve astromomların yerçekimsel çekim ya da "yalpalama" adını verdikleri bir oldugunun gözlemlenmesiyle keşfedildi. 

Bu yöntem astronomlara gezegenlerin kütlesini hesaplamalarını sağlasa da gezegenlerin doğası ya da bileşenleri hakkında bir fikir vermiyordu.

Ama Keops bu gezegenlerin önlerinden geçtiği sırada yıldızlarının parlaklığında oluşan ufak kısılmaları gözleyerek kesin ölçümlerde bulunacak. "Yalpalamayla" birlikte bu verilerin de toplanması, astronomların bu gezegenlerin yoğunluklarını hesalamasını ve Dünya gibi kayalık mı yoksa gaz bulutlarından mı oluştuklarını anlamasını sağlayacak. 

Associated Press'e konuşan Nobel ödüllü İsviçreli astronom Didier Queloz teleskobun temel amacının Dünya'ya benzeyen yaşam barındıran bir gezegen olasılığını tespit etmek olduğunu belirtti. 

Queloz "Biz çok sayıdaki gezegen sisteminden biriyiz. Bu, evrendeki yerimiz ve bu yeri anlamak hakkında. Onalrın orada olduğundan başka hiçbir şey bilmiyoruz" dedi.

Her şey yolunda giderse teleskop Dünya'nın yaklaşık 800 kilometre üstünde, bir kutbundan diğerine doğru ilerleyen bir yörüngede bulunacak. 

Ötegezegen araştırmaları nasıl ilerliyor? 

1990'lardan bu yana çeşitli teknikler kullanılarak yaklaşık 4500 ötegezegen keşfedildi.

Uzaya gitmeden, yerden yapılan ilk ötegezegen keşfi astronom Queloz'un da arasında olduğu ekibin "yalpalama" yöntemini kullanmasıyla gerçekleşmişti.  ABD yapımı Kepler ve TESS uzay teleskopları uzak dünyaları arayış konusunda büyük katkılar sunsa da hala yeryüzündeki arayışlar bu çabalarda kritik rol oynuyor. 

Şili'deki HARPS VE ESPRESSO adlı özel tayfölçerler uzak yıldızların çevresindeki "yalpalamaları" belirlemek için inşa edildi. California'daki Lick Gözlemevi'ndeki "Automated Planet Finder" da benzer bir görevi yapıyor. 

Şili'deki Paranal Gözlemevi de "Next Generation Transit Survey" gibi yerden teleskoplarla "yanıp sönme" yöntemini kullanarak ötegezegenleri araştırıyor. 

NASA'nın Evren'in ilk zamanlardan gelen kızılötesi radyasyonu ve ötegezegenlerin sıcaklığını tespit etmesini amaçladığı James Webb Uzay Teleskobu'nun da  30 Mart 2021'de uzaya yollanması tasarlanıyor. 

ESA 2022'de de "karanlık maddeyi", "karanlık enerjiyi" ve ötegezegenleri araştırması amacıyla Öklid (Euclid) adlı uzay teleskobunu uzaya göndermeyi planlıyor. 

Independent Türkçe için derleyen: Keremcan Karabatak