Türkiye'nin ilk "İklim Kanunu Teklifi" TBMM Genel Kurulunda kabul edildi
İklim değişikliğiyle mücadeleyi yasal altyapıya kavuşturacak olan düzenlemeyle, 2053 net sıfır emisyon hedefinin gerçekleştirilmesi, sera gazı emisyonlarının azaltılması kapsamında bakanlıklara, Ulusal Katkı Beyanı ve strateji belgelerindeki eylemler çerçevesinde sorumluluklar verilecek.
Yerel İklim Değişikliği Eylem planları hazırlanacak. Bu eylem planlarında yerinden yönetim ilkesi dikkate alınarak ihtiyaçlar ve riskler belirlenecek.
Kanun ile hayata geçirilecek yeni düzenlemelerle ilgili 10 soru ve yanıtları şöyle:
1- İklim değişikliğiyle mücadelede hangi adımlar atılacak?
İlgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından iklim değişikliğinin ekosistemlere ve biyolojik çeşitliliğe etkilerinin azaltılması ve sürdürülebilir ekosistem yönetimi için tedbirler alınacak, denizel ve karasal korunan alanların muhafazası sağlanarak korunan alanların niteliği ve oranı yükseltilecek, iklim değişikliğinden etkilenen veya etkilenmesi muhtemel alanlarda arazi tahribatının dengelenmesi sağlanacak. Çölleşme ve erozyonla mücadele ile ağaçlandırma ve toprak muhafaza kapsamında orman dışı alanlarda oluşturulan yutak alanların, net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda sürdürülebilir yönetimi sağlanacak.
2 - Sera gazı emisyonlarının azaltılması için neler yapılacak?
Sera gazı emisyonları, Ulusal Katkı Beyanı, net sıfır emisyon hedefi ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yayımlanan veya güncellenen strateji ve eylem planları doğrultusunda azaltılacak. Ulusal Katkı Beyanında sektörel bazda belirtilen sera gazı emisyonlarının azaltımı faaliyetleri, ilgili kurum ve kuruluşlara mevzuatla verilen görev ve sorumluluklar dahilinde gerçekleştirilecek.
3 - İklim değişikliğine ilişkin eylem ve strateji planları nasıl hazırlanacak?
İklim değişikliği strateji ve eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla İklim Değişikliği Başkanlığı koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği ile dönemsel olarak ulusal ölçekte hazırlanacak.
4 - İllerde hangi çalışmalar hayata geçirilecek?
İlin şartlarına uygun olarak strateji, eylem ve uygulama alanlarını belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak üzere her ilde vali başkanlığında, ilgili kurum ve kuruluşların varsa il veya bölge teşkilat temsilcileri ile yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşan İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak. Kurulun sekretaryasını Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı taşra teşkilatı yürütecek, kurulun çalışma usul ve esasları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenecek.
5 - İklim değişikliğiyle mücadelede yatırımlar ve finansal kaynaklar için neler yapılacak?
Kurum ve kuruluşlarca iklim değişikliği ile mücadele amacıyla yapılacak faaliyetler ve yatırımlar için iklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle mücadele teşviki kaynaklarının geliştirilmesi, kullanılması, sigorta araçlarının geliştirilmesi, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçlarının, banka finansmanının ve diğer finansman araçlarının teşvik edilmesi esas olacak. İklim Değişikliği Başkanlığı, ulusal, sektörel ve tematik raporlar hazırlayacak, finansal kaynakları iklim değişikliğiyle mücadele yatırımlarına yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere iklim değişikliği teşvik mekanizmaları geliştirecek, Türkiye Yeşil Taksonomisini kuracak ve yürütecek.
6 - Emisyon Ticaret Sistemi nasıl kurulacak?
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından kurulacak, ulusal tahsisat planlaması hazırlanacak ve tahsisatların dağıtımı yapılacak. Bu kapsamda esneklik mekanizmaları ile piyasa istikrar mekanizmaları da geliştirilebilecek. Piyasa işletmecisi ETS piyasasını işletecek.
7 - Sera gazı emisyonlarına neden olan işletmeler için hangi sistem uygulanacak?
Doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmek için İklim Değişikliği Başkanlığından "sera gazı emisyon izni" alması zorunlu olacak. Sera gazı emisyon izninin geçerlilik süresi içerisinde tesisin niteliğinde veya işleyişinde gerçekleşen değişiklikler ile sera gazı emisyon izni sahibi gerçek veya tüzel kişilerde meydana gelecek değişiklikler neticesinde sera gazı emisyon izni İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından güncellenecek veya iptal edilecek.
8 - Ozon tabakasını incelten madde kullananlar için yaptırımlar ne olacak?
Ozon tabakasını incelten maddeleri kullanan, ithal eden, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere 2,5 milyon lira, bu maddeleri içeren ürünlere veya ekipmana bakım, onarım ve servis amaçlı hizmet veren gerçek ve tüzel kişilere 250 bin lira, bu maddeleri içeren ürünlerin veya ekipmanın etiketlenmesi hükümlerine uymayanlara 120 bin lira idari para cezası verilecek.
9 - Sera gazı emisyonuna ve florlu sera gazına ilişkin yasaklara uymayanlara hangi cezalar verilecek?
Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu süresi içerisinde sunmayanlara, 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezası uygulanacak. Florlu sera gazlarına ilişkin usul ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak, florlu sera gazlarını kullanan, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere, 2,5 milyon lira idari para cezası uygulanacak ve 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi verilmeyecek.
10 - Yeni uygulamalarla ilgili planlama ve uyarlama süresi ne kadar olacak?
Mevzuata ve planlama araçlarına ilişkin hazırlama ve uyarlama yükümlülükleri ilgili kurum ve kuruluşlarca en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar yerine getirilecek. Cumhurbaşkanı, bu süreyi bir yıla kadar uzatmaya yetkili olacak. Yerel iklim değişikliği eylem planları, en geç 31 Aralık 2027'ye kadar hazırlanacak. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu süreyi bir yıla kadar uzatabilecek.
Yasalaşan İlk İklim Kanunu’na AK Parti’den doğru ve yanlışlar üzerine bilgi notu paylaşıldı
Bilgi notunda, kanunun amaçları, kapsamı ve uygulanma şekli detaylı şekilde anlatılırken, toplumda yanlış anlaşılan bazı hususlar da netlik kazandı. Kanun kapsamında ilgili kurum ve kuruluşların en geç 31 Aralık 2027’ye kadar hazırlıklarını tamamlamaları gerekiyor.
İklim Kanunu hakkında yayınlanan bilgi notu şöyle:
İklim Kanunu’nun amacı nedir?
• 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi ve Yeşil Büyüme’dir.
• İklim Kanunu; iklim değişikliği kaynaklı krizlerin ve zararların olumsuz etkilerini en aza indirmeyi hedefleyen yasal bir düzenlemedir.
• Kanun, iklime dirençli şehirlerin oluşturulması ve afet risklerinin azaltılmasında kritik bir öneme sahiptir.
• Kanun, biyoçeşitlilik ve doğal kaynakların korunmasında, su ve gıda güvenliğinin sağlanmasında, ormanların ve yeşil alanların artırılmasında, yenilenebilir enerji kapasiteleri artırılarak enerjide dışa bağımlılığın azaltılmasında yol haritası oluşturacaktır. (Madde 1)
İklim Kanunu hangi sektörleri ilgilendirecek?
• Kanun tarım, hayvancılık, yeşil alanlar, altyapı, şehirler ve enerji gibi pek çok sektörü kapsamaktadır.
• Kanunla birlikte sanayi, ulaştırma, su yönetimi gibi kritik sektörler için yeni standartlar getireceği gibi iklim krizinden etkilenen tüm sektörleri içerecek. Uygulama Nasıl Gerçekleşecek?
• Her ilde İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu kurulacak.
• Yerel strateji ve eylem planları vali başkanlığında hazırlanacak.
• İlgili kurumlar en geç 31 Aralık 2027 tarihine kadar kendi eylem ve strateji planlarını iklim değişikliği politikalarıyla uyumlu şekilde hazırlayacaklar. (Madde 7)
İklim kaynaklı afetlere karşı hangi tedbirler alınacak?
• İklim değişikliğine bağlı afetlerin yıkıcı etkileri hızla artıyor. Yeni sistem kayıpları azaltmayı hedefliyor.
• Risk değerlendirme, izleme, bilgilendirme, erken uyarı sistemleri geliştirilecek. Bütünleşik afet yönetimi esas alınacak.
Türkiye Emisyon Ticaret Sistemi ile ne sağlanacak?
• Ülkemizde ilk defa uygulanmaya başlayacak olan bu sistem sayesinde iklim değişikliğiyle mücadelede yıllar içerisinde sera gazı emisyonları maliyeti etkin bir şekilde azaltılacak.
• Türkiye’de ilk kez ulusal bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulacak.
• Kullanılacak yeni teknolojilerle karbon ayak izi üretimi azaltılacak. (Madde 9, 10, 11)
Yeşil Taksonomi ve sınırda karbon düzenleme ne getirecek?
• Türkiye Yeşil Taksonomisi, yatırımın gerçekten çevreci ve iklim değişikliğini olumsuz etkilemeyen yatırım olup olmadığını belirleyerek, ulusal yatırım imkanlarını artıracak ve ülkemize uluslararası finans akışlarını hızlandıracak.
• Türkiye Gümrük Bölgesinde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını ele almak için Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulabilecek. (Madde 8)
Eğitim ve farkındalık için ne yapılacak?
• Okul müfredatlarına iklim değişikliği ve yeşil dönüşüm dersi eklenecek.
• Yeşil iş gücü yetiştirilecek.
• Kamu bilgilendirme kampanyaları düzenlenecek.
Su yönetimi ve arazi tahribatı için nasıl önlem alınacak?
• Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı sağlanacak.
• Arazi tahribatı ve erozyon önlenecek.
• Orman, mera ve sulak alanlar korunacak.
• Kuraklık, erozyon ve arazi tahribatının önlenmesi için ulusal düzeyde rehabilitasyon çalışmaları plan ve program çerçevesinde daha etkin bir şekilde yürütülecek.
Temiz teknolojinin kullanımı nasıl yaygınlaştırılacak?
• Hidrojen, karbon yakalama ve depolama gibi yeni teknolojiler teşvik edilecek.
• Yerli teknolojilerin geliştirilmesi desteklenecek.
• Kamu, özel sektör ve kurumlar arası iş birliğinin güçlendirilmesi ve bu alanlarda çalışmalar yapılması sağlanacak.
• Başkanlığa bağlı ilgili kurumlarla koordineli olarak enstitüler ile araştırma ve uygulama merkezleri kurulabilecek.
Kanuna uyulmaması halinde ne tür yaptırımlar öngörülüyor?
• Sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak doğrulanmış sera gazı emisyonu raporunu süresi içerisinde sunmayanlara, 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezası uygulanacak.
• Florlu sera gazlarına ilişkin usul ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak, florlu sera gazlarını kullanan, ticaretini yapan ve piyasaya arz edenlere, 2,5 milyon lira idari para cezası uygulanacak ve 3 aydan 6 aya kadar Hidroflorokarbon Kontrol Belgesi verilmeyecek.
Doğru bilinen yanlışlar
YANLIŞ: “Vatandaştan karbon vergisi alınacak”
DOĞRU: Kanunda vatandaşa yönelik doğrudan bir karbon vergisi yoktur. Kanunda Emisyon Ticaret Sistemi uygulaması kapsamı sadece enerji yoğun üretim tesisleri içindir.
YANLIŞ: “Kömür ve petrol kullanımı tamamen kalkacak”
DOĞRU: Kanun fosil yakıtları bir anda yasaklamayı değil, temiz enerji kaynaklarının kullanımını teşvik ederek aşamalı bir geçiş öngörür.
YANLIŞ: “Kanun istihdamı azaltacak”
DOĞRU: Kanun yeşil iş gücünü ve temiz teknoloji sektörlerini geliştirerek yeni istihdam alanları yaratmayı hedefler.
YANLIŞ: “İklim değişikliğini yoktur diyenlere ceza verilecek.”
DOĞRU: İklim Kanunu’nda “iklim değişikliği yoktur” diyenlere ilişkin bir ceza hükmü bulunmamaktadır.
YANLIŞ: “Tarım yasaklanacak, istenilen ürün ekilemeyecek, meyve ağaçlarına el konulacak, hayvancılık yasaklanacak, yapay et yedirilecek, hayvan otlatmak yasaklanacak”
DOĞRU: Kanun, iddiaların aksine; ülkemiz topraklarını, tarımını, hayvancılığını ve doğal kaynaklarını korumayı, su ve gıda arz güvenliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Organik tarım ve hayvancılığı desteklenir. Sürdürülebilir tarım ve hayvancılık üretimi teşvik edilir, böcek bazlı protein gibi iddialar asılsızdır.
YANLIŞ: “Karbon ayak izi düzenlemesi bireysel özgürlükleri kısıtlayacak”
DOĞRU: Karbon ayak izi sadece üretim aşamasında daha verimli, daha az emisyonlu üretimi hedefler; bireysel ya da sosyal yaşama dair bir sınırlama içermez.
YANLIŞ: “Paris Anlaşmasında küresel güçler tarım alanlarınıza el koyacak, toprağınız elinizden alınacak, istediğiniz ürünü ekemeyecekseniz ekseniz de ürünler sizin olmayacak.”
DOĞRU: Paris Anlaşması 2021 yılında TBMM’de uygun bulma kanunu ile iç hukukumuza aktarılmıştır. 2021 yılından bugüne kadar kısıtlayıcı herhangi bir uygulama olmamıştır, olmayacaktır.
YANLIŞ: “Emisyon Ticaret Sistemi adı altında vatandaştan karbon vergisi alınacak.”
DOĞRU: Kanun teklifi karbon vergi sistemi getirmiyor. Emisyon ticaret sisteminin kurulmasını kapsıyor. 9. maddede de bireylerin değil sanayi kaynaklı sera gazı emisyonlarının düşürülmesine yönelik düzenlemeler yer alıyor. Dolayısıyla Emisyon Ticaret Sistemi uygulamasının kapsamı sadece enerji yoğun üretim tesisleridir. Bireylerle hiçbir ilgisi bulunmamaktadır.
Independent Türkçe, AA
