Maya uygarlığına ait top sahalarına Şili biberi ve halüsinojen bitkiler konduğunu bulan arkeologlara göre bu keşif bir ritüele işaret ediyor. Şifalı bitkilerin yapıyı kutsama amacıyla yerleştirildiği düşünülüyor. 

Yucatán Yarımadası'nda Mayaların bir zamanlar yaşadığı Yaxnohcah bölgesinde kazı yapan arkeologlar toprakta kara lekeler olduğunu fark edince örnek toplayarak laboratuvarda inceledi. DNA analizleri lekelerin 4 ayrı şifalı bitkiden kaynaklandığını ortaya koydu. Mayaların sıkça kullandığı bu bitkiler dini açıdan da önem arz ediyordu. 

ABD'deki Cincinnati Üniversitesi'nden araştırmacılar kahkahaçiçeği türünden Ipomoea corymbosa adlı, LSD'yle benzer yapıda halüsinojen bir bitkinin kalıntılarını tespit etti. Bölgede xtabentun diye bilinen bu bitkinin poleniyle beslenen arılardan toplanan baldan, bugün Meksika'da likör yapılıyor. 

Oxandra lanceolata ve Şili biberi kalıntıları da bulan bilim insanları bu üç bitkinin daha sonra Hampea trilobata adlı ağacın yapraklarına sarıldığı sonucuna vardı. Mayaların bu bitkinin yapraklarını ritüellerdeki demetleri sarmak için kullandığı önceden biliniyordu.

Acı biberinse şifalı özellikleri nedeniyle kültürde yer edindiğini belirten araştırmacılar bugünkü Mayaların da veremden ishale kadar çeşitli hastalıkların tedavisinde bu bitkiden faydalandığını kaydediyor. 

PLOS One adlı hakemli dergide yayımlanan araştırmanın başyazarı David Lentz, "Mayalar için çeşniden daha fazlası olan Şili biberi genellikle ritüellerde ve tıbbi uygulamalarda kullanılırdı" diye açıklıyor. 

LSD'ye benzer fizyolojik etkiler yaratan xtabentunun törensel bağlamda kullanıldığına dair kanıtlar görüyoruz. Meğerse buradaki törensel bir demetmiş.

Araştırmacılar bitkilerin top sahasının inşası sırasında yapıyı kutsama amacıyla konduğunu düşünüyor. Analizler ayrıca demetin yaklaşık MS 80'de yerleştirildiğine işaret ediyor.

Kültürlerinde çeşitli top oyunları bulunan Mayalar örneğin el ve ayaklar kullanılmadan topun bir potadan geçirilmeye çalışıldığı pok-a-tok denen oyunu oynuyordu. 

Öte yandan top sahalarının sadece eğlence amaçlı değil, dini törenler için de kullanıldığı tahmin ediliyor. Lentz, "Bugün top sahalarını boş zaman geçirme yeri olarak görüyoruz fakat Mayaların gözünde bu alanların kutsal bir yeri de vardı" diyor.

Top sahasını inşa ederken, tanrılara araziyi değiştirdiklerini bildirme ve onların burayı kutsaması amacıyla adak görevi gören demeti yerleştirmiş olmalılar. Bu ritüel, diğer Maya yerleşimlerinde kanıtlarını bulduğumuz benzer törenlerle örtüşüyor.

Independent Türkçe, IFL Science, Live Science, PLOS One

Derleyen: Büşra Ağaç