4 soruda Şanghay İşbirliği Örgütü'nün son zirvesi

Örgütün 23. liderler zirvesinde İran tam üyeliğe kabul edildi

Türkiye, 2022'de Şanghay İşbirliği Örgütü'ne tam üye olmayı hedeflediğini açıklamıştı (Reuters)

Şanghay İşbirliği Örgütü'nün yıllık zirvesi salı günü dönem başkanı Hindistan'ın liderliğinde düzenlendi.

Video konferans yoluyla yapılan zirveye Rusya, Çin, Hindistan, Pakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, İran ve Belarus liderlerinin yanı sıra BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de katıldı.

Hindistan'ın ev sahipliğini üstlendiği zirvede, bazı konularda üye ülkeler arasındaki derin anlaşmazlıklara rağmen bölgesel istikrarı sağlama ve Batı dominasyonuyla mücadele için işbirliği gibi temalara odaklanıldı. 

Zirvede, üye ülkeler arasında yaşanan sorunlardan çok bölgesel sorunlara ve "çok kutuplu dünya" arayışına odaklanılması Şanghay İşbirliği Örgütü içinde bir "birlik göstergesi" olarak yorumlandı.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Zirve sonrasında "Delhi Deklarasyonu" adıyla ortak bir bildiri yayımlayan liderler, ŞİÖ'nün güvenlikle ilgili konulara ideolojik ve çatışmacı yaklaşımlar sergilemeye karşı olduğunu vurguladı.

Zirvede ayrıca Rusya'nın Ukrayna'da yürüttüğü savaş, küresel gıda krizi ve Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi gibi konular da ele alındı.

2001'de Pekin ve Moskova'nn girişimiyle kurulan ve Hindistan, Pakistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan'ı da içinde bulunduran Şanghay İşbirliği Örgütü'nün son üyesiyse İran oldu.

Liderler zirvesinde İran'ın tam üyeliği onaylanırken, Belarus'la ise 2024'te üyeliğe kabul edilme şartlarını içeren bir anlaşma imzalandı.

Zirve Rusya için ne anlama geliyor?

23. kez düzenlenen ŞİÖ liderler zirvesinin öne çıkan konularından biri Rusya'nın Ukrayna'da yürüttüğü savaştı. 

Wagner'in silahlı isyanının ardından ilk kez çok taraflı uluslararası bir zirveye katılan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yaptığı konuşmada ülkesinin "daha önce hiç olmadığı kadar birlik içinde" olduğunu vurguladı.

Putin, "Rusya kendinden emin bir şekilde dış baskılara, yaptırımlara ve provokasyonlara direniyor ve direnecek" ifadelerini kullandı.

Zirvede ayrıca füze savunma sistemlerinin kullanımının genişletilmesinin olumsuz etkilerine değinildi. 

Yapılan açıklamalarda herhangi bir isim verilmese de bu vurguyla, Ukrayna'ya silah sevkiyatı yapan NATO ülkelerinin işaret edildiği tahmin ediliyor.

Putin ayrıca Çin ve Rusya arasındaki ticaretin büyük oranda yuan ve rubleyle yapıldığını söyleyerek üye ülkeleri de yerel para birimlerini kullanmaya çağırdı.

Zirve Çin için ne anlama geliyor?

Yeni Delhi'deki zirvenin en önemli gündem maddelerinden biri ticaret ve yatırım alanlarında bölgesel işbirliğinin artırılması çabalarıydı.

Çin ve Rusya, Batı yaptırımlarını aşabilmek için dış ticarette dolar yerine yerel para birimlerinin kullanılmasını teşvik eden bir tutum sergilerken, 9 ülkenin 6'sı Çin'in Kulak ve Yol Girişimi'nin bölgesel altyapı ve koordinasyon için önemine dikkat çekti.

Pakistan Başbakanı Şehbaz Şerif, "Çin yatırımları bölgede istikrar, barış ve refah için gidişatı değiştirecek bir rol oynyabilir" ifadelerini kullandı.

Ancak üye ülkelerin tamamının bu konuda aynı düşüncede olmadığı biliniyor.

Hindistan yönetimi Kuşak ve Yol Girişimi'ne muhalefetini ev sahipliği yaptığı zirvede de sürdürdü. Hint hükümeti Kuşak ve Yol'un, hem Hindistan'ın hem de Pakistan'ın hak iddia ettiği Keşmir'den geçmesi nedeniyle projeye karşı çıkıyor.


Zirve Hindistan için ne anlama geliyor?

Bu yıl hem Şanghay İşbirliği Örgütü'nün hem de G20'nin dönem başkanlığını yürüten Hindistan, zirvenin en dikkat çeken diplomatik aktörlerinden biriydi. 

İki hafta önce Washington'ı ziyaret eden ve ABD-Hindistan ilişkilerinin tarihin en iyi seviyesinde olduğunu söyleyen Hindistan Başbakanı Narendra Modi, ŞİÖ zirvesindeyse bölgesel ticareti, bağlantılılığı ve teknoloji alanında işbirliğini artırma çağrısı yaptı.

Modi konuşmasında örgütün bölgesel terörizmle mücadele konusunda daha etkili olması gerektiğini söylerken, bazı ülkelerin teröristler için güvenli sığınak haline geldiğini söyledi. Hindistan liderinin bu sözlerle Pakistan yönetimini hedef aldığı biliniyor.

Pakistan Başbakanı Şerif'in konuşmasında yaptığı dini azınlıkları hedef almaktan kaçınma vurgusununsa, son yıllarda ülkedeki Müslümanların haklarını korumamakla suçlanan Hindistan'a yönelik bir mesaj olduğu düünülüyor.

Hindistan lideri konuşmasında Ukrayna'daki savaştan ve Çin'in agresifleşen Pasifik politikasından bahsetmezken, örgütün küresel gıda, enerji ve gübre krizi konularda ortak bir yaklaşım sergilemesi gerektiğini vurguladı.

Hindistan'ın 2020'deki çatışmaların ardından Çin'le ilişkilerinin gergin bir seyir izlediği ve Yeni Delhi'nin Batı tarafından Çin'e karşı bir denge unsuru olarak görüldüğü biliniyor.

Ancak Hindistan hükümeti bu yaklaşımı sahiplenmekten kaçınıyor. BBC'ye konuşan Hint hükümetinden yetkililer de, ülkenin dış politikasının bağımsız kalacağından emin olduklarını söyledi.

Ancak Yeni Delhi'nin özellikle Çin ve Pakistan'la yaşadığı sorunların ŞİÖ'nün geleceğinde etki sahibi olması bekleniyor.

modi.JPG
Rusya, Çin ve Hindistan liderleri 2019'da Japonya'da düzenlenen G20 zirvesinde üçlü bir görüşme gerçekleştirmişti (Reuters)


İran'ın örgüte katılması ne anlama geliyor?

Pekin ve Moskova tarafından kurulan ŞİÖ'ye, 15 yıl önce başvuru yapan İran'ın kabul edilmesinin ve Belarus'un üyeliği için takvim belirlenmesinin örgütün NATO'yu dengeleyici rolünü artırması bekleniyor.

İran'ın örgüte katılmasının ŞİÖ'nün enerji portfölyösünü genişleteceği düşünülüyor. 

Dünya nüfusunun yüzde 40'ını ve küresel gelirin yüzde 20'sini bünyesinde barındıran örgüt, İran'ın da katılımıyla dünya petrol rezervlerinin yüzde 20'sini kontrol eder hale gelecek.

Tahran'ın ŞİÖ'ye tam üye olarak dahil olmasının Batı başkentlerinde memnuniyetsizlik yaratacağı düşünülürken, bu durumun Hindistan'ın diplomatik denge politikasını da zorlayabileceği düşünülüyor.

Konuyla ilgili AFP'ye konuşan King's College'dan Prof. Harsh V. Pant, "Rusya, Çin, İran ve Pakistan bir araya geliyor. Bu gruplaşma doğası gereği Batı karşıtı olan ülkelerin aynı safta buluşması anlamına geliyor" dedi.

ŞİÖ zirvesi sonrasında bir açıklama yapan ŞİÖ Genel Sekreteri Zhang Ming ise, örgütle NATO arasında herhangi bir kıyaslamayı kabul etmediklerini belirtirken, ŞİÖ'nün siyasi ya da askeri bir blok olmadığını vurguladı.


Independent Türkçe, AFPAP, Reuters, BBC, Hindustan Times, Foreign Policy

Derleyen: Barış Kaygusuz

DAHA FAZLA HABER OKU