Yılbaşı öncesi yine tartışma konusu oldu: Noel'in esin kaynağı Nardugan Bayramı mı?

Hristiyan dünyasının Noel kutlamasının nereden ve hangi etkinlikten esinlenerek ortaya çıktığı üzerinden bir tartışma yürütülüyor.

Dünyaca ünlü Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ, Demirören Haber Ajansı'na (DHA) yaptığı açıklamada, Noel'in esin kaynağının Türklerin Nardugan Bayramı olduğunu söyledi.

Nardugan, her yıl sonu Türkler arasında kutlanan bir bayram. 

Bazı kaynaklara göre Nardugan "yeniden doğuş" bayramı olarak da biliniyor. 

Her yıl en kısa gündüz ve en uzun gecenin yaşandığı 21 Aralık'tan sonra yeni yılın geldiğine inanan Türkler, bu gecede "hayat ağacı" olarak adlandırılan çam ağacı süsleyerek bir kutlama yapıyor.

Tarihi kaynaklara göre sadece Türklerde değil farklı medeniyetlerde de benzer etkinlikler düzenleniyordu.  

Roma'da Satürnalya, Antik Yunan'da ise Dionysos Şenlikleri adıyla yıl sonlarında kutlanıyordu.

Kış gündönümü, hemen hemen tüm kültürlerde kutlanılan bir festival olarak kabul ediliyor.

Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ'ın açıklaması geçmişte de gündeme gelen konuyu bir kez daha tartışma konusu yaptı.

Independent Türkçe, Nardugan Bayramı'nı ve Noel'in bu bayramdan esinlenip esinlenmediği iddialarını Prof. Abdulhaluk Mehmet Çay, Prof. Salih Yılmaz ve tarihçi-yazar Erkan Göksu ile konuştu.

Prof. Dr. Abdulhaluk Mehmet Çay / Fotoğraf: Twitter

"Bu yeni bir yıla geçiş, Nardugan'da da kutlaması yapılırdı"

Kimi tarihçiler Çığ ile benzer görüşü dile getirirken kimisi de karşı çıktı.

Nardugan Bayramı'nın Noel'e esin kaynağı olabileceğini savunanlardan biri de eski Devlet Bakanı Prof. Dr. Abdulhaluk Çay. 

Tıpkı Nevruz gibi Nerdugan'ın da bir kutlama taşıdığını dile getiren Prof. Çay, "Nevruz 21 Mart'ta kutlanır. 21 Aralık'ta da bahar döneminin bittiği, kış döneminin başladığı ve günün artık kısalmaya geçtiği başladığı bir dönem kutlanıyor" dedi. 

Bununla ilgili olarak Türk boylarında eskiden beri Ayaz Ata olarak tabir edilen bayram kutlamaları yapıldığını aktaran Çay, "Bu yeni bir yıla geçiş anlamı taşıyor. Nardugan'da da bunun kutlamaları yapılırdı" diye konuştu.

"Türklerden alınmış olması kuvvetle muhtemel"

Bu konuda İngiltere'de 1800'lü yıllarda bir araştırma yapıldığını ve oradaki bilgileer kitabında da yer verdiğini söyleyen Çay, şöyle devam etti: 

'Noel Bayramı' diye kutlanılan bayramın Avrupalılara, Hristiyan dünyasına ait olmadığı, bunun Türklerdeki Nardugan Bayramı'nın bir kopyası olduğu belirtiliyor. Noel kutlamalarının Türklerden alındığı, hatta kılık kıyafetlerden tutun ren geyiğine varıncaya kadar o günkü törenlerle ilgili bütün geleneklerin Orta Asya kökenli olduğunu kabul edilmiştir. Ren geyiği Avrupa'da yok. Ren geyiği ve Noel Baba kılığına soktukları kişiler tamamen bir kopya olduğu gibi bir iddia ortaya atıldı. Bunlar kendi iddiaları, bizim değil. Dolayısıyla Türklerden alınmış olması kuvvetle muhtemel. Her millet gündönümlerinde buna benzer törenler yapar. Bu bizde de yaygındır. Milletlerarası ilişkilerde ister istemez bu tip şeyler de etkili oluyor. Müspet olanların alınması oldukça yaygın. 

Prof. Dr. Salih Yılmaz / Fotoğraf: tyb.org.tr

"Türkler, 22 Aralık'ta gündüzün geceyi yenmesini bir zafer olarak nitelendirir ve  zaferi akçam ağacı altında kutlardı"

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Salih Yılmaz ise Nardugan Bayramı'nı şöyle tanımladı:

"22 Aralık günü gün ışığı başlayan, 24 Aralık akşamına kadar süren yıl döngüsü kutlamasıdır. Türkler eskiden beri 22 Aralık'ta gündüzün geceyi yenmesini bir zafer olarak nitelendirir ve bu zaferi akçam ağacı altında kutlardı. Türkler, Güneş'e mitolojide 'Nar' ismini vermişler. Nardugan Bayramı olarak nitelendirilen bugün aslında Güneş'in doğuşu bayramıdır."  

"Ayaz Ata geleneği, Noel Baba veya Ded Maroz'la alakalı değil, onlardan çok eski mitolojik bir gelenek"

Türklerin milattan önceki yüzyıllarda bile yıl döngüsü olarak kabul edilen 21 Aralık gününü törenlerle kutladığını dile getiren Yılmaz, "Türk kültüründeki Ayaz Ata geleneği, Hristiyanlıktaki Noel Baba veya Ruslardaki Ded Maroz mitolojisiyle alakalı değil, tam tersi onlardan çok eskiye dayanan mitolojik bir gelenektir" yorumunu yaptı.

"Oğuzlar'da yok ama Anadolu'daki bazı yerlerde buna dair izler var" 

Yeni yıl kutlamalarıyla ilgili "'Tamamıyla şu millete ait' diyemeyiz" diyen Yılmaz, bu durumun Anadolu'da bazı izler taşıdığını belirterek, "Genelde kuzey Türklerinde yaygındı. Oğuzlar'da yok ama Anadolu'daki bazı yerlerde buna dair izler var. Mesela Konya, Yozgat, Sivas, Tunceli, Erzincan, Bingöl ve Muş'ta yeni yıla özgü bu tür gelenekler var. Her yıl aralık ayının son haftası 'Khal Khelk' adı verilen ak saçlı, ak sakallı yaşlı bir adamın, çocuklarla beraber kapı kapı dolaşarak hediyeler toplaması ile başlıyor. Hristiyan dünyasındaki Noel baba ile benzerlik söz konusu olsa da 'Noel Baba' figürü, yakın tarihte ortaya çıkar" değerlendirmesinde bulundu.

Erkan Göksu / Fotoğraf: Twitter

"Bağlantı kurmuşlar, 'Türklerde böyleydi' şeklinde yorumlamak doğru değil"

Tarihçi-yazar Erkan Göksu, Nardogan Bayramı ile ilgili iddiaların zorlama olduğu görüşünde. 

Nardogan Bayramı'yla ilgili veya buna bağlı oluşturulan literatürle ilgili birçok iddia olduğunu ifade eden Göksu, şu eleştiriyi getirdi:

İslam öncesi Türk tarihinin hiçbir kaynağında bu tür bir bayramdan söz edilmez. Eğer öyle olsaydı mutlaka geçerdi. Mesela Nevruzu biliyoruz. Hıdırellez'i bile biliyoruz. Ama bu bu bayramla ilgili bir bilgi yok. Zaman içerisinde özellikle Hristiyanlığın farklı mezheplerini kabul eden Türk toplulukları var. Bunlar doğaldır ki Hristiyanlık inancında bulunan Noel düşüncesiyle eski Türk kültürü arasında bir şekilde bağlantı kurmuşlar. O topluluklar için zaman içerisinde ortaya bu tür kutlamalar çıkmış. Şimdi kalkıp da 'Eski Türklerde vardı' veya 'Bütün Türklerde böyleydi' şeklinde düşünmek, yorumlamak doğru değil. 

Hristiyanlığı seçen Gagavuz Türklerinde 'Kurt yortusu' inancının buna benzetilebileceğinden bahseden Göksu, "Hiçbir Ortodoks toplumunda 'Kurt yortusu' diye bir şey yok. Ama oradaki Türk geleneklerini Hristiyanlık inancıyla meczetmişler ve ortaya sadece onlara özgü dini bir ritüel çıkmış. Bu konuyu da buna benzetmemiz mümkün. Meseleye böyle bakmak lazım. Zorlamaya gerek yok" ifadelerini kullandı. 

"Türklerin Nardugan adlı bir bayramı yoktur"

Prof. Dr. Ahmet Taşağıl da bu konudaki görüşlerin doğru olmadığı iddiasında.

Kişisel Twitter hesabından bir paylaşım yapan Taşağıl, şu ifadeleri kullandı:

İslam öncesi dönemde Türklerin nardugan adlı bir bayramı yoktur. Hıristiyanlığa girmiş ya da kültürel olarak etkilenmiş Türk kökenli topluluklar tarafından kutlanmaktadır.