15 Temmuz direnişinin en kritik sacayaklarından birisi şüphesiz sosyal medyaydı.

Birçok TV kanalı hangi bağlamda yayın yapacağına karar vermekte güçlük çekerken, direniş büyük oranda sosyal medya vasıtasıyla örgütlendi. 

O gece yaşananlar ise son derece ilginç. 

Hatırlamakta yarar var. 

Saat 23.00 suları Twitter ve Facebook büyük oranda engellendi.

Bu engel 23.30 sularında kaldırıldı.

TSK'nın listesinde bulunan gazetecilere mail yoluyla darbenin başarılı olduğuna dair bir mail atıldı.

Bu mailden kısa bir süre sonra aynı hesaptan "Genelkurmay Başkanı'nın rehin alındığına dair haberler asılsızdır, görevinin başındadır" maili geldi. (İHA)

00.25 sularında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CNN Türk kanalına cep telefonundan Facetime aracılığıyla bağlandı ve halkı harekete geçiren esas çağrısını duyurdu. 
 

 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Facetime üzerinden şu ifadeleri kullandı:

Şu anda bu milletin imkânlarıyla ortaya konmuş olan tankı, topu, uçağını, helikopterini kullanarak milletin üzerine gelmenin bedelini bunlar çok ağır ödeyeceklerdir. Bu konuda gerek Cumhurbaşkanı olarak, gerek Başbakanımız, hükümetimiz olarak bizler atılması gereken adımlar neyse dik durmak suretiyle bu adımı atacağız.

Bunun bedelini asla bizler farklı bir şekilde yorumlayamayız ve meydanı da onlara bırakamayız. Yapmış oldukları işgali de çok kısa sürede ortadan kaldıracağımıza inanıyorum. Kararlı bir şekilde bu işin üzerine gideceğimizi özellikle bildirmek istiyorum ve bu konuda bu kararlılığımızı kimsenin test etmeye de gücü yetmeyecektir.

Bu arada milletime de bir çağrı yapıyorum, oda şudur, milletimizi illerimizin meydanlarına davet ediyorum. Havalimanlarına davet ediyorum ve milletçe meydanlarda, havalimanında toplanalım ve bunların o azınlık grubu, tanklarıyla, toplarıyla gelsinler ne yapacaklarsa halka orada yapsınlar. Halkın gücünün üstünde bir güç ben tanımadım bugüne kadar.
 

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bugün hala nedeni tam olarak açıklanmayan sebeplerden dolayı Marmaris'teki ilk konuşması TV'lerde yayımlanmadı.

Bu açıklama halka ancak bir başka sosyal mecra olan Periscope üzerinden ulaştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Periscope'de yayımlanan açıklamasında şu ifadeleri kullanacaktı:

Bu yapı gereken cevabı alacaktır. Cumhurun kendisini meydanlara çağırıyorum. Şehirlerimizin meydanlarında halkımızla el ele olacağız. Bu kalkışmayı yapanlara gereken dersi orada vereceğiz. (Sabah)

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıklamaları sonrası Twitter'dan 18 milyon 666 bin tweet paylaşıldı (Aljazeera).

Atılan bu tweetlerin yaklaşık yüzde 38'i darbe karşıtıyken yüzde 8'i darbeciler lehine propaganda içeriyordu (Habertürk).

Darbe destekçileri çoğunlukla #YURTTASULHKONSEYİ etiketi altında organize ettikleri gözlemlenmişti. 

Darbe girişiminin asıl sıcak hattı ise WhatsApp gruplarıydı. Özellikle sokağa inen kitlelerin önemli bir kısmı WhatsApp üzerinden organize olmuşlardı. 

Twitter yoğun haber bombandırmanı arasında bilgi kirliliğine neden olunca kitleler WhatsApp gruplarını hızlı ve doğru bilgi alışverişi için önemli bir platform olarak kullandı.

Haberi paylaşan kişinin platformda olması ve sorumluluk taşıması nedeniyle paylaşımlar daha güvenilir ve etkili olmuştu.
 

 

Sosyal medyada paylaşımların içeriği

Tutku Kurt'un "15 Temmuz'da Sosyal Medya'nın Rolü" isimli akademik çalışmasında ulaştığı bulgular, darbe girişiminde atılan darbelerin istatistiği şu şekildedir: ¹

Anlık haber paylaşımı (yüzde 35): 

• Köprülerin kapatılmasıyla ilgili tweetler, 
• Şehit sayısı içeren tweetler, 
• Televizyon kanallarına yönlendiren tweetler, 
• Darbecilerin girdiği binalar ve bombaladığı yerlerle ilgili tweetler, 
• Yetkililerin açıklamalarını birinci ağızdan veren tweetler, 
• Darbecilerin müdahalelerini engellemek için yapılan müdahaleleri içeren tweetler, 
• Siyasi partilerin tutumlarıyla ilgili tweetler, 
• Diğer ülke yöneticilerinin yorumlarını içeren tweetler, 
• Devlet kurumlarındaki kişilerin açığa alınası ile ilgili tweetler, 
• Gözaltına alınan kişilerle ilgili tweetler, 
• Kişisel konum ve durumlarla ilgili tweetler, 
• Girişimin gidişatıyla ilgili tweetler, 
• Duyum ve duyuru içeren tweetler.

İğneleyici/eleştirel (yüzde 17):

• Darbenin yapılış şekline yönelik tweetler, 
• Erlere yapılan linç girişimlerine yönelik tweetler, 
• Ülkedeki anlaşmazlıkların farklı yollarla çözülemeyişine yönelik tweetler, 
• Tankların müdahalelerini içeren tweetler, 
• İdam isteyenlere yönelik tweetler, 
• Devlete, siyasetçilere ve yüksek rütbeli askerlere yönelik tweetler, 
• FETÖ - AK Parti (Adalet ve Kalkınma Partisi) ilişkisine yönelik tweetler, 
• Farklı görüşe sahip Twitter kullanıcılarına yönelik tweetler, 
• Sela okunmasına yönelik tweetler, 
• Yapılan kutlamalara yönelik tweetler, 
• Sokaktaki halkı küçümseyenlere yönelik tweetler, 
• Darbe girişimine tiyatro diyenlere yönelik tweetler, 
• Yalan haberlere yönelik tweetler. 

Birlik/beraberlik vurgusu (yüzde 14):

• Milletin birliğini ve beraberliğini vurgulayan tweetler, 
• Hep birliktelik söylemlerini içeren tweetler, 
• "Biz" vurgusunun yapıldığı tweetler, 
• "Tek yürek", "birleşme", "kenetlenme" vb. birleştirici söylemler içeren tweetler, 
• Farklı siyasi görüşlerin darbeye karşı bir aradalığını içeren tweetler, 
• Siyasetçilerin, halkın ve polisin her birlikte darbe.

Demokrasi/cumhuriyet vurgusu (yüzde 11):

• Demokrasiye ve cumhuriyete olan inancı vurgulayan tweetler, 
• Yurttaşların özgür iradesine yönelik tweetler, 
• Darbeye karşı demokrasiden yana tutum sergileyen tweetler, 
• Demokrasiye sahip çıkma çağrısı içeren tweetler, 
• Atatürk'ün demokrasi ve cumhuriyet ile ilgili sözlerini içeren tweetler, 
• Seçim vurgusunun yapıldığı tweetler. 

Sokağa çıkma vurgusu (yüzde 7): 

• Tweet okuyucularını sokaklara, meydanlara ve havalimanlarına davet eden tweetler, 
• Sokaklardaki halka dair övgü dolu söylemler içeren tweetler, 
• Meydanların terk edilmemesi üzerine telkinlerde bulunulan tweetler, 
• Yer ve zaman belirtilerek halkın, şehrin kilit noktalarına davet edildiği tweetler. 

Sorgulayıcı (yüzde 7):

• Hareketliliğin ne olduğunu öğrenmek üzere atılan tweetler, 
• Darbenin altında yatan sebepler ve kişilerle ilgili tweetler, 
• Alınan duyumların teyitiyle ilgili atılan tweetler, 
• Sorumluların kim olduğuna dair atılan tweetler. 

Dinî (yüzde 5):

• Dua içeren tweetler, 
• Selaların okunmasına yönelik olumlu tweetler, 
• Diyanet görevlilerine yönelik olumlu tweetler.

15 Temmuz 2016 yılında meydana gelen hain darbe girişimi sırasında görüldüğü üzere Türk halkı sosyal medyada başarılı bir sınav vermiştir.

Bu hususta tabir-i caizse sınıfta kalan ve gidişata göre saf tutmaya çalışan ana akım medya olmuştur. Buradan alınacak dersleri unutmamak gerekir. 

 

 

^{1. Tutku Kurt - "15 Temmuz'da Sosyal Medya'nın Rolü" S.67-68}

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.