Peru seçimleri: 'Mutsuz zafer'

Hüsamettin Aslan Independent Türkçe için yazdı

Güney Amerika ülkesi Peru’da Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Peru Ulusal Seçim Dairesi’nin saydığı oyların %96’sına göre Solcu Castillo, oyların yüzde 50,2'sini aldı. Üç kez başkan adayı olan sağcı Fujimori yüzde 48,8 oy aldı. (Yazıyı kaleme aldığımız saatlerde Peru medyasına göre Castillo 100.000 oy fark atmış durumdaydı ve Seçim Ajansı da kırsal alanlardan ve yurtdışından oyların gelmesini bekliyordu.).

Bu bağlamda seçim sonucunu nasıl ve hangi etkenlere göre belirlenir; bilemiyoruz. Ancak siyasi bir meşruiyet tartışması kaçınılmaz gözüküyor. Zira sadece Peru için değil, dünyanın her yerinde %1 farkla belirlenen seçim sonucu belki hukuken kazanını belirliyor ama psikolojik ve siyasi bir üstünlük sağlamıyor.

Seçim öncesi anketler, her iki adayın neredeyse birbirine yakın olduğunu gösteriyordu. Nitekim her iki  aday arasında %1’den daha az bir fark söz konusu. 18 adayın yer aldığı ilk tur oylamada hiçbir aday %20'den fazla destek alamadı ve her ikisine de Peru toplumunun çeşitli kesimleri şiddetle karşı çıktı.

Dolayısıyla Peru seçimlerine dönecek olursak, resmi sonuçlar açıklanıncaya kadar, bu noktada kimse kimin kazanacağını kesin olarak söyleyemiyor. Ancak son 2 yıldır tartışmalı seçimlere baktığımızda genel algı; yerel ve uluslararası aktörlerin seçim sonuçlarındaki % 1’lik farkları tartışma konusu yaptıkları ama hukuken engel olmadıklarını gösteriyor.

Mesela 2019 Bolivya başkanlık seçimi, Ekvador 1. tur ve Uruguay 2. tur Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ‘Solcu adayların’ sonuçları kabul ettikleri ve itiraz etmedikleri görülüyor. Ancak sağcı adayların özellikle de evanjelik dinamiklerin ciddi bir gürültü kopardıkları görülüyor.

Bu bağlamda sağcı Fujimori'nin desteğinin başkent Lima ve diğer kentsel bölgelerden gelmesi beklenirken, Castillo ise kırsal topluluklardan oy bekliyor. Kuvvetle muhtemel şahsi kanaatim seçimi solcu Castillo’nun kazanacağı yönünde.

Sağcı-muhafazakar Keiko Fujimori ikinci tura kaldığı bu üçüncü cumhurbaşkanlığı adaylığı oldu. İlk seçimi % 3, ikinci seçimi %1.5 civarında bir farkla kaybetti. Son olarak geçen hafta sonu yapılan seçimi % 0,2 farkla kaybetmesi muhtemel gözüküyor.

Popülist vaatler, zoraki tercihler

Popülist adaylar, Peru'da 180.000'den fazla insanı öldüren ve milyonlarca insanı yoksulluğa iten sağlık ve COVİD-19 acil durumunu hafifletmek için tüm stratejilerini koronavirüs aşıları temin etmek üzerine kurdular.

Salgın sadece Peru'nun tıbbi ve mezarlık altyapısını çökertmekle kalmadı, milyonlarca insanı işsiz bıraktı. Ülkede uzun süredir devam eden bir eşitsizlik de var. Peru devletinin aynı zamanda, COVID-19 müdahalesini yanlış yönettiği için insanların devlete olan güvensizliğini derinleştirdi. Çünkü iyi bağlantıları olan ve imtiyazlı şahsiyetler, aşı tedarikini ulusal bir skandala dönüştürdü.

Castillo, Cumhurbaşkanlığı seçimin Nisan ayının ilk turunda yüzde 19, sağcı Fujimori yüzde 13 oy alarak ikinci tura yükseldi. Üstelik boş atan ve oy kullanmayanların %18 civarındaki oylarını çıkardığımızda seçmenlerin sadece yüzde 11 ve yüzde 7'sinin desteğini almış oldular. Özetle her iki adayı, Peru halkın çoğunluğu sevmiyor. Peru halkı, seçim yasalarına göre oy kullanmak mecburiyetinde oldukları için sandığa gitmek zorunda kaldılar.

Son derece popüler olmayan bu iki aday arasındaki tercihi, ‘zoraki seçim’ veya ‘mutsuz tercih’ olarak tanımlayabiliriz.

Peru, dünyanın en büyük ikinci bakır ihracatçısı. Peru ekonomisinde madencilik, GSYİH'nın neredeyse %10'unu ve ihracatının %60'ını oluşturuyor. Bu nedenle Castillo'nun ülkenin madencilik endüstrisini kamulaştırmaya yönelik ilk önerisi, iş dünyası liderleri arasında alarm zilleri çaldı. Ancak Cumhurbaşkanlığına kim seçilirse seçilsin, yatırımcılar çekingen kalacak.

Güvensiz Adaylar, Ülkeyi yeni bir türbülansa götürüyor

Fujimori, suça son vereceğine söz verdi. Peru'nun kurumsal madencilik sektöründen elde edilen gelirin bir kısmını doğrudan vatandaşlara dağıtmak da dahil olmak üzere popülist ekonomik bir liste sundu. Ayrıca hapisteki 82 yaşındaki babasını affedeceğine söz verdi. Ayrıca bir af tasarısı açıklayarak; And Dağları ve Amazon'da çoğunlukla yoksul, binlerce Yerli kadının zorla kısırlaştırıldığı iddia edilen toplu cinayet ile ilgili iki davayı da kapatma sözü verdi.

Eski bir kongre üyesi olan Fujimori, en az bir COVID-19 kurbanı olan her aileye bir kerelik 2.500 $ ödeme ve insanlara çeşitli ikramiyeler vaat etti. Ayrıca maden, petrol ve doğalgazın çıkarılması için verginin %40'ını bu bölgelerin yakınında yaşayan ailelere dağıtmayı teklif etti.

Keiko Fujimori, 17 milyon doları akladığı ve adaleti engellediği iddiasıyla Kendisi rüşvet suçlamasıyla iki kez gözaltına alındı; 2020 yılında kefaletle serbest bırakıldı. Savcılar 31 yıl hapis cezası talep ediyor; Lima dışında kampanya yürütebilmek için bir yargıçtan özel muafiyet alması gerekti. Kazanırsa, davası 2026'da istifa edene kadar ertelenecek.

Fujimori  "Bir noktada bizim tarafımızdan etkilenmiş veya hayal kırıklığına uğramış hisseden her birinizden af ​​diliyorum" dedi. Kazanması halinde yargı bağımsızlığına saygı duyacağını ve görev süresi sona erdiğinde görevi bırakacağına dair sözlerini yineledi. 

Castillo ise, 1993 tarihli piyasa yanlısı anayasanın yeniden yazılması için bir referandum düzenleme sözü verdi ve yabancı madencilik projelerini kamulaştırma planlarını ortaya koydu. Venezuela'dan petrol endüstrisini millileştiren bir ülke olarak örnek veriyor.

Castillo, “Ülkemizin zenginliklerini çocuklarımıza adil bir şekilde dağıtmak için geri alalım” dedi. Yine de çoğu Perulu, Castillo'ya şüpheyle bakıyor. Eski cumhurbaşkanı için herhangi bir affın “hukukun üstünlüğü için ağır bir yara” olacağı konusunda uyardı.

Castillo yakın zamana kadar ülkenin en fakir üçüncü bölgesinde, And Dağları'nın derinliklerinde kırsalda bir öğretmendi. Okuma yazma bilmeyen köylülere öğretmenlik yaptığı ön plana çıkartıldı.  Castillo, öğretmen grevine öncülük ederek siyasete girdi. Ekonominin kilit sektörlerini millileştirme konusundaki tutumu yumuşamış olsa da, Fujimori'nin babasının rejimi tarafından onaylanan Peru anayasasını yeniden yazmaya kararlı.

Peru'nun 1980 ve 2000 yılları arasındaki iç çatışması sırasında Shining Path isyancı grubunun en çok vurduğu ve neredeyse 70.000 kişinin ölümüne neden olan şehirler, Castillo'ya oy verdi.

Uluslararası madencilik şirketlerinin maden çıkarma projelerini genişletmek istediği alanlar da neredeyse tamamen Castillo'ya oy verdi. Ülkenin en fakir bölgesi Uçuraccay'da oyların %87'sini alırken, en zengin bölgesi olan San Isidro'da Fujimori %88 ile galip geldi.

Ancak Castillo, seçilirse, kârlı madencilik ve enerji şirketleriyle sözleşmeleri yeniden müzakere etmeye ve iş sektörünü alarma geçiren vergileri artırmaya çalışacağını söylüyor. Ayrıca Castillo, Peruluları ABD ve uluslararası finans kurumları tarafından “boyun eğdirmeye” karşı koruma altına alacak şekilde anayasasının yeniden yazılmasını vaat ediyor. Her iki aday da kürtaja ve eşcinsel evliliğe karşı çıkıyor.

 Tüm bunlara rağmen adayların vaatleri samimiyetten yoksun, gerçeklikten uzak ve tutulmayacak sembolik sözler olarak görülüyor.

Oylamaya giden günlerde Fujimori, anketlerde 20 puanlık bir açığı kapattı. Castillo'nun ekonominin büyük bir bölümünü kamulaştırma tehditleri ile mülkiyet haklarına saygı gösterme sözü arasında zikzak çizen düzensiz kampanyası ona yardım etti.

Protestolar ve yolsuzluk iddiaları arasında Peru, Kasım ayında 1 haftada 3 cumhurbaşkanı değiştirdi. Kasım-2020 protestolarında aktif olan Z kuşağının tepkisi daha ölçülmüş değil.

Sonuç ne olursa olsun ülkenin kırılgan demokrasisi tehdit altında olduğu neredeyse kesin. Bu durum Peru açısından daha fazla siyasi iktidarsızlık ve daha fazla ekonomik yıkım demektir. Dolayısıyla  ülke ve hatta bölge için daha fazla istikrarsızlığa neden olabilir.

Nitekim Perulular, seçim kampanyasını ülkenin aşırılık yanlısı politikalara kayması ve demokratik gerileme konusunda endişelerini dile getiren bölücü adaylar arasında ‘mutsuz seçim’ yaptı.

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU