Suriye’de önümüzdeki 26 Mayıs 2021 tarihinde devlet başkanlığı seçimleri yapılacak.
Seçime mevcut başkan Esad ile birlikte iki aday daha katılacak.
Seçim öncesi Esad’dan yeni bir hamle geldi.
2 Mayıs 2021’den önce işlenen suçlar için genel af içeren bir kararname çıkardı.
Silah kaçakçılığı, vatana ihanet, casusluk, düşmanla işbirliği ve ölümle sonuçlanan terör suçları af kapsamı dışında bırakıldı.
Af gibi olaylar sıradan ülkeler için genellikle istisnai uygulamalar olsa da aynı şeyi Suriye için söylemek mümkün değil.
Son ilan edilen afla birlikte Suriye’de çatışmaların başladığı 2011’den beri ilan edilen af sayısı 11 oldu.
Son 10 yıl içinde Suriye’de 2017 dışında her yıl Beşar Esad tarafından bir genel af ilan edildi. 2011'de iki kez af ilan edilmişti.
İlan edilen afların bir nedeni muhalif saflarda teslim olmaları artırarak, güç kaybını sağlamak ve çatışmalar nedeniyle artan asayiş olaylarının önüne geçmek.
Aflarla asker kaçakları toplanmaya çalışıldı
İkinci nedeni ise asker toplamak.
Suriye Ordusu, bir dönem çatışmalarda ölen ve yaralanan asker sayısının yüksekliği, isyancı saflarına ordu içerisinden firarlar nedeniyle ciddi personel kaybına uğradı.
Buna bir de askerlik çağı gelen gençlerin savaştan kaçmak için ya da politik nedenlerle askere gitmeyip, kaçak duruma düşmesiyle durum Suriye Ordusu açısından ciddi bir krize dönüştü.
Oluşan asker açığı farklı coğrafyalardan İran’ın desteğiyle getirilen Şii savaşçılarca ya da ülke içindeki rejim yanlısı kesimler içinden milis yapılanmaları oluşturularak giderilmeye çalışıldı.
Bu nedenle Esad, orduya asker toplamak için af kartına sıklıkla başvurarak, kaçak olması nedeniyle cezalı duruma düşen gençleri de af kapsamına aldı.
İşte basına yansıyan haberlere göre son 10 yıl içinde Suriye’de Esad tarafından ilan edilen aflar…..
2017 hariç 2011'de iki kez, diğer yıllar bir kez af ilan edildi
31 Mayıs 2011: Suriye'deki Müslüman Kardeşler üyelerini de kapsayan, siyasi suçlulara yönelik bir af çıkarıldı.
21 Haziran 2011: 31 Mayıs’taki siyasi suçluları kapsayan aftan günler sonra bu sefer 21 Haziran’da genel af ilan etti. 20 Haziran'a kadar işlenmiş her türlü suçu af kapsamına alındı.
15 Ocak 2012: Esad tarafından 15 Mart 2011 tarihinden, kararın onaylandığı tarih olan 15 Ocak 2012'ye kadar, ülkedeki olaylarla ilgili, işlenmiş suçları kapsayan af ilan edildi.
29 Kasım 2013: Esad, 29 Ekim'den önce askeri hizmet kanunu çerçevesinde işlenen suçları kapsayan af ilan etti.
Düzenleme kapsamında yurtdışındaki firarilerin 90, yurt içindekilerin ise 30 gün içinde birliklerine teslim olmaları durumunda af kararnamesinden yararlanabilecekleri belirtildi.
9 Haziran 2014: Suriye’de 9 Haziran 2014 öncesi için işlenen suçlara yönelik ‘genel af’ ilan edildi.
25 Temmuz 2015: Esad, asker kaçakları için genel af ilan etti.
17 Şubat 2016: Suriye’de yine asker kaçaklarını da kapsayan bir genel af ilan edildi. Suriye içinden 30, Suriye dışından 60 gün içinde teslim olanların aftan yararlanacağı kaydedildi.
9 Ekim 2018: Esad'dan asker kaçakları ve firarileri kapsayan bir af daha geldi. Aftan yararlanabilmek için yurt içindeki erkeklerin dört ay, yurt dışındakilerin ise altı ay içinde başvuru yapmaları gerektiği açıklandı.
15 Eylül 2019: Esad, Ankara’da yapılacak olan Rusya-Türkiye-İran zirvesi öncesinde genel af ilan etti.
23 Mart 2020: Bu tarihten önce işlenen suçlar için 2020 yılı 6 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’yi yayımlayarak genel af ilan edildi. Af, her zamanki gibi Esad’ın imzasıyla yayınlandı.
2 Mayıs 2021: Ve pek tabii ki son olarak dün yani 2 Mayıs 2022 tarihiyle bir genel af daha ilan edildi.
Esad, neden bu kadar sık ilan etti?
- Peki Suriye’de neden bu kadar sık genel af ilan ediliyor?
- Savaştan önce de böyle miydi?
- Esad, af silahını isyancılara ve asker kaçaklarına karşı bir koz olarak mı kullanıyor?
- İlan edilen aflar, isyancıların zayıflatılmasında, asker toplanmasında, Suriye’de asayişin sağlanmasında ne kadar etkili?
- Yoksa bu afların halk nezdinden bir karşılığı yok mu?
Bu soruları halen Suriye’de rejimin kontrolü altında olan Şam ve Lazkiye’de yaşayan iki gazeteciye Sarkis Kassarjian ile Somer Sultan’a sorduk.
"Savaştan önce aflar bu kadar yoğun değildi"
Şam’da yaşayan gazeteci Sarkis Kassarjian, Şam’da normalde savaştan önce de afların ilan edildiğini ancak bu kadar yoğun olmadığını ancak birkaç yılda bir ilan edildiğini hatırlatarak, savaş süresince çok yoğun bir şekilde af ilan edildiğini belirtti. Kassarjian, bunun nedenleriyle ilgili şu görüşlerini dile getirdi..
Devlet cezalarda kendi hakkından vazgeçiyor
Birinci sebebi savaşın yarattığı etki sebebiyle toplumda ahlaki gerileme ve kriminal olayların artması. Onun için disiplinin zayıfladığı, devletin kontrolünden çıkmış yerlerde insan kaçırma, soygun gibi çok ciddi sorunlar var. Bu da insanlar arası çatışmalara neden oluyor. Devlet af çıkarıp diyor ki ‘Ben hakkımdan vazgeçtim, siz aranızda anlaşın.’ Suriye’de her bir kanunsuz işin cezalandırılmasının iki yönü var. Biri toplumsal hak, bir de şahsi hak. Aflar şahsi hakları kapsamıyor. Yani birisi kardeşimi öldürdüyse burada eğer ben hakkımı düşürmezsem o insan yargılanıyor, hapse giriyor. Ama afla devletin vereceği ceza düşüyor. Diyelim ki cinayet durumunda benim kişisel hakkım için yedi, devletin hakkı için üç yıl hapis verilecekse af durumunda üç yıl düşüyor katil benim hakkım olan yedi yılı alıyor.
"Askerden kaçmanın cezası beş yıl hapis ama çok uygulanmadı"
Aralarında devlete karşı işlenen suçlar, casusluk, düşmanla işbirliğinin de olduğu 26 suç tipinin af kapsamlarının dışında kaldığını belirten Kassarjian, özellikle asker kaçaklarına yönelik çok sayıda af düzenlemesi yapıldığını kaydetti.
Suriye’de normal şartlarda askerden kaçmanın cezasının beş yıl olduğunu kaydeden Kassarjian, "Ama savaş süresince hapis cezası çok uygulanmadı. Çünkü insanlar ‘Bizim bölgemiz devlet kontrolünde değildi, nereye başvuracaktık’ diyor. Bu nedenle birisi gelip kendisi askere teslim olunca ceza uygulanmıyordu" dedi.
"Göç edenlerin dönmesine de katkı sağlıyor"
Kassarjian, çıkarılan afların amacıyla ilgili olarak da son olarak şunu söyledi:
Aflar göç edenlerin dönmesine de katkı sağlıyor. Bazen insanlar mecburi nedenlerden de göç edebiliyor. Sonrasında haklı veya haksız bazı suçlardan hüküm alabiliyor. Her zaman bu hükümler haklı da olmuyor. Bazen birinin senle kişisel sorunu varsa sen göç ettikten sonra sana dava açabiliyor. Mahkemede sana tebligat gönderdiğinde göç ettiğinde davalara gelemediğinden hüküm çıkabiliyor. Aflar bu insanların dönüp hukuki süreci devam etmesini de teşkil eder.
"Son af, öncekilerden daha kapsamlı"
Lazkiye’de yaşayan gazeteci Somer Sultan ise son affın iki önemli özelliği olduğunu söyleyerek, bunları şöyle sıraladı:
Birincisi daha önceki af yasalarına göre daha kapsamlı olmasıdır, ikincisi ise 26 Mayıs'ta yapılacak cumhurbaşkanlığı seçiminin öncesinde imzalanması. Bu son özelliğin büyük öneme sahip olduğunu düşünüyorum. Çünkü bir ara hemen hemen çoğu ülkelerle arası ilişkileri kesilen Şam yönetimi, yavaş yavaş meşruiyetini ispatlamak için cumhurbaşkanlığı seçimine önem vermektedir.
"Ekonomik krizde moral kazandırmak üzere atılmış hamle"
Sultan, "Son affın seçimden önce toplumun rahatlaması, çok zor bir ekonomik krizden geçtiği sırada ona bir nevi moral kazandırmak üzere atılmış bir adım olduğunu düşünebiliriz" diyerek şöyle devam etti:
Şam yönetimi, sadece muhalif kesimleri değil, savaş süresince kendisinden yana duruş gösteren ekseriyeti de rahatlatmayı amaçlıyor. Önceki aflar genellikle bazı yerel uzlaşılara, ÖSO ve benzeri silahlı yapılardan ayrılıp devletin yanına geçen muhaliflere dokunmamak adına bir yasal çerçeve teşkil ediyordu. Yerel uzlaşı olmadığı bu süreçte af yasasının daha çok devletin kontrolündeki sivil halka yönelik olduğunu düşünüyorum.
"Son af asker toplamak için değil, tersine yeni terhis gelebilir"
Sultan, son affın öncekilerden farklı olarak asker toplamak için olmadığını düşündüğünü kaydederek, bunun nedenini şu sözlerle açıkladı:
2018 af yasası muhtemelen öyleydi ama bu son af yasasında aynı durumu görmüyoruz. Hatta tam tersine bu affın akabinde uzun zamandır yedek askerlik yapanlara terhis geleceğini öne sürenler var. Bazı kaynaklar, 1985 ve öncesi doğumlularının hepsinin terhis olacağını öne sürüyor. Bazı kaynaklar, daha geç doğumlulara da terhis geleceğini iddia ediyor. Henüz net olmasa bile bu iddialara devletin daha fazla toplama eğiliminde olmadığını göstermektedir.
© The Independentturkish
