Dünya kamuoyu, Rusya ile Ukrayna arasında 3 yılı aşkın bir süredir devam eden savaşta ateşkes umutlarıyla gözünü İstanbul'a dikti.
Bu gelişmeler yalnızca Rusya-Ukrayna ikilisini değil, ikinci başkanlık döneminde dünyadaki mevcut krizlere dair dikkat çekici çıkışlar yapan Donald Trump'ı ve Ukrayna'ya yardımları sürdürerek Rusya'ya karşı militarizasyon için çalışmalarına hız veren Avrupa Birliği'ni (AB) de ilgilendiriyor.
ABD-AB ayrımının iyiden iyiye gün yüzüne çıktığı bu yeni uluslararası durumda, bütün taraflarla ilişkilerini sürdüren Türkiye ise yeniden ilgi odağı.
Ancak, Batı ile Rusya arasındaki müzakereler, yalnızca Ukrayna hattında yürümüyor.
Rusya'nın, ABD'nin, Avrupa'nın ve hatta Türkiye'nin de parçası olduğu ve son derece kritik bir bölge daha var: Libya.
Son dönemde yaşanan bazı gelişmeler ise, Batı'nın, Libya konusunda da Rusya'yla anlaşmak zorunda kalacağını gösteriyor.
Ancak öncelikle, Libya'daki son siyasi durumu ve mevcut güç dengelerini kısaca hatırlayalım:
Libya Ulusal Ordusu (LNA) ve Halife Hafter
Libya Ulusal Ordusu (LNA), Sirte Havzası başta olmak üzere ülkenin doğusundaki büyük petrol sahalarının büyük çoğunluğunu kontrol ediyor.
2011'de eski lider Muammer Kaddafi'nin devrilmesinin ardından uzunca bir süre İslamcı güçlerin kontrolünde kalan bu bölge, Ocak 2020'de birkaç saat içerisinde Halife Hafter güçlerinin kontrolü altına girmişti.
Halife Hafter'in temel destekçileri arasında Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Wagner grubu (yeni ismiyle "Afrika Kolordusu") ve savunma anlaşmaları aracılığıyla Rusya yer alıyor.
Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH)
Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ise, Libya Başbakanı Abdülhamid Dibeybe liderliğinde, "uluslararası alanda tanınan hükümet" konumunda.
Türkiye ise, Hafter'e karşı mücadele eden UMH'nin destekçisi konumunda.
Bu iki büyük güç dışında, kimi zaman birbirleriyle çatışan, kimi zaman da taraflardan birine destek olarak siyasi dinamikleri etkileyen çok sayıda milis grubu faaliyet gösteriyor.
Kaddafi sonrası oluşan dalgalı yapıdan yararlanan İslamcı ve cihatçı gruplar ise, güvenlik boşluklarından faydalanarak güney ve batı kırsalında varlık gösteriyor.
Libya, Afrika'nın en büyük ve dünya sıralamasında ilk on içinde yer alan yaklaşık 46,4 milyar varil kanıtlanmış ham petrol rezervine sahip.
Sahip olduğu yaklaşık 1,4 trilyon metreküp kuru doğal gaz rezervi ise, Libya'yı Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesinde önemli bir aktör haline getiriyor.
Libya'da Rusya ve Türkiye
Türkiye ile Rusya ise uzun süredir Libya'da hem rakip hem de ortak konumunda.
Her iki güç de bölgedeki nüfuzunu artırmaya çalışıyor.
Rusya-Türkiye rekabetinin ise, Batı'nın bölgede tam bir hakimiyet kurmasına engel olan bir niteliği de var.
Ocak 2020'de Moskova'da Türkiye ve Rusya'nın arabuluculuğuyla General Halife Hafter ve Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) arasında ateşkes görüşmeleri düzenlendi.
Söz konusu görüşmelerden kalıcı bir sonuç çıkmasa da bu, sahadaki gerilimi yavaşlatmada rol oynadı.
Ayrıca, her iki ülke de 2020 ortalarında Sirte-Cufra hattında fiilî bir cephe çizgisi üzerinde anlaşarak dolaylı yoldan çatışmayı dondurdu.
Özetle Türkiye ve Rusya, ABD ve AB'nin etkisini sınırlamak adına Libya'da bir tür ‘kontrollü rekabet ve denge' politikası izliyor.
Hafter'in Rusya ziyareti
Rusya'nın Libya'daki konumu ise, Halife Hafter ve oğullarının 9 Mayıs Zafer Günü dolayısıyla Moskova'ya gerçekleştirdiği ziyaretle bir kez daha gözler önüne serildi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in davetiyle gerçekleşen bu ziyaret; Fransa ve İtalya başta olmak üzere, Libya'nın ucuz enerji kaynaklarından kazanç sağlayan tüm Batılı ülkelere bağımsız bir politika sinyali verirken, Rusya'nın bölgedeki nüfuzu hakkında da önemli ipuçları barındırıyor.
Hafter'in 8-10 Mayıs Moskova'daki temasları, güvenlik, terörle mücadele ve Kuzey Afrika-Sahel bölgesindeki gelişmeler zemininde gerçekleşti.
Hafter, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Sergey Şoygu ile bir araya gelirken, oğlu Halid Hafter, Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Yunus Bek Yevkurov ile stratejik savunma iş birliği anlaşması imzaladı.
Bu imza, Rusya'nın Afrika Kolordusu'nun Libya'daki varlığının genişlemesi ihtimalini de doğuruyor.
Rusya Güvenlik Konseyi'nden yapılan son açıklamada ise Libya'daki siyasi çözüm sürecine bağlılık ve Afrika kıtasındaki çatışmaların çözümüne, terörizmle mücadeleye yönelik uluslararası çabaların desteklenmesi vurgulandı.
Daha önce, Eylül 2023'te Hafter, Kremlin'de Putin ve dönemin Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile bir araya gelmişti.
Moskova'nın LNA ile iş birliğini genişletmesi ve taraflar arasındaki yakınlaşmanın netleşmesi karşısında, Batı'nın seçenekleri giderek sınırlanıyor.
Ukrayna savaşı, Trump'ın ilan ettiği gümrük vergileri ve Avrupa içi siyasi çalkantılar, Trump sonrası ABD'nin yeniden şekillenen müzakereci fakat çıkar odaklı dış politika yaklaşımıyla birleştiğinde ortaya çıkan tablo, sadece Doğu Avrupa'da değil, Kuzey Afrika'da da Rusya ile uzlaşı arayışlarını öne çıkarabilir.
Sahadaki gerçeklik Ukrayna'da müzakereyi nasıl masaya getirdiyse, Libya'da da benzer bir denklem doğmuş durumda.
Sahadaki Rus nüfuzu göz ardı edilemeyecek düzeye gelmişken, Batı için ya bu yeni düzeni tanımak ya da doğrudan Moskova ile Libya başlığı altında da masaya oturmak dışında bir seçenek kalmamış gibi görünüyor.
Kaynaklar:
https://www.aljazeera.com/news/2023/9/23/libyas-haftar-visits-russia-meets-putin-and-shoigu
https://english.alarabiya.net/News/north-africa/2024/05/09/Libya-s-Haftar-visits-Moscow-on-Russia-s-Victory-Day
https://www.reuters.com/world/africa/libyas-haftar-visits-moscow-russias-victory-day-2024-05-09/
https://www.rt.com/africa/597835-haftar-victory-day-russia/
https://www.middleeasteye.net/news/libya-haftar-moscow-visit-signals-closer-ties-russia
https://libyaobserver.ly/news/khalid-haftar-signs-strategic-agreement-russian-deputy-defense-minister
https://www.tasnimnews.com/en/news/2024/05/10/3032807/libyan-commander-haftar-attends-victory-day-parade-in-moscow
https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/north-africa/libya
https://www.brookings.edu/articles/libya-after-qaddafi-lessons-and-implications-for-the-future/
https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/166.htm
https://www.eia.gov/international/analysis/country/LBY
https://www.africaintelligence.com/north-africa/2024/05/10/russia-s-libyan-african-corps-expands-influence-via-khalid-haftar,111575107-gra
*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
