Obruk sayısı Türkiye'de de hızla artıyor: Sebebi yeraltı sularının tarım amaçlı aşırı kullanımı

Normal şartlarda oluşumu için 50-100 yıl gereken obrukların sayısı hızla artmakta. Sadece Konya Karapınar'da obrukların sayısı 3 yılda 3 kat artarak 600'ü geçti. Kent genelindeki obruk sayısı 1000'i aştı

Konya Karapınar'da kimi zaman yerleşim yerlerimlerinin yakınlarında oluşan obruklar evlerin de hasar görmesine neden oluyor / Fotoğraf: Independent Türkçe

Doğa olayları beklenmedik sorunlara ve kazalara da yol açabiliyor.

Bunlardan biri Birleşik Krallık'ta Cumbria'nın güneyinde yaşandı.

BBC'nin haberine göre tarlasını süren bir çiftçi, açılan 18 metrelik obruğa düştü.

Yaralanan çiftçi, itfaiye ve kurtarma ekiplerinin müdahalesiyle çıkarılarak tedavi amaçlı hastaneye kaldırıldı.

Dünyada haber olan bu olaya neden olan obruklar sadece İngiltere'ye özgü bir durum değil.

İnternet ansiklopedisi Wikipedi'de obruğun tanımı şöyle yapılıyor:

Yeraltı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit oluşur. Bu karbonik asit kireç taşının yoğun olduğu toprakları zamanla çözerek yer altında mağaralar oluşmasına neden olur, bir müddet sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çöker işte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk denir.

ingiltere.jpg
İngiltere'de obruğa düşen çiftçi, itfaiyenin yardımıyla kurtarıldı / Fotoğraf: Cumbria İtfaiye ve Kurtarma Hizmetleri

 

Türkiye'de en çok Konya'da görülüyor

Türkiye'de de obruklar görülüyor.

Konuyla ilgili görüşünü sorduğumuz Doğa Derneği Genel Sekreteri Dicle Tuba Kılıç, "Yeraltı su aküferlerinin boşalmasıyla birlikte bu boşluklarda oluşan toprak çöküntüleri yoluyla oluşan obruklar, Türkiye'de daha çok Konya Kapalı Havzası'nda görülmektedir" diye konuştu.

tuba.jpg
Dicle Tuba Kılıç / Fotoğraf: Independent Türkçe

 

"Şeker pancarı gibi bol su gerektiren ürünler obruk oluşumu artırdı"

"Bunun sebebi doğal oluşum sürecinin yanı sıra, bu havzada yer altı sularının çekilerek konvansiyonel tarım uygulamaları sırasında kullanılmasıdır" diyen Kılıç, devamında sözlerini şöyle sürdürdü:

Özellikle şeker pancarı gibi bol su kullanılarak yetiştirilen ürün deseni, Konya Kapalı Havzası'nda son zamanlarda obruk oluşumunu etkileyen faktörler arasındadır. Obruk oluşumu doğanın döngüsü içerisinde toprağın karstik yapısına bağlı olarak doğal yollarla nadir gerçekleşen bir doğa olayı iken; günümüzde yeraltı sularının sondaj yoluyla kullanımı bu doğa olayının daha sık gözlemlenmesine yol açmaktadır.

yaşarhoca.jpg
Prof. Dr. Yaşar Eren / Fotoğraf: Independent Türkçe

 

2020'de Konya'da kapsamlı bir obruk araştırması yapıldı

Kılıç'ın da vurguladığı gibi Türkiye'de obrukların en çok görüldüğü yer Konya.

Geçen yıl bu ilde Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD ) ile Konya Teknik Üniversitesi'nin işbirliği ile il genelindeki yapılan obruk araştırmasında ekibin başında yer alan Jeoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaşar Eren de sorularımızı yanıtladı.

konyalı.jpg
Obruklar, Konya başta olmak üzere birçok ilde görülüyor / Fotoğraf: AA

 

Sadece Konya değil birçok ilde görülüyor

Şeyda Parlar ve Araştırma Görevlisi Berkant Coşkuner'in de içinde bulunduğu araştırmaya dair bilgiler veren Prof. Dr. Eren, obrukların Türkiye coğrafyasında en yaygın Konya'da görülmekle birlikte bunun yanı sıra Sivas, Batman, Çankırı, Eskişehir, Diyarbakır, Manisa ve Afyon gibi illerde de görüldüğünü belirterek sözlerini şöyle devam etti:

Konya'da da en yaygın görüldüğü bölge Karapınar ilçesi. Burada geçmişte oluşan 130 metre uzunluğunda dokuz metre genişliğinde obruklar olduğu gibi günümüzde oluşan 50-60 metre uzunluğunda obruklar da var. 50-100 yılda oluşan obruklar var. Ancak bu son yıllarda çok hızlandı. Artık bir yılda 50 obruk oluşabiliyor.

Obruklar en çok alüvyal topraklarda oluşuyor

Altında yer altı suları bulunan  alüvyal toprakların obruk oluşuma daha müsait olduğuna dikkat çeken Eren, şöyle konuştu:

Yer altı suları gerek küresel ısınma gerekse tarım nedeniyle kullanım sonucu azalıp, çekmesiyle kayaç hareketleri oluşuyor. Yeraltı sularının aşırı çekmesi yeryüzüne yaklaşan yer altı mağaralarının üstünde bulunan yüzeydeki alanların yükü daha fazla kaldıramayıp çökmesine, obruk denilen çukurların oluşmasına neden oluyor.

sulama.jpg
Yer altı sularının tarım amaçlı aşırı tüketimi de obruk oluşumunu hızlandırıyor / Fotoğraf: AA

 

"Tarım amacıyla aşırı sulama obruk oluşumu artırdı"

Eren'in de tarım amacıyla yer altı sularının fazlasıyla kullanılmasının da bu süreci tetiklediğini söyleyerek, "Eskiden insanların müdahalesi olmasa 100 yılda bir oluşacak obruklar insanların yeraltı sularını aşırı kullanmalarından kaynaklanan çökmeler sonucu hızlandırdı. İnsan etkisiyle Konya bölgesinde yılda 50 obruk oluşur hale geldi" dedi.

"Konya'da 1000'den fazla obruk var, önümüzdeki yıllarda sayı daha artacak"

Yaptıkları araştırmalarda 600-650'si Karapınar, 400 civarı da Konya bölgesinde olmak üzere Konya ili genelinde 1000'i aşkın obruk tespit ettiklerini belirten Eren, "Bunlar sadece bizim tespit ettiklerimiz. Karapınar'daki 507'sini de inceledik. 1 metre uzunluğunda, yarım metre derinliğinde obruk da var. 900 metre uzunluğunda 130 metre derinlikte olan da var. Biz orayı terk ettikten sonra bile iki yeni obruk oldu. Önümüzdeki yıllarda da bu sayı artacak" iddiasında bulundu.

obruklar.jpg
Obrukların boyutları farklılık gösteriyor. 130 metre uzunluğunda olan da var bir metre de / Fotoğraf: Independent Türkçe

 

Üç senede üç kat arttı

Eren'in verdiği rakamlar Türkiye'deki obruk riskini de gösteriyor

Eren, Karapınar bölgesinde 3-4 sene öncesinde kadar obruk sayısının sadece 180-200 civarında iken 2020'de yaptıkları çalışmada bu sayının 600'e çıktığına dikkat çekti.

Şu ana kadar ölen olmadı ama maddi hasar var

Türkiye'de obruklardan kaynaklanan bir ölümün şu ana kadar olmamakla birlikte Karapınar'da obruktan kaynaklı maddi hasarlı olayların olduğunu, bunun sonucunda bazı evlerin tahliye edildiğini belirten Eren, "Yol ortasında oluşan obruklar var. Ya da bir ağılın yarısı obruk oluşumu sonucu gitti. Son yıllarda yerleşim yerlerinin yakınlarında da çok sayıda obruk oluştu. Bunun sonucunda bazı evler tahliye edildi" şeklinde konuştu.

Prof. Dr. Yaşar Eren, ayrıca çiftçilerin bir metre uzunluğundaki küçük obrukların üzerine kapatarak tarıma devam etmeye çalıştığını da kaydetti.

 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU