Yerinden edilmelerinden bu yana 40 yıl geçmesine rağmen viraneye dönmüş evlerine ya da dikenli tellerle çevrili mayın tarlalarına dönüştürülmüş arazilerine ne yazık ki geri dönemediler.
Savaşın ezip geçtiği yerlerden biri de Şattülarap’ın Atebe nahiyesiydi. Yıllarca şiddetli savaşlara cephe olmuş olan bu yerin tüm sakinleri mermi ve topların gürültüsü altında bölgeyi terk etmek zorunda kalmıştı. Çukurlar, siperler, topraktan yapılan gözetleme yerleri, etrafa saçılmış roket ve füze kalıntıları ya da mermi kovanları savaş sanki 32 yıl önce değil de birkaç hafta önce sona ermiş izlenimi veriyor.
Unutulan yerinden edilmişler
Independent Arabia'ya konuşan bulunan Beni Temim kabilesi büyüklerinden, eski milletvekili Mansur et-Temimi duruma dair şunları söyledi:
"Atebe nahiyesi ve çevresindeki alanlar hurma ağaçlarıyla doluydu. İnsanlar burada sakin ve sıkıntısız bir hayat yaşamaktaydı. Ancak savaş onlara acıyı tattırarak paramparça etti. Bazıları Basra’daki nispeten daha güvenli alanlara taşındı. Diğerleri ise Necef ya da Kerbela gibi diğer Irak şehirlerine göç etti. Birçoğu uzun yıllardır şartlar el verdiği takdirde memleketlerine geri dönmeyi hayal ediyor. Irak’ta ardı ardına gelen hükümetler ne buralara yeniden hayat verme yolunda ciddi bir ilerleme kaydetti ne de sakinlerinin maruz kaldığı ağır hasarı telafi etti. Aksine bu insanların acılarını ihmal ettiler ve görmezden geldiler. Mayın ve füze kalıntıları ya da hizmet eksikliği nedeniyle bölgenin eski sakinlerinin geri dönmesi imkansız görünüyor."
Çevresel ve ekonomik boyutlar
Atebe ve çevresinden kaç kişinin yerlerinden edildiğine dair resmi veriler yok. Ancak 3 bin aile olduğu tahmin ediliyor. Çoğunun ise Beni Temim, Banu Kaab, Beni Amir kabilelerinden ya da el-Umtur, el-Atab ve el-Aydan aşiretlerinden olduğu biliniyor. Bazıları kendilerini Filistinli mültecilere benzetiyor, hatta onlardan daha kötü durumda olduklarını söylüyor.
Söz konusu kişilerden biri olan aktivist Salah el-Atabi yaşadıklarını şu sözlerle anlatıyor:
"Filistinli mültecilere yardım eden uluslararası organlar, örgütler ya da onların davalarını savunan hükümetler var. Ancak bu bizim için geçerli değil. Şayet devlet bu konuda irade sahibiyse toprağın mayın ve mermilerden temizlenmesi, buralara elektrik ve su verilmesi ya da bir okul, sağlık merkezi ve polis karakolu kurulması zor değildir. Meselenin çevresel ve ekonomik boyutlarının yanı sıra insani yönleri de var. Eskiden bir kısmı Avrupa ve ABD’te ihraç edilecek şekilde yüklü miktarlarda hurma üreten palmiye bahçeleriyle dolu geniş arazilerin ıssız ve askeri atıklarla kirlenmiş bir şekilde bırakılması doğru değil."
Yürürlüğe girmeyen karar
2016’da ildeki en yüksek yasama ve denetleme otoritesi olan Basra İl Meclisi bölgenin yeniden inşası ve sakinlerinin yerleşmesine hazırlık olarak Atebe’nin idari bir birim olması kararı aldı. Geçen senenin sonlarında dondurulan karar yürürlüğe girmedi. Irak İnsan Hakları Yüksek Komisyonu’nun Basra’daki ofisinin müdürü olan Mehdi et-Temimi konuya dair şu bilgileri verdi:
"Bu meselenin çözülmemesinin temel nedeni ihmalkarlıktır. Yerinden edilenlerin taleplerindeki zayıflık ya da seslerinin medyada duyulmuyor olması da diğer nedenler arasında. Atebe ve çevresinde yalnızca cephane kalıntısı değil, aynı zamanda savaş sırasında öldürülen binlerce Irak ve İran askerlerin cesetlerinden kalanlar da var. Bu konudaki çalışmalar İran ve Irak ortak iş birliği ile yıllardır sürüyor."
Sıfırdan imar
Konya dair açıklamalarda bulunan bir diğer isim de Basra milletvekili Falih el-Hazali oldu:
"Savaşın yıkıp geçmesi ve önceki iktidarın politikaları nedeniyle haritadan silinen Atebe’nin hayata sıfırdan başlaması için yoğun çabalar gerekiyor. Bu yüzden bu alanla ilgili olarak özel bir kamu kurumu kurulması lazım. Nitekim Basra'daki yerel yönetim, önceki yıllarda bu amaç doğrultusunda il bütçesinden fon ayırmadı. Bu konuda net bir stratejik vizyon da bulunmuyor."
Arazileri Körfez’e bakan Basra ilinde sakinlerinin terk etmek zorunda kaldığı, çevresi tahrip edilmiş ve savaşa sürüklenmiş tek yer elbette ki Atebe değil. Ancak savaştan en çok etkilenenlerden ve en çok ihmal edilen yerlerden biri olarak ön plana çıktı. Uzun süredir topraklarına geri dönmeyi bekleyen yerli halkın bu hayalleri kendileri için değilse bile bir gün belki çocukları veya torunları için gerçek olur.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Elif Turan
