Rusya-Ukrayna savaşı, dünya genelinde buğday tedariki konusunda ciddi endişe yarattı.

Farklı ülkelerden pek çok çiftçi savaş sona erdiğinde "dünyanın ekmek sepeti" olarak bilinen bölgeden tahıl tedarikinin sürüp sürmeyeceğine dair endişe duyuyor. Çiftçiler bu baharda daha fazla buğday ekip ekmemeyi düşünüp tartışıyor.

Rusya'yla Ukrayna küresel buğday ve arpa ihracatının üçte birini üstlendiği için pek çok ülkenin bu savaştan darbe alması kaçınılmaz görünüyor. Orta Doğu, Asya ve Afrika'daki birçok ülke ekmek ve ucuz erişteyle beslenen milyonlarca kişiyi doyurmak için bu ülkelerden ithal ettikleri buğdaya bel bağlıyor. 

Bu iki ülke diğer tahılların ve ayçiçek yağının da en büyük ihracatçıları konumunda. 

ABD'nin Kuzey Dakota eyaletinden çiftçi Ed Kessel, Associated Press'e daha fazla buğday ekebileceğini fakat savaşın yarattığı sıkıntıları bütünüyle çözmenin mümkün olmadığını söylüyor.

Kuzey Dakota Tahıl Üreticileri Derneği'nin ilk başkan yardımcısı da olan Kessel şu ifadeleri kullanıyor:

Dürüst olmak gerekirse bu durum muhtemelen birkaç dönüm daha buğday ekmemizi sağlayacak. Birkaç dönüme buğday, birkaç dönüme de ayçiçeği ekeceğiz.

Savaştan ötürü yaşanacak kayıpları ABD, Kanada, Fransa, Avustralya ve Arjantin gibi büyük tahıl üreticilerinin kapatıp kapatamayacağınıysa zaman gösterecek. 

Buğday ithalatında Rusya ve Ukrayna'ya yüzde 100 bağımlı ülkeler var

Bununla birlikte tıpkı geçen yıl olduğu gibi dünya genelinde çiftçilerin bu yıl da kuraklık, artan gübre ve yakıt fiyatlarıyla karşı karşıya kalacağı belirtiliyor. Kovid-19'dan kaynaklanan tedarik zinciri aksamalarıysa cabası olacak. 

Söz konusu durum Mısır, Lübnan, Pakistan, İran, Etiyopya gibi ihtiyaçlarını karşılayacak kadar buğday, arpa, mısır veya diğer tahılları üretemeyen ülkeler için belirsizlik anlamına geliyor. 

Birleşmiş Milletler (BM) Ticaret ve Kalkınma Konferansının (UNCTAD) yayımladığı rapora göre, 2018 ve 2020 arasında Afrika ülkeleri toplam ithalatın yüzde 44'ünü Rusya ve Ukrayna'dan yaptı. Afrika ülkeleri Rusya'dan 3,7 milyar dolarlık, Ukrayna'dansa 1,4 milyar dolarlık buğday satın aldı. 

Somali ve Benin buğday ithalatının tamamını bu iki ülkeden yaparken, Mısır için bu oran yüzde 80.

Ukrayna ve Rusya tahıl üretiminde dünya için çok önemli (AP)

Benin, Tanzanya, Sudan, Madagaskar, Kongo, Ruanda ve Senegal ise buğday ithalatının yaklaşık yarısında Rusya ve Ukrayna'ya bel bağlıyor. 

Bu yüzden savaş, ucuza tahıl almaya muhtaç ülkelerde gıda kıtlığı ve siyasi istikrarsızlık doğurabilir.

"Küresel ölçekli felaket kapıda"

Uluslararası Hububat Konseyi'nin (International Grains Council) hazırladığı mart raporunda dünyanın herhangi bir yerinden yapılacak fazladan tahıl ihracatının "mevcut sezonun geri kalanında Karadeniz sevkıyatlarındaki düşüşleri muhtemelen sadece kısmen dengeleyeceği" belirtildi. 

Öte yandan Birleşmiş Milletler'in besin yardımı organizasyonu Dünya Gıda Programı'nın (World Food Program-WFP) dünya genelinde 125 milyon kişiyi beslemek için satın aldığı tahılın yaklaşık yarısı Ukrayna'dan geliyor. 

WFP'nin başkanı David Beasley, artan gıda fiyatlarının ve savaştan kaynaklanan buğday ihracatındaki durgunlaşmanın yarattığı çifte darbenin "sadece Ukrayna'da değil muhtemelen küresel ölçekte" bir felakete kapı araladığını söyledi. 

Özellikle yoksul ülkelerin çok ciddi yara alabileceği belirtiliyor (AP)

Ukrayna'nın batısındaki Lviv kentinde gıda yardımının yapıldığı bir mülteci merkezini geçen hafta ziyaret ettiğini dile getiren Beasley şunları ekledi: 

Bu durum milyonlarca kişiyi özellikle de dünyanın en yoksul ülkelerini etkileyecek.

Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya'ya Batı'nın uyguladığı yaptırımların tahıl tedarikini ve dağıtım ağlarını nasıl etkileyeceğiyse büyük bir soru işareti. Rusya aynı zamanda en büyük gübre ihracatçısı ve Ukrayna da çok fazla miktarda mısır, çavdar ve yulaf satıyor. Hayvan beslemek için kullanılan tahılların elde edilmesinde Rusya ve Ukrayna kritik öneme sahip. 

Ukrayna'nın tahıl ihracatı 15 milyon ton düşecek

Dünya'dan Evrim Küçük'ün haberine göre Ukrayna ihracatı bu yıl ciddi bir darbe alacak ve yaklaşık 15 milyon ton buğday ve tahıl piyasadan çıkacak. Savaş alanlarında üretime devam edilememesi nedeniyle Ukrayna'nın tahıl ihracatına yönelik geçen ayki 62,8 milyon tonluk tahmin 47,8 milyon ton şeklinde yeniden belirlendi. 

Avustralya ve Hindistan tahıl ihracatını artırsa her ülkenin böyle bir olanağı yok. Uluslararası Tahıl Konseyi'nin direktörü Arnaud Petit'e göre bunun sebebi kuraklık. 

ABD, 2021-2022 döneminde yaklaşık 44 milyon ton buğday üretti. Bu miktar sadece 2-3 yıl önce 50 milyon tonun üzerindeydi. Kuraklığa ve çiftçilerin daha kârlı ürünlere yatırım yaptığına dikkat çeken Petit sıkıntıların hemen aşılamayacağını vurguluyor. 

Çiftçiler daha kârlı ürünlere kayıyor

Kanada, Arjantin ve Avustralya 2023'ün ortasında sona erecek gelecek sezon için buğday üretimini artırabilir. Ancak çiftçilerin buğday gibi tahıllara geçmek için ekim modellerini değiştirip değiştirmeyeceğini söylemek için henüz erken. 

Kanada'nın Manitoba bölgesinde çiftçilik yapan Doug Martin ekilen ürünlerde şu an değişiklik yapmak için çok geç olduğunu söylüyor. Martin şu ifadeleri ekliyor:

Çoğu üretici ne ektiği konusunda belirli bir fikre sahip ve muhtemelen buna bağlı kalacak.

Buğday fiyatlarının artmasıysa muhtelemen ekim tercihlerinin değişmesinde çok az rol oynayacak. Zira yulaf, kanola gibi diğer bitkilerin de fiyatları tırmanıyor. 

Buğday fiyatlarındaki artış ekmek fiyatlarının da artmasına neden olacak (AP)

Martin, "İyi gelir getirecek başka mahsuller var" ifadelerini kullanıyor. 

Öte yandan artan yakıt ve gübre fiyatları da işleri giderek zorlaştırıyor. 

Dalhousie Üniversitesi'nde gıda dağıtımı ve politikası üstünde çalışan Prof. Sylvain Charlebois, maliyetlerin artması nedeniyle besinlerin "şu anda ucuz olmak bir yana ulaşılabilir bile olmadığını" belirtiyor. 

Fransa'nın başkenti Paris'in yakınlarındaki Sarthe bölgesinde çifçilik yapan Philippe Dutertre artan enerji ve elektrik fiyatları nedeniyle üretimi artırıp artırmamakta tereddüt yaşadığını söylüyor. 

Tarımsal üretimdeki bu sıkışma etkilerini ithalatçı ülkelerde de göstermeye başladı. Dünyanın en büyük buğday ithalatçısı Mısır'da hükümet yükselen fiyatlara cevaben devlet desteği olmadan üretilen ekmek için tavan fiyat belirledi ve ihlal edenlere bir dizi cezanın uygulanacağını duyurdu.

Independent Türkçe, AP, Dünya, Anadolu Ajansı

Derleyen: Esra Güngör