Dünya Sağlık Örgütü'nün Kovid-19'u pandemi ilan etmesinden 6 aydan fazla bir süre sonra, yeni tip koronavirüsle ilgili bilimsel anlayış gelişmeye devam ederken bir soru kesinlikle cevapsız kaldı: Bu pandemi nasıl sona erecek?

Şu anki bilimsel anlayış sadece bir aşının bu pandemiye son verebileceği yönünde fakat o noktaya nasıl varacağımızı göreceğiz. Bununla birlikte bir gün bir şekilde biteceğini söylenebilir. Sonuçta diğer viral pandemiler bitti. Örneğin 1918-1919 grip pandemisini (İspanyol Gribi) ele alalım.

Bu pandemi 20. yüzyılın en ölümcülüydü. Yaklaşık 500 milyon insana bulaştı ve 675 bini Birleşik Devletler'de olmak üzere en az 50 milyon kişiyi öldürdü. Virüsler ve aşı hakkındaki bilimsel bilgi o dönemden bu yana önemli ölçüde gelişse de, bugün dünya çapında hissedilen belirsizlik bir asır önceden tanıdık geliyor.

Virüs yok olup gittikten sonra bile bilim insanlarının ne olduğunu daha iyi anlamaları yıllar alabilir ve hâlâ bazı şeyler gizemli kalabilir. İşte bildiklerimiz: bir pandeminin sona ermesi için, söz konusu hastalık onu barındıracak ve daha sonra yayacak yeterli sayıda konak bulmayı başaramadığı bir noktaya gelmeli.

1918 pandemisi örneğinde, dünya ilk başta yayılmanın 1919 baharında durdurulduğuna inanmış ancak pandemi 1920 başlarında yeniden pik yapmıştı. Michigan Üniversitesi Tıp Tarihi Merkezi’nden doktor ve direktör Howard Markel, diğer grip türlerinde olduğu gibi bu gribin de kış aylarında daha aktif hale gelmiş olabileceğini, çünkü  insanların iç mekanlarda birbirlerine yakın yerlerde daha fazla zaman geçirdiğini, yapay ısıtıcıların ağız derisi ve burunu kurutarak çatlaklar oluşturduğunu ve bu çatlakların da “virüsler için harika giriş noktaları” olduğunu söylüyor.

Markel, "Soğuk hava azaldığında grip yavaşlama eğilimine giriyor ama kimse nedenini bilmiyor" diyor.

Ancak 1920'in ortalarına gelindiğinde, pandeminin son bulduğuna ilişkin dramatik veya unutulmaz bir açıklama olmamasına rağmen bu ölümcül grip türü aslında pek çok yerde pandeminin sona erdiğini söylemeye yetecek kadar gerilemişti.

Markel'in meslektaşı, Tıp Tarihi Merkezi Direktör Yardımcısı ve tıp tarihçisi J. Alexander Navarro, “Pandeminin sona ermesinin nedeni, virüsün dünya çapında yayılarak yeterince insanı enfekte etmesi, dünya nüfusunda aynı gribin bir kez daha pandemi haline gelmesi için yeterli sayıda hastalığa duyarlı insan bulunmamasıydı” diyor.

Bağışıklığı bulunan yeterli sayıda insan olduğunda, enfeksiyon yavaş yavaş yok olur çünkü virüsün yeni hassas konakçılar bulması daha da zorlaşır.

Navarro, eninde sonunda, "daha az sayıda virüse duyarlı insanın belirli bir aradan sonra dışarıya çıkarak birbirine karıştığını, bugün konuşulan "sürü bağışıklığı" sonucu virüsün gidecek hiçbir yeri kalmadığını söylüyor. Pandeminin sonunda, dünya nüfusunun üçte biri virüse yakalanmıştı (şu anda küresel nüfusun yaklaşık binde 5’inin yeni tip Kovid-19 ile enfekte olduğu biliniyor).
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  2 Aralık 2020 - Kovid-19 önlemleri kapsamında restoran ve barların kapatıldığı Fransa'nın başkenti Paris'te, bazı restoranlar müşterilerine dışarıda hizmet vermeye devam ediyor / Fotoğraf: Reuters

• 2/30

  1 Aralık 2020 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'da Hıristiyanlar kentteki Noel etkinliklerine katılıyor / Fotoğraf: AFP

• 3/30

  30 Kasım 2020 - Hindistan'da hükümetin yeni tarım yasalarını protesto eden çiftçiler, başkent Yeni Delhi sınırındaki eylemlerini sürdürüyor / Fotoğraf: AP

• 4/30

  28 Kasım 2020 - İran'ın başkenti Tahran'da Besic teşkilatı öğrencileri, Dışişleri Bakanlığı önünde nükleer fizikçi Muhsin Fahrizade'nin öldürülmesini Donald Trump'ın ve Joe Biden'ın fotoğraflarını yakarak protesto etti / Fotoğraf: AFP

• 5/30

  27 Kasım 2020 - Arjantin'in başkenti Buenos Aires'teki Devlet Başkanlığı Sarayı önünde toplanan yüzlerce kişi, hayatını kaybeden efsane futbolcu Diego Maradona'nın tabutunu selamlamak için saatlerce sıra bekledi / Fotoğraf: AFP

• 6/30

  26 Kasım 2020 - Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te, sevenleri 60 yaşında hayatını kaybeden futbol efsanesi Diego Maradona'nın Devlet Başkanlığı Binası'na yerleştirilen tabutunu selamlıyor / Fotoğraf: Reuters

• 7/30

  25 Kasım 2020 - Ukrayna'nın başkenti Kiev'de Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü dolayısıyla Devlet Başkanlığı önünde gösteri düzenleyen Femen üyesi bir kadın polis tarafından gözaltına aldı / Fotoğraf: AFP

• 8/30

  24 Kasım 2020 - Batı Şeria'daki Ürdün Vadisi'nde Yahudi yerleşimlerini protesto eden Filistinlilerle İsrail askerleri arasında arbede yaşandı / Fotoğraf: Reuters

• 9/30

  23 Kasım 2020 - Belarus'un başkenti Minsk'te emekliler, göstericilere yönelik polis şiddetini protesto etti / Fotoğraf: AFP

• 10/30

  20 Kasım 2020 - Kovid-19 vaka sayısındaki artışa rağmen Hindu festivallerinin sürdüğü Hindistan'da, halk Chhath Puja bayramında Assam eyaletindeki Brahmaputra Nehri'nde dua ediyor / Fotoğraf: AP

• 11/30

  19 Kasım 2020 - İsrail işgali altındaki Batı Şeria'nın Nablus kentinde, amatör sanatçı Nidal Asmar yeşil zeytinlerle küçük figürler hazırladı / Fotoğraf: Reuters

• 12/30

  18 Kasım 2020 – Almanya'nın başkenti Berlin'deki Brandenburg Kapısı yakınında, hükümetin Kovid-19 önlemlerini protesto eden gruba polis göz yaşartıcı gazla müdahale etti / Fotoğraf: Reuters

• 13/30

  17 Kasım 2020 – Yunanistan'ın başkenti Atina'da, 1973'te cuntaya karşı öğrenci ayaklanmasının yıldönümünde Komünist Parti ve PAME sendikasının düzenlediği gösterilere polis müdahale etti / Fotoğraf: AP

• 14/30

  16 Kasım 2020 - 79 yaşında hayatını kaybeden Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim'in cenaze törenine çok sayıda Suriyeli yetkili katıldı / Fotoğraf: AFP

• 15/30

  14 Kasım 2020 - Hindistan ve Pakistan arasındaki karşılıklı top saldırılarında, sınırdaki Keşmir bölgesinde en az 13 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda ev yıkıldı / Fotoğraf: AFP

• 16/30

  13 Kasım 2020 - Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Novo Ogaryovo bölgesinde düzenlenen "Yeni bir Dönem için Güçlü Fikirler" toplantısına telekonferans yoluyla katıldı / Fotoğraf: AFP

• 17/30

  11 Kasım 2020 - I. Dünya Savaşı'nda İtilaf devletleriyle Almanya arasında sağlanan ateşkesin yıl dönümünde Britanya'da düzenlenen törene Prens Charles ve eşi Cornwall Düşesi Camilla da katıldı / Fotoğraf: Reuters

• 18/30

  10 Kasım 2020 - Hong Kong'da sinemaseverler kentteki ilk sosyal mesafeli açık hava sinemasında film seyrediyor / Fotoğraf: AFP

• 19/30

  9 Kasım 2020 – Bolivya'da geçen seneki darbenin ardından ülkesinden ayrılmak zorunda kalan eski Devlet Başkanı Evo Morales, Bolivya'ya dönüşünde coşkulu kalabalıklar tarafından karşılandı / Fotoğraf: AP

• 20/30

  8 Ekim 2020 - Dünyanın en çok koronavirüs vakası görülen 2. ülkesi Hindistan'da, Divali Bayramı öncesinde halk Ahmedabad kentinde alışveriş için pazarlara akın etti / Fotoğraf: AP

• 21/30

  29 Ekim 2020 – Arjantin'in başkenti Buenos Aires'de yüzlerce kişi, kendilerini kaldıkları işgal evlerinden zorla çıkaran polisle çatıştı / Fotoğraf: AFP

• 22/30

  7 Kasım 2020 – Rusya Federasyonu Komünist Partisi Genel Başkanı Gennadiy Zyuganov, Bolşevik Devrimi'nin 103. yıldönümünde Moskova'daki Vladimir Lenin Mozolesi'ne çiçek bıraktı / Fotoğraf: Reuters

• 23/30

  6 Kasım 2020 - Avusturya'nın başkenti Viyana'da Müslümanlar, 2 Kasım'daki terör saldırısında hayatını kaybeden 4 kişi için namaz kıldı / Fotoğraf: Reuters

• 24/30

  5 Kasım 2020 - ABD'nin Portland kentinde başkanlık seçimlerinde verilen tüm oyların sayılması talebiyle gösteri düzenlendi / Fotoğraf: AFP

• 25/30

  4 Kasım 2020 - ABD'de başkanlık seçimleri sonrası oy sayımı sürerken Oregon eyaletinin Portland kentinde protestocular düzenledikleri gösteride ABD bayrağı yaktı / Fotoğraf: AFP

• 26/30

  3 Kasım 2020 - Hindistan'ın başkenti Yeni Delhi'de sağcı Hindu partisi Hindu Sena üyeleri, ABD Başkanı Donald Trump'ın seçimleri kazanması için dua ediyor / Fotoğraf: Reuters

• 27/30

  2 Kasım - Britanya'da hükümetin koronavirüs önlemleri kapsamında açıkladığı tecrit öncesinde halk süpermarketlere akın etti / Fotoğraf: Reuters

• 28/30

  31 Ekim 2020 - Çin'in başkenti Pekin'de bir çocuk, eğlence parkında düzenlenen Cadılar Bayramı gösterisini izliyor / Fotoğraf: Reuters

• 29/30

  30 Ekim 2020 – Washington'da sanatçı Suzanne Brennan Firstenberg'in Kovid-19 nedeniyle hayatını kaybeden ABD'liler anısına beyaz bayraklarla hazırladığı çalışma, Robert F. Kennedy Stadyumu yakınında sergileniyor / Fotoğraf: AP

• 30/30

  28 Ekim 2020 – Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen Çin Moda Haftası'nda bir model, ünlü bir markanın kreasyonlarını sergiliyor / Fotoğraf: Reuters

Ancak, 1918 pandemisinin sonunu getiren sadece ona yakalanan insanların geliştirdiği bağışıklığın yaygınlaşması değildi. Sosyal mesafe de önemliydi. Virüsün yayılmasını önlemeye yönelik halk sağlığı tavsiyesi, ürkütücü bir şekilde bugünkü tavsiyeye benziyor: vatandaşlar maske takmayı, sık sık el yıkamayı, hastaların karantinaya alınarak izole edilmesini ve okulların, kamusal alanların ve gerekli olmayan işletmelerin kapatılmasını sağlayan kampanyalarla sağlıklı kalmaya teşvik edildi. Tüm adımlar virüs yayılımını kesmek üzere tasarlanmıştı.

Aslında, Markel ve Navarro'nun Journal of the American Medical Association'da 2007'de yayımlanan çalışmalarında, yukarıda bahsedilen kontrol önlemlerinden birden fazlasını daha önce uygulayan ve bunları uzun süre kaldırmayan ABD şehirlerinin diğerlerine kıyasla daha az ölümcül sonuçlarla karşılaştığı bulunmuş.

Halk sağlığı yetkilileri, tüm bu önlemleri virüsle mi yoksa bakteriyel bir enfeksiyonla mı uğraştıklarını kesin olarak bilmemelerine rağmen aldılar. Gribin bakteriden değil bir virüsten kaynaklandığını kanıtlayan araştırma 1930'lara kadar ortaya çıkmadı. 2005’e kadar Science&Nature’daki makaleler, 1918 pandemisine neden olan grip türünün genomunu haritalamak için yaklaşık 10 yıl süren bir süreci kapsadı.

Yüzyıl sonra dünya, farklı bir virüsün neden olduğu başka bir pandemiyle karşı karşıya. Kovid-19 bir influenzadan değil de yeni tip koronavirusten kaynaklandığı için bilim insanları hâlâ virüsün nasıl davrandığını öğrenmeye çalışıyor. Kış mevsiminde grip daha aktifken, Kovid-19 yaz boyunca ABD'de etkindi (Markel'in işaret ettiği gibi 1918 gribi bugün mevsimsel gripten “bekleyeceğimiz” şekilde yok oldu). Doktorlar, hem bir aşı hem de küresel popülasyonda belirli bir maruz kalma düzeyi ortaya çıkana kadar Kovid-19 pandemisinin gerçekten sona ermeyeceğini düşünüyor. Markel, "Kesin değil ama büyük ölçüde eminiz” diyor.

Ancak bu sırada insanlar pandeminin etkisini sınırlama çabalarına yardımcı olabilir. Bir asır önce halk sağlığı konusunda proaktif olmak hayat kurtardıysa, bugün yeniden hayat kurtarabilir.

 

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

time.com/5894403

Independent Türkçe için çeviren: Ahmet Delal Tüy