Dünya Sağlık Örgütü'nün Kovid-19'u pandemi ilan etmesinden 6 aydan fazla bir süre sonra, yeni tip koronavirüsle ilgili bilimsel anlayış gelişmeye devam ederken bir soru kesinlikle cevapsız kaldı: Bu pandemi nasıl sona erecek?

Şu anki bilimsel anlayış sadece bir aşının bu pandemiye son verebileceği yönünde fakat o noktaya nasıl varacağımızı göreceğiz. Bununla birlikte bir gün bir şekilde biteceğini söylenebilir. Sonuçta diğer viral pandemiler bitti. Örneğin 1918-1919 grip pandemisini (İspanyol Gribi) ele alalım.

Bu pandemi 20. yüzyılın en ölümcülüydü. Yaklaşık 500 milyon insana bulaştı ve 675 bini Birleşik Devletler'de olmak üzere en az 50 milyon kişiyi öldürdü. Virüsler ve aşı hakkındaki bilimsel bilgi o dönemden bu yana önemli ölçüde gelişse de, bugün dünya çapında hissedilen belirsizlik bir asır önceden tanıdık geliyor.

Virüs yok olup gittikten sonra bile bilim insanlarının ne olduğunu daha iyi anlamaları yıllar alabilir ve hâlâ bazı şeyler gizemli kalabilir. İşte bildiklerimiz: bir pandeminin sona ermesi için, söz konusu hastalık onu barındıracak ve daha sonra yayacak yeterli sayıda konak bulmayı başaramadığı bir noktaya gelmeli.

1918 pandemisi örneğinde, dünya ilk başta yayılmanın 1919 baharında durdurulduğuna inanmış ancak pandemi 1920 başlarında yeniden pik yapmıştı. Michigan Üniversitesi Tıp Tarihi Merkezi’nden doktor ve direktör Howard Markel, diğer grip türlerinde olduğu gibi bu gribin de kış aylarında daha aktif hale gelmiş olabileceğini, çünkü  insanların iç mekanlarda birbirlerine yakın yerlerde daha fazla zaman geçirdiğini, yapay ısıtıcıların ağız derisi ve burunu kurutarak çatlaklar oluşturduğunu ve bu çatlakların da “virüsler için harika giriş noktaları” olduğunu söylüyor.

Markel, "Soğuk hava azaldığında grip yavaşlama eğilimine giriyor ama kimse nedenini bilmiyor" diyor.

Ancak 1920'in ortalarına gelindiğinde, pandeminin son bulduğuna ilişkin dramatik veya unutulmaz bir açıklama olmamasına rağmen bu ölümcül grip türü aslında pek çok yerde pandeminin sona erdiğini söylemeye yetecek kadar gerilemişti.

Markel'in meslektaşı, Tıp Tarihi Merkezi Direktör Yardımcısı ve tıp tarihçisi J. Alexander Navarro, “Pandeminin sona ermesinin nedeni, virüsün dünya çapında yayılarak yeterince insanı enfekte etmesi, dünya nüfusunda aynı gribin bir kez daha pandemi haline gelmesi için yeterli sayıda hastalığa duyarlı insan bulunmamasıydı” diyor.

Bağışıklığı bulunan yeterli sayıda insan olduğunda, enfeksiyon yavaş yavaş yok olur çünkü virüsün yeni hassas konakçılar bulması daha da zorlaşır.

Navarro, eninde sonunda, "daha az sayıda virüse duyarlı insanın belirli bir aradan sonra dışarıya çıkarak birbirine karıştığını, bugün konuşulan "sürü bağışıklığı" sonucu virüsün gidecek hiçbir yeri kalmadığını söylüyor. Pandeminin sonunda, dünya nüfusunun üçte biri virüse yakalanmıştı (şu anda küresel nüfusun yaklaşık binde 5’inin yeni tip Kovid-19 ile enfekte olduğu biliniyor).
 

Fotoğraflarla dünyadan haberler

Hepsini göster 30

Fotoğraflarla dünyadan haberler

• 1/30

  12 Mayıs 2021 - Kolombiya'da hükümet karşıtı protestolar kapsamında Cali şehrinde "Onları Kim Öldürdü" adlı bir oyun sahnelendi. 28 Nisan'da başlayan ve uluslararası boyutta kınanan baskılar sonucunda ciddi bir krize dönüşen gösterilerde şimdiye kadar onlarca kişi hayatını kaybetti (AFP)

• 2/30

  11 Mayıs 2021 - Çin Komünist Partisi 1 Temmuz'da 100. yıldönümünü kutlamaya hazırlanıyor. Devlet tarafından organize edilen medya turu sırasında çekilen bu fotoğrafta, 1936'dan 1947'ye kadar partinin genel merkezine ev sahipliği yapan Yan'an şehrine yaklaşık 60 km mesafedeki orak ve çekiç anıtını ziyaret edenler görülüyor (AFP)

• 3/30

  10 Mayıs 2021 - Brezilya'nın Amazonas eyaletinde, Manaus kentindeki Nossa Senhora Aparecida mezarlığında bir kadın, mezar başında otururken. Brezilya'da Kovid-19 pandemisi başladığından beri ilk kez mezarlıklar ziyarete açıldı (AFP)

• 4/30

  9 Mayıs 2021 - Filistinli bir protestocu Kudüs'te, Eski Şehir'deki Şam Kapısı önüne İsrail güvenlik güçlerinin kurduğu bariyer yakınlarında parkur gösterisi yaparken. Güvenlik güçleri ile yaşanan çatışmalarda hafta sonu yüzlerce Filistinli protestocu yaralandıktan sonra İsrail, Kudüs'te düzeni sağlama sözü verdi (AFP)

• 5/30

  8 Mayıs 2021 - Fransa'nın batısındaki Saint-Brieuc Körfezi'nde açık denize 62 rüzgar türbini inşa edilmesine dair projeyi protesto eden balıkçılar, tekneleriyle Aeolus sondaj platformunun etrafını sardı (AFP)

• 6/30

  7 Mayıs 2021 - Fransız sanatçı Pascal Convert yapımı, Napolyon Bonapart'ın mezarı üzerinde asılı duran Marengo adlı bu eser I. Napolyon'un atının üç boyutlu iskeleti. Marengo (1793–1831), I. Napolyon'un ünlü savaş atıydı ve adını efendisini taşıdığı Marengo Savaşı'ndan almıştır. At, 1799 Abukir Savaşı'nın ardından 6 yaşındayken Mısır'dan Fransa'ya getirilmiştir (AFP)

• 7/30

  6 Mayıs 2021 - İsrail işgali altındaki Doğu Kudüs'ün Şeyh Cerrah Mahallesi'nde bir İsrail askeri yanan arabanın önünde. Yahudi İsrailliler mahalledeki evleri elde etmeye çalışıyor ve yerel Filistinliler, aileler tahliye ile karşı karşıyayken protesto gösterileri düzenliyor. Mahkeme kararlarının desteğine sahip İsrail Yahudileri, Doğu Kudüs'ün Şeyh Cerrah Mahallesi'nde 1948'den önce Yahudi ailelerin yaşadığı gerekçesiyle evlere yerleşiyor (AFP)

• 8/30

  5 Mayıs 2021 - Hapishane hakları savunucusu Golden Miles Bhudu, Güney Afrika'nın yürütme başkenti Pretoria'daki Birlik Binaları önünde, müebbet hapis cezasına çarptırılmış mahkumların aileleriyle protesto düzenledi. Aileler, Cezaevi Hizmetleri Dairesi'ni 2004'ten önce hapsedilmiş ve cezalarının asgari sürelerini yatan mahkumların şartlı tahliye başvurusunda bulunabileceklerine dair dönüm noktası niteliğindeki mahkeme kararını görmezden gelmekle suçluyor (AFP)

• 9/30

  4 Mayıs 2021 - Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te Kovid-19 pandemisinin yayılmasına karşı duyulan endişelerden dolayı toplu taşıma geçici olarak durduruldu. Fotoğrafta ise şehiriçinde hizmet veren otobüsler garaja çekilmiş halde görülüyor (AFP)

• 10/30

  3 Mayıs 2021 - İsveç'in Öland adasındaki Segerstad Deniz Feneri yakınlarında genç bir kambur balina karaya vurdu. Balina sudan çıkarıldı ve yakma tesisine götürüldü (AFP)

• 11/30

  2 Mayıs 2021 - ABD'li aktör Ben Affleck (solda) ve ABD'li televizyon sunucusu Jimmy Kimmel, Kaliforniya'daki "Vax Live" bağış konserinin kaydı sırasında sahnede konuşuyor. Uluslararası organizasyon Global Citizen tarafından düzenlenen bağış konseri "Vax Live: Dünyayı Yeniden Birleştirme Konseri" işletmeleri "dozlar için dolar bağışlamaya" ve G7 ülkelerini fazla aşıları paylaşmaya çağırıyor (AFP)

• 12/30

  1 Mayıs 2021 - 1 Mayıs tüm dünyada coşkuyla kutlandı. Fransa'nın başkenti Paris'te düzenlenen gösterilerde sokakta, yanan nesnelerin yanında duran bir kişi, elindeki "Defol Macron!" yazısını gösteriyor (AFP)

• 13/30

  30 Nisan 2021 - Rusya, Nazi Almanyası'na karşı 1945'te kazandığı zaferin 76. yıldönümünü 9 Mayıs'ta kutlayacak. Rus askerleri St. Petersburg'da düzenlenecek Zafer Günü askeri geçidi için prova yaptı (AFP)

• 14/30

  29 Nisan 2021 - Kolombiya Devlet Başkanı Ivan Duque tarafından açıklanan vergi reformu tasarısına karşı başkent Bogota'da düzenlenen protestolar sırasında yere düşen çevik kuvvet polisi. İşçi sendikaları, öğretmenler, sivil toplum örgütleri, yerliler ve halkın diğer kesimleri Kongre'de görüşülen projeyi, orta sınıfı cezalandırdığını ve Kovid-19 pandemisinin sebep olduğu kriz sürerken bunun uygun olmadığını düşünerek reddediyor (AFP)

• 15/30

  28 Nisan 2021 - Ülkede hızla artan koronavirüs sebebiyle sağlık sistemi çökme tehlikesi altında olan Hindistan'da deprem oldu. Ülkenin kuzeydoğusundaki Assam vilayetinde gerçekleşen depremden sonra bir kadın yıkılmış bir duvarın yanındaki çeşmeden su dolduruyor (AFP)

• 16/30

  27 Nisan 2021 - Britanya Başbakanı Boris Johnson, Galler'de 6 Mayıs 2021'de gerçekleşecek seçim öncesinde kampanya yürütmeye başladı. Kuzey Galler'deki Llandudno kentindeki bir sahilde çekilen bu fotoğrafta Johnson elinde bir dondurma tutarken görüntülendi. (AFP)

• 17/30

  26 Nisan 2021 - Çernobil nükleer felaketinin 35. yıldönümünde, siyah kıyafetler giyen ve radyoaktivite sembollü maskeler takan kadınlar, trajedinin kurbanlarını anmak için Belarus'un başkenti Minsk'te yürüyüş yaptı. (AFP)

• 18/30

  25 Nisan 2021 - Etiyopyalı bir Ortodoks Hıristiyan, Dallar Bayramı kutlamaları sırasında Kudüs'teki Kutsal Kabir Kilisesi'nde İsa'nın gömüldüğüne inanılan yerde yürüyor (AFP)

• 19/30

  24 Nisan 2021 - Peru'nun başkenti Lima'da bir sağlık çalışanı Pfizer-BioNTech aşısından bir doz hazırlıyor. Bu hafta başında Peru, pandeminin ikinci dalgası yaşanırken Brezilya varyantından kaynaklanan vaka ve ölüm sayısındaki ani artış sebebiyle marketlere ve mağazalara girmek için yüz maskesine ek olarak koruyucu yüz siperliğinin takılmasını zorunlu hale getirdi (AFP)

• 20/30

  23 Nisan 2021 - Crew-2 görevi astronotlarını taşıyan bir SpaceX Falcon 9 roketi, Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'ndeki 39A fırlatma üssünden kalktı. SpaceX, Uluslararası Uzay İstasyonu'na üçüncü mürettebatını yolladı ve ilk defa hem bir roketi hem de kapsülü yeniden kullandı (AFP)

• 21/30

  22 Nisan 2021 – Roma'daki İtalya Futbol Federasyonu genel merkezinin yakınlarında, İtalyan sanatçı Laika tarafından yapılan, Juventus başkanı Andrea Agnelli'yi bir futbol topunu patlatırken tasvir eden "Başarısız Darbe" adlı grafitinin önünden geçen biri. Yeni Avrupa Süper Ligi'nin destekleyicilerinden biri olan son şampiyon Juventus, 12 kurucu takımın çoğunun çekilmesinden sonra projenin planlandığı gibi ilerleyemeyeceği açıklamasını yaptı (AFP)

• 22/30

  21 Nisan 2021 – Brezilya'da devlet başkanı Bolsonaro'nun yerli topraklarındaki maden politikalarına dair gösteriler düzenlendi ve Çevre Bakanı Ricardo Salles'in istifa etmesi çağrısında bulunuldu. Başkentteki Çevre Bakanlığı binasının önünde gerçekleşen protestodan maske takmış bir yerlinin görüntüsü (AFP)

• 23/30

  20 Nisan 2021 - Angola'nın başkenti Luanda'nın Talatona mahallesinde yoğun yağışlar ardından çöken Kamorteiro köprüsünün görüntüsü. Şiddetli yağmurların sebep olduğu ani seller, Angola başkentinde 14 kişinin ölümüne ve yaklaşık 8 bin kişinin tahliye edilmesine neden oldu (AFP)

• 24/30

  19 Nisan 2021 - Portekiz'de koronavirüs kısıtlamaları hafifletildi. Yeni vaka sayısı düşünce alışveriş merkezleri, liseler ve üniversiteler açıldı, kapalı alanlarda yemek yeme izni çıktı. Bu, kısıtlamaların tamamen kaldırılmasından oluşan 4 adımdan üçüncüsü. (AFP)

• 25/30

  18 Nisan 2021 - Tayland'ın başkenti Bangkok'ta artan Kovid-19 vakaları hastaneleri zora sokunca sahra hastaneleri kurulmaya başlandı. Bangkok Şehir Yönetimi işçisi, sahra hastanesine dönüştürülen spor salonunda Kovid-19 hastalarının kullanacağı yataklardan birini test ediyor (AFP)

• 26/30

  17 Nisan 2021 - Edinburg Dükü Prens Philip'in cenazesi öncesinde Londra'daki Buckingham Sarayı'nda Birleşik Krallık bayrağı yarıya indirildi. 73 yıldır Kraliçe II. Elizabeth'le evli olan Philip, kalp rahatsızlığı ve enfeksiyon sebebiyle hastanede bir ay tedavi gördükten birkaç hafta sonra, 9 Nisan'da, 99 yaşında vefat etti. (AFP)

• 27/30

  16 Nisan 2021 - Dubai Expo 2021'de İtalya'yı temsil etmesi için Michelangelo’nun Davut Heykeli'nin mermer tozuyla kaplanmış akrilik reçineden birebir kopyası yapıldı. Orijinal heykelin replikasyonunu yapmak için sanat tarihçileri, teknisyenler ve mühendisler birlikte çalıştı. Dijital tarama, lazerler ve dünyanın en büyük üç boyutlu yazıcılarından biri kullanıldı (AFP)

• 28/30

  15 Nisan 2021 - Bir çocuk Petit Mbao'daki evinin camından dışarı bakıyor. Petit Mbao, Senegal'in en güzel beyaz kum sahillerinden birine sahip olmasıyla ünlü. Senegal'in en büyük kimya tesisi de dahil olmak üzere bölgeye 1960'lardan beri fabrikalar kuruluyor. Petit Mbao'daki çoğu insan tesisten gelen kokudan, gözlerini yakan ve solumalarını etkileyen havadaki kimyasaldan yıllardır şikayet ediyor. Çocuklar, hayvanlar ve balıkçılar açık kanallardan denize karışan zehirli sudan hasta oluyor (AFP)

• 29/30

  14 Nisan 2021 - Ekonomi uzmanları üzerinde yapılan bir ankete göre Çin, 2021'in ilk çeyreğinde rekor oranda büyüdü. Bu fotoğrafta ise Çin'in güneydoğusundaki Guizhou vilayetinde bir fide merkezinde çiftçiler çeltik fidelerini taşırken görülüyor (AFP)

• 30/30

  13 Nisan 2021 - Meksika'nın Tlaxcala eyaletindeki Sagrada Familia barınma merkezinde Orta Amerikalı mülteciler, ABD sınırına ulaşmayı denemek için La Bestia (Canavar) adı verilen yük trenini bekliyor (AFP)

Ancak, 1918 pandemisinin sonunu getiren sadece ona yakalanan insanların geliştirdiği bağışıklığın yaygınlaşması değildi. Sosyal mesafe de önemliydi. Virüsün yayılmasını önlemeye yönelik halk sağlığı tavsiyesi, ürkütücü bir şekilde bugünkü tavsiyeye benziyor: vatandaşlar maske takmayı, sık sık el yıkamayı, hastaların karantinaya alınarak izole edilmesini ve okulların, kamusal alanların ve gerekli olmayan işletmelerin kapatılmasını sağlayan kampanyalarla sağlıklı kalmaya teşvik edildi. Tüm adımlar virüs yayılımını kesmek üzere tasarlanmıştı.

Aslında, Markel ve Navarro'nun Journal of the American Medical Association'da 2007'de yayımlanan çalışmalarında, yukarıda bahsedilen kontrol önlemlerinden birden fazlasını daha önce uygulayan ve bunları uzun süre kaldırmayan ABD şehirlerinin diğerlerine kıyasla daha az ölümcül sonuçlarla karşılaştığı bulunmuş.

Halk sağlığı yetkilileri, tüm bu önlemleri virüsle mi yoksa bakteriyel bir enfeksiyonla mı uğraştıklarını kesin olarak bilmemelerine rağmen aldılar. Gribin bakteriden değil bir virüsten kaynaklandığını kanıtlayan araştırma 1930'lara kadar ortaya çıkmadı. 2005’e kadar Science&Nature’daki makaleler, 1918 pandemisine neden olan grip türünün genomunu haritalamak için yaklaşık 10 yıl süren bir süreci kapsadı.

Yüzyıl sonra dünya, farklı bir virüsün neden olduğu başka bir pandemiyle karşı karşıya. Kovid-19 bir influenzadan değil de yeni tip koronavirusten kaynaklandığı için bilim insanları hâlâ virüsün nasıl davrandığını öğrenmeye çalışıyor. Kış mevsiminde grip daha aktifken, Kovid-19 yaz boyunca ABD'de etkindi (Markel'in işaret ettiği gibi 1918 gribi bugün mevsimsel gripten “bekleyeceğimiz” şekilde yok oldu). Doktorlar, hem bir aşı hem de küresel popülasyonda belirli bir maruz kalma düzeyi ortaya çıkana kadar Kovid-19 pandemisinin gerçekten sona ermeyeceğini düşünüyor. Markel, "Kesin değil ama büyük ölçüde eminiz” diyor.

Ancak bu sırada insanlar pandeminin etkisini sınırlama çabalarına yardımcı olabilir. Bir asır önce halk sağlığı konusunda proaktif olmak hayat kurtardıysa, bugün yeniden hayat kurtarabilir.

 

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

time.com/5894403

Independent Türkçe için çeviren: Ahmet Delal Tüy