Çin'in medyada sıklıkla "yapay güneş" diye adlandırılan nükleer füzyon deneyinin yeni bir rekor kırdığı açıklandı.

Güneş'ten daha sıcak olduğu için bu şekilde nitelenen, EAST veya HL-2M Tokamak diye de anılan reaktörün, süper sıcak bir plazmayı üreterek 403 saniye boyunca sabit durumda tuttuğu bildirildi.

Bu da plazmanın yaklaşık 7 dakika boyunca sürdürülebildiği anlamına geliyor. Söz konusu süre, EAST'in bir önceki rekorundan 4 kat fazla.

Tokamak deneylerin nihai hedefi, Güneş'teki nükleer füzyon sürecini taklit ederek sabit ve temiz enerji üretmek. İki hafif elementin nükleer reaksiyonlar sonucu birleşerek daha ağır bir element oluşturduğu sürece nükleer füzyon adı veriliyor.

Kömür, petrol, doğalgaz gibi tükenme tehlikesi taşıyan ve çevre için tehdit oluşturan fosil yakıtların aksine bu reaktörün işleyebileceği hammadde neredeyse sınırsız.

Zira bu reaktörlerde ağır hidrojen diye de bilinen ve denizlerde bol miktarda bulunan döteryum maddesi kullanılıyor. Bir litre deniz suyundaki döteryumun, füzyon yoluyla 300 litre benzine denk enerji üretebileceği tahmin ediliyor.

Bu hedef doğrultusunda reaktör, sıcaklığı 15 milyon derece olan Güneş'i çoktan aştı. Ancak sıcaklığını ve nükleer füzyon sürecini 4,6 milyar yıl sürdüren Güneş'e kıyasla bu reaksiyon, yalnızca saniyeler sürüyor.

Rekatörün Mayıs 2021'de kırdığı önceki rekorda plazma sıcaklığı 120 milyon santigrat dereceye ulaşmış ve sıcaklık 101 saniye korunmayı başarmıştı.

Yeni rekorun ardından açıklamada bulunan, Çin Bilimler Akademisi Plazma Fiziği Enstitüsü Direktörü Song Yuntao, "Bu atılımın esas önemi, plazmanın sıcaklığının ve yoğunluğunun önemli ölçüde arttığı 'yüksek hapsetme modunda' yatıyor" diye konuştu.

Reaktörde süper sıcak plazmayı hapsetmek için güçlü manyetik alanlar kullanılıyor. Bu manyetik alanlar, hidrojeni daha ağır atomlarla birleşmeye zorluyor ve bu süreçte enerji açığa çıkarıyor.

Sıcak plazmayı daha uzun süre muhafaza edebilen başka tokamak reaktörleri de var. Ancak araştırmacılara göre EAST'in farkı, plazmanın son derece iyi hapsedilmiş olması.

Yuntao konuyla ilgili şu ifadeleri kullanıyor:

Bu rekor; temel fizik araştırması, füzyon mühendisliği ve proje işletimi ve bakımı açısından ekibimiz için ileriye doğru atılmış büyük bir adım.

Nükleer füzyon deneyleri henüz bu enerji üretim biçimini hayata geçirmekten çok uzakta. Ancak son yıllarda alanda önemli atılımlar yaşanıyor.

Örneğin, 13 Aralık 2022'de ABD'deki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'ndaki deneylerde de füzyon ateşlemesinin ilk kez başarıldığı duyurulmuştu.

Bu da nükleer füzyonla ilk kez net bir enerji kazancı elde edildiği (harcanan miktardan daha fazla enerji üretildiği) anlamına geliyor.

 

Independent Türkçe, IFL Science, South China Morning Post

Derleyen: Çağla Üren