Tarihte savaşanlar yalnızca insan değildi. Hayvanlar da rızaları dışında pek çok savaşa sürüklendi ve insanlara yardımcı olmaya zorlandı.
Antik savaşlarından bu yana hayvanlar, insan ordularının ayrılmaz parçası hâline geldi.
Barış zamanlarında insanlar için yas tutuldu. Savaş esnasında ölen insanlar kutsal sayıldı, kimi inançlarda ebedi cennette yerlerinin hazır olduğu düşünüldü.
İnsanlar için anıtlar inşa edildi, takvim yapraklarının bazıları onları anmak için ayrıldı.
Yeryüzündeki bütün savaşları insanlar başlattı. İnsanların savaşında insanlar öldü.
Elbette savaşa sürüklenen ve savaşmaya mecbur bırakılan askerlerden de bahsedebiliriz.
Savaşın müsebbibi olarak bütün askerleri suçlamak doğru olmaz. Fakat içlerinde en masumunun bile bir hayvandan daha az suçlu olamayacağını söylesem yanılmış sayılmam.
Eskiçağdaki kabileler arası çatışmalardan dünya savaşlarına dek hayvanlar savaşmaya mecbur bırakıldı.
Savaş sırasında hayatını kaybeden hayvanlar için kimse yas tutmadı. Onların yaşadıkları çoğunlukla göz ardı edildi.
Birkaç istisna dışında, askerleştirilen hayvanların acıları ve hüzünleri bir esere konu olmadı.
Bu haftaki yazımı savaş zamanlarında yaşamını yitiren sayısız hayvana adamak istiyorum.
Antik savaşlar ve hayvanlar
Eskiçağ insanları savaşlarda hayvanlara oldukça bağımlıydı.
Bu dönemde gerek erzak taşımak için gerekse bilfiil savaş sahasında kullanılmak üzere sayısız hayvanın ordulara eşlik ettiğini biliyoruz.
Sadık savaş arkadaşı köpekler
Evcilleştirildikleri günden bu yana köpekler insanlara en yakın hayvanlardan oldu.
Köpeklerin insanlara olan koşulsuz sevgisi geri çevrilemezdi elbette.
İnsanlar birçok aktivitesine köpekleri de ortak etti. Avlara yardımcı olup sürülere bekçilik etsinler diye köpekleri yanlarına aldı.
Hızlı, dinamik, akıllı ve sadık köpekler savaşlarda da işe yarardı şüphesiz. Alanlarını korumayı iyi beceren köpekler, davetsiz misafirlere karşı dostlarını uyarıyordu.
Aynı zamanda orduların gıda ihtiyacı olan mahsulleri ve hayvanları da koruyorlardı.
Asker köpeklerin görevleri arasında belki de en zoru, insanlar tarafından kışkırtılıp karşıdaki kuvvetlerin üzerine salınmaktı.
Atın bulunuşu
Atlar savaş tarihinin ilk ehlîleştirilen hayvanlarından.
Yaklaşık 4 bin sene önce evcilleştirildiği tahmin edilen atlar; halkların uzun mesafeli hareket etmelerine, ticaret etmelerine ve haberleşmelerine olanak tanıdı.
Atlar muharebe sahasında da çok işe yarıyordu. Ordular birbirlerine üstünlük kurmak için atları kullandı.
Süvari birlikleri ve at vagonları savaşlarda kullanılmaya başlandı.
Aynı zamanda hızlı hareket etmeye imkân tanıyan atlar sayesinde ordular baskınlar yapabildi.
Farklı coğrafyalarda develerin de tıpkı atlar gibi görevlendirildiğine tanık olabiliriz.
Savaş filleri veya "savaştırılan filler"
Savaş için eğitilmiş fillere; rakip orduya hücum etmek, onların düzenini bozmak veya rakibi kışkırtmak için ordularda görev verildi.
Özellikle Hindistan ve Güneydoğu Asya’da krallıklar fillerin iri gövdelerinden faydalandı.
Filler ayrıca bu çağlarda bir askerî ticaret nesnesi konumuna da gelmişti. Krallıklar, dış krallıklardan fil ihraç edebiliyordu.
Modern zaman savaşları
Savaş teknolojisindeki gelişmeler savaş sahasındaki hayvan sayısını azaltmış olabilir.
Fakat çatışmanın geri planında su, mühimmat, teçhizat, tıbbi malzeme gibi gereçlerin taşınması için milyonlarca hayvana ihtiyaç vardı.
Eşek, at, katır ve deve gibi binek hayvanlar çoğunlukla erzak taşıma görevini üstlendiler.
Dünya savaşlarında görevlendirilen hayvanlardan bahsederken güvercinler için de mutlaka ayrı bir paragraf açmak gerekir.
Savaşın sürdürülebilirliği için en elzem ihtiyaçlardan birisi haberleşmeydi. Haberleşme görevini ise savaş güvercinleri üstleniyordu.
Güvercinler az yer kaplıyor ve kolay taşınıyordu. Ayrıca görevlerini de kolay kolay terk etmiyorlardı. Bu sebeple dünya savaşlarında yoğun mesai yaptılar.
Günün belli saatlerinde beslenip uzun süre aç bıraklan ve dışarı çıkmalarına izin verilmeyen güvercinlerin yetişmeleri için karargah yakınlarında güvercin yetiştirme merkezleri kuruluyordu.
Atlar yerine tanklar
Daha önce bahsettiğim gibi, teknolojik araçlar savaşlardaki hayvanların yerini almaya başlamıştı.
20'nci yüzyıla girdiğimizde, artık süvari birliklerinin stratejik üstünlüğü giderek azalıyordu.
Zira atlar makineli tüfek taarruzuna karşı savunmasızdı. Bununla birlikte atların savaştaki rolü yalnızca başkalaşım geçirecekti.
Dünya savaşlarında atlar çoğunlukla binek olarak kullanıldı. I. Dünya Savaşı’nda süvariler bulunsa da çatışmalarda atların etkisizliği hissediliyordu.
Savaş koşullarında atlar hastalık ve açlık sebebiyle yaşamlarını yitirdiler. Adeta insanlar, atları da kendi kaderlerine paydaş ediyorlardı.
Hastalığın yanı sıra, dünya savaşlarındaki kimyasal silah kullanımı sebebiyle de birçok at zehirlendi ve hayatını kaybetti.
Bugün, dünya savaşlarından yaklaşık bir asır sonra bile atların ve çeşitli hayvanların ordularda görev almaya devam ettiğini biliyoruz.
Savaşın bilançosu
Elbette acıyı sayılarla ölçmek doğru değil. Yüz binlerce hayvanın ölümü, onlarca hayvanın ölümünden daha trajik değil.
Yine de geçtiğimiz yüzyılda gerçekleşen savaş sebebiyle ölen hayvanların sayısını paylaşmam, aslında savaşın yıkıcı boyutunu da paylaşmam anlamına geliyor:
- I. Dünya Savaşı: Yaklaşık 8 milyon binek hayvanı yaşamını yitirdi. Yalnızca Verdun Muharebesi’nde bir günde 7000 at öldü.
- II. Dünya Savaşı: Birleşik Krallık Hükûmeti, yaklaşan gıda kıtlığı konusunda yurttaşları uyardı. Evcil hayvanlarını mümkünse kırsal bir bölgeye götürmeleri gerektiğini, eğer bu mümkün değilse onları uyutmanın en doğru tercih olacağını belirten bir broşür dağıttı. 2. Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde insanlar 750 bin evcil hayvanını öldürdü.
- Vietnam Savaşı: Savaş boyunca mayınlar sebebiyle yaklaşık 40 bin hayvan yaşamını yitirdi.
- Sudan İç Savaşı: Sudan’daki fil nüfusu 100 binden 5 bine düştü.
- Körfez Savaşı: Irak Birlikleri tarafından gerçekleştirilen kasıtlı petrol sızıntısı sebebiyle yaklaşık 230 bin su canlısı ve kuş hayatını kaybetti.
Terörle mücadele eden köpekler
Soğuk savaşın yerini terörle mücadele alınca, dünya ordularının savaş yöntemlerinde değişiklikler oldu.
Şehir içinde asayişi sağlamak, gizlenen kişileri tespit etmek, arazide devriye gezmek ve mayın tespit etmek gibi görevler için köpekler eğitiliyor.
Şüpheli bomba imhası gibi en tehlikeli operasyonlar için, tıpkı tarihte olduğu gibi günümüzde de köpekler görev alıyor.
https://international-review.icrc.org/articles/animals-in-war-at-the-vanishing-point-of-international-humanitarian-law-919
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
