İskoç asıllı Amerikalı tarihçi Niall Ferguson; Michael Oren'in yayımladığı "Güç, İnanç ve Hayal: 1776'dan Günümüze Ortadoğu'da Amerika" (Power, Faith, and Fantasy: America in the Middle East, 1776 to the Present) adlı kitaba ilişkin yorumunda şöyle diyor:
Amerika'nın Ortadoğu'daki rolünün Roosevelt ve Truman ile başladığını düşünüyorsanız, o zaman misyonerler, fanatikler, dinden çıkmışlar, aşırı düşüncelere sahip olanlar, seyyahlar ve büyülenmişler hakkındaki pek çok etkileyici hikâyeyi kaçırmışsınız demektir. Bunların hepsi, Ortadoğu'ya uzun zaman önce âşık olmuş Amerikalılar.
Oren, Amerikalıların Ortadoğu'ya dair kesintisiz bilgilerinin, bölgenin onların hayatında oynadığı kilit rolün bir yansıması olduğunu ileri sürüyor.
21'nci yüzyılın başında Amerikalılar, onlar Ortadoğu'ya gitmeseydi gerek imkânlarıyla gerek sorunlarıyla Ortadoğu'nun kendilerine geleceğini keşfettiler, demek doğru olabilir.
ABD'nin, kendi varlığını bile etkileyecek derecede Ortadoğu'da dayanışma ve katılım göstermesi de bunun kanıtı.
Nitekim Irak Savaşı, terör tehditleri ve bel bağlanabilir enerji ve yakıt kaynakları arayışı, genel olarak Amerikan medyasına, özel olarak da Ulusal Eylem Planı'na kendisini dayatan mevzular haline geldi.
Bu bağlamda bazıları, bilhassa Donald Trump'ın başkanlığı döneminde şu soruyu sordu:
Amerika, Ortadoğu'yla ilişkiyi tek seferde "koparmayı" başarabilir mi ya da bunu ister mi?
Bu soru, özellikle de o dönemde Beyaz Saray sakini, zamanın ve mekânın dehasını ve bu bölgenin kaynaklarının önemini kasıtlı olarak çarpıtıp, bu bölgede "ateş, kum, gözyaşı ve kan" dışında bir şey olmadığını dile getirdikten sonra soruldu.
Bugün gözlemciler şu soruları soruyor:
Ortadoğu, Amerika için önemini mi kaybetti?
Yoksa dünya yavaş yavaş "çok kutupluluğa" yaklaştığı için Amerika, artık en büyük nüfuz sahibi ya da üstün taraf değil m?
Peki Gazze'deki son savaş Washington'a, bu bölgenin uluslararası güvenlik ve istikrar için önemli ve kendisinin de buradaki varlığının kaçınılmaz olduğunu gösterdi mi?
Yani Trump'ın ve Amerikalı bazı üst düzey siyasetçilerin ve düşünürlerin davet ettiği uzaklaşma eğilimi dosyası kapandı mı?
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Biden yönetimi ve ilişkiyi koparma krizi
Başkan Joe Biden'ın Beyaz Saray'a gelmesiyle Ortadoğu'yla, özellikle de Suudi Arabistan Krallığı gibi büyük ve önemli ülkelerle ilişkilerde ilgi çekici bir yolculuğun başladığı malum.
Bu yolculuk, Washington ile Riyad arasındaki tarihî ilişkilerin derinliğiyle bağdaşmayan açıklamalarla başladı ve bunun üzerine çok sayıda Amerikalı ve Arap siyasi gözlemci, sonraki günlere dikkat kesildi.
Kimileri, Amerika'nın Afganistan'da yaşananlara çok benzer şekilde Ortadoğu'dan çekilme vaktinin geldiğini dahi düşündü.
Gerçekten de Washington, bazı Patriot füze bataryalarını geri çekip, başka bölgelere nakletti. Bu da deyim yerindeyse "bağlantıyı koparmanın" bir işareti olarak değerlendirildi.
Bununla birlikte Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in Suudi Arabistan Krallığı'na yaptığı ziyaret ve gördüğü sıcak karşılama, Amerikan nüfuzunun azalmasından ve Çin'in sahnede ön plana çıkmasından kaynaklanan stratejik sonuçlar ve kayıplarla birlikte Amerikalıları, Ortadoğu'daki ve Körfez'deki varlıklarının geri çekilmesi üzerinde bir kez daha düşünmeye sevk etti.
Temmuz 2022'de Riyad'da çok sayıda Arap liderin ve devlet başkanının katıldığı zirvede Biden, bölge yöneticilerini "Amerika'nın Ortadoğu'dan çekilmeyeceği ve Çin'in, Rusya'nın veya İran'ın dolduracağı bir boşluk bırakmayacağı" konusunda temin etmeye çalıştı.
Ancak Biden'ın yaptığı resmî açıklamalar, çoğu zaman Arap dünyası sakinleri için tam ve kapsamlı bir kesinlik ifade etmiyordu.
Hele de Biden, Tahran'la nükleer süreci canlandırmaya çabalarken…
Carnegie Enstitüsü'nden araştırmacı Michael Young, 16 Aralık 2022'de yayımladığı "Amerika'nın Ortadoğu'dan Çekilmesine İlişkin Pek Çok Tartışmanın Formüle Edilmesi Lazım" başlıklı yazısında şöyle diyor:
Geriye kalan iki yıllık görev süresi içerisinde Biden'ın, bölgesel ortaklarını, ABD'nin onların ihtiyaçlarını karşılayabileceğine ikna edecek bir Ortadoğu stratejisi belirleme fırsatı var.
Bu yönetimin benimsediği ABD ulusal güvenlik stratejisi bir dizi iyi fikir içeriyor, ancak bunların çoğu, Washington'ın müttefiklerinin uzun uzadıya düşünmesini gerektirecektir.
Mesela ABD, "askerî odaklı politikalara" bağımlılığını azaltmayı taahhüt ediyor, ama daha sonra bu taahhüdünden şüpheye düşüren hedefler koyuyor.
Herhangi bir dış tehdide karşı ülkelerin kendilerini savunmasına yardımcı olmak veya İran'ı nükleer silah edinmekten alıkoymak için İran'la diplomasi işe yaramazsa "başka yollara başvurmaya" hazır olduğunu ifade etmek, bu hedefler arasında sayılabilir.
Biden'ın yönetime gelmesinin üzerinden üç yıl geçtikten sonra şimdi, Biden döneminin ilk ABD ulusal güvenlik belgesi olarak Ekim 2022'de çıkarılan bu belge konusunda Arap ülkeleri, kaçamak konuşma ve oldukça gevşek, bazen de çelişkili vaatler verme aşamasının ötesini göremedi.
Öyle ki özellikle tüm dünyanın Ukrayna'da açık ve derin meseleler ve Avrupa'yla anlaşmazlıklar yaşanırken içinden geçtiği sisli zamanlarda Amerikan politikalarının mahiyetini bilmek zorlaştı.
Bir yandan ABD liderliğindeki NATO'nun hedeflerine karşı son derece uyanık olan Rus ayısının varlığı, diğer yandan Çin ejderhasının etkin ve başarılı bir şekilde uyanışı da göz önünde bulundurulunca Amerikan diplomasisinin ve ordusunun enlem ve boylam çizgileri iyice karışıyor.
Amerika ve Araplar: Değişen uluslararası bağlamlar
Akıllara şu soru geliyor: ABD-Ortadoğu ilişkileri, özel olarak son 20 yılda uluslararası ilişkileri etkileyen değişimlere kaçınılmaz olarak maruz kalıyor mu?
1990'ların başında Sovyetler Birliği'nin çökmesine ve Doğu Avrupa ülkelerinin Moskova'nın demir yumruğundan uzakta dağılmasına dek dünyayı iki kampa veya bloğa bölmek kolaydı.
Ortadoğu ve Arap dünyası da bu taksimden uzak değildi. Buradaki ülkelerin çoğunluğu, Washington'ın tarafındayken, birkaçı da Moskova'nın yörüngesinde hareket ediyordu.
Sonra eski dünya düzeninin kurallarının değiştiği ve Washington'ın dünyanın tartışmasız efendisi olduğu gerçeği ortaya çıktı.
Başkan George H. W. Bush, bu durumu "yeni dünya düzeni" kavramıyla ifade etti.
Daha doğru ifadeyle, dünyadaki yetenekler açısından benzersiz "yeni Amerikan düzeni" diyebiliriz.
Tartışmasız bir diğer gerçek de bu düzen için takdir edilen ömrün 30 yıldan fazla sürmemesidir.
İşte şimdi bir uluslararası düzensizlikle karşı karşıya olan dünya ülkeleri, işaretleri ufukta beliren bir başka dünya düzeninin, çok kutuplu bir dünyanın doğuşunu bekliyor.
Bazı ülkeler, askerî açıdan ABD kadar güçlü ve yetenekli olmayabilir.
Ancak başka bazı ülkeler bugün göreceli, yarın mutlak olsa bile, Washington'ı Ortadoğu ve Arap dünyası da dahil olmak üzere dünyanın her yerindeki uluslararası nüfuzundan uzaklaştıran ortaklıkların önünü açacak ekonomik ve mali yeteneklere sahip olabilir.
Görünüşe bakılırsa bu ülkelerden bazısı, daha önce kendisi için uygun görülenden farklı bir yolda ilerliyor.
Mevcut jeostratejik akışın ortasında küresel coğrafi kesimler, "kaba kuvvet anlayışının" yer aldığı yeni dünya düzeni için Amerikan kuralları fikrine itiraz etmeye başladı.
Bu anlayış, Washington'ın inandığı tek şeydir ve Washington bunu düzenleme veya değiştirme çabasını kargaşaya açılan bir kapı olarak görür.
Bu noktada, her geçen gün önemli bölgesel ve uluslararası bloklara katılan Arap ülkelerinin de dahil olduğu uluslararası bir ayaklanmanın işaretleri beliriyor.
Söz konusu bloklar, haritasını Washington'ın çizdiği mevcut uluslararası sistemi ve kurallarını neredeyse ezeli Batı hegemonyası düşüncesinin somutlaşması ve Batı'nın çıkarlarının dünyanın diğer ülkelerinin çıkarlarına baskın kılınması olarak görüyorlar.
Görünüşe göre Washington'a karşı İsrail hariç Ortadoğu ve Arap Körfez bölgesinin dahil olduğu uluslararası isyan hali, her geçen gün büyüyor.
Özellikle de Rusya'nın askerî yeteneklerini geri kazandığı ve Çin'in iki düzeyde Amerika'ya sorun çıkarabilecek bir rakip olarak ortaya çıktığı bir zeminde...
Bu iki düzeyden biri, uluslararası birleştirme ve ağ kurma becerisiyle bağlantılıdır.
Bunu Kuşak ve Yol Girişimi'nde görüyoruz. Nitekim bu grupta Avrupa'dan, Asya'dan ve Afrika'dan ülkeler bulunuyor.
İkinci düzey ise ekonomik kapasitedir. Nitekim Pekin, içinde bulunduğumuz on yılın sonunda dünyanın ekonomik lokomotifi haline gelmeye aday.
Ortadoğu da Amerikan politikaları için yaklaşan bir zayıflık noktası gibi görünüyor.
Hatta bu Amerikan politikaları, bölge halkının Amerika'nın küresel rolünün gerilediğine dair hisleri gibi pek çok faktöre bağlı hale gelebilir.
Nitekim Washington, iç ve dış borçlarının yanı sıra, pek çok ülkenin küresel bir mali kriz durumunda basılı hatıra parasından ibaret hale gelebilecek korunmasız dolara bağlılığı sürdürmeyi reddetmeye başlaması sebebiyle her geçen gün ekonomik olarak açık veriyor.
Fotoğraflarla dünyadan haberler
Fotoğraflarla dünyadan haberler
-
1/30
30 Nisan 2024 - Fransa'nın doğusundaki Lyon kentinde Siyasi Bilimler Akademisi binasının avlusunda düzenlenen Filistin yanlısı eylemde bir protestocu böyle görüntülendi. ABD'de önde gelen üniversitelerden birçoğunu sarsan ve gerginlik yaratan gösterilerde olduğu gibi, Paris Siyasi Bilimler Akademisi öğrencilerinin düzenlediği birden fazla eylemde öğrencilerden bazıları Gazze Savaşı ve yaşanan insani kriz dolayısıyla son derece öfkeliydi (Olivier Chassignole/AFP) -
2/30
29 Nisan 2024 - Gençler, Kenya'nın Mai Mahiu bölgesi yakınlarındaki Kamuçiri köyünde sel nedeniyle sürüklenen tahrip olmuş arabayı inceliyor. Kenya'nın bu bölgesi son bir aydır sağanak yağış ve ani su baskınlarının etkisi altında. Su baskınlarının başkent Nairobi'yi de etkilediği ve bazı yolların kapatıldığı aktarılırken, birçok mahallenin de sular altında kaldığı kaydedildi. Polis, Rift Vadisi'ndeki bir kasabanın yakınlarındaki barajın çökmesi sonucu en az 45 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Polis sözcüsü, "Durum kontrol altına alınmaya çalışılıyor ancak sel riski devam ediyor" dedi. Yaşanan bu son can kayıplarıyla birlikte marttan bu yana şiddetli yağış ve seller sebebiyle ölenlerin sayısı 100'ü aşmış oldu (Luis Tato/AFP) -
3/30
28 Nisan 2024 - Yunanistan'ın Olimpiyat meşalesini Fransız organizatörlere teslim etmesinin ardından Fransa'ya doğru yola çıkan Belem, meşaleyle birlikte Korint Kanalı'ndan geçiyor. 2024 Olimpiyat Oyunları'na ev sahipliği yapacak olan Paris'ten organizatörler, 1896'daki ilk etkinliğin düzenlendiği Panathinaiko Stadyumu'nda meşaleyi cuma günü devraldı. Meşaleyi taşıyan 127 yaşındaki Fransız gemisi Belem dün Atina yakınlarındaki Pire Limanı'ndan yelken açtı. Akdeniz'deki yolculuğunun 8 Mayıs'ta tamamlanması beklenen gemi, yaklaşık 2 bin kilometre yol kat ettikten sonra Marsilya'ya varacak. Daha sonra çeşitli kasaba ve şehirler üzerinden yolculuğuna devam edecek meşale, Paris Olimpiyatları'nın 26 Temmuz'daki açılış törenine taşınacak (Aris Messinis/AFP) -
4/30
27 Nisan 2024 - Ukrayna'nın Harkiv kentinde Rusya'nın gerçekleştirdiği füze saldırısında isabet alan hastanede bir kadın enkaz temizliyor. Rus füzeleri bugün Ukrayna'nın orta ve batı kesimlerindeki enerji tesislerini vurarak, ABD'nin askeri yardımına rağmen hava savunma sistemi sıkıntısı çeken Ukrayna'nın zor durumdaki enerji sistemi üzerindeki baskıyı artırdı. Ukraynalı yetkililer, son haftalarda ağır bombardımana maruz kalan kuzeydoğu şehri Harkiv'de bir füzenin 60 hastanın bulunduğu bir hastaneye isabet ettiğini, bir kadının yaralandığını ve binaya, yakındaki su borularına ve elektrik hatlarına zarar verdiğini açıkladı (Vyacheslav Madiyevskyy/Reuters) -
5/30
26 Nisan 2024 - Almanya'nın başkenti Berlin'de polis, Federal Meclis'le Başbakanlık arasında kurulan "Gazze'ye destek" kampını tahliye etmek istedi, eylemcilerin direnişi üzerine arbede yaşandı. Polis, çadırları sökerek kamp alanının dışına çıkardı. Alman Polisi, X'te yayımladığı açıklamada protesto kampındakilerin polis memurlarına yönelik şiddet eylemleri dahil olmak üzere "tekrarlanan suçlar" işlediğini yazdı (Odd Andersen/AFP) -
6/30
25 Nisan 2024 - Portekiz'in başkenti Lizbon'da, Karanfil Devrimi'nin 50'inci yıldönümünü kutlamak için gerçekleştirilen askeri geçit töreninde askeri araçlar 25 Nisan Devrimi'ne katılan eski askerleri taşıyor. Portekiz, Avrupa'nın en uzun süreli diktatörlüğüne ve Afrika'da 13 yıl süren sömürge savaşlarına nokta koyan askeri darbenin 50'inci yılını kutladı. Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa, ülkesinin kölelik ve sömürgecilik döneminde işlediği suçların bedelini ödemesi gerektiğini söyledi (Patricia De Melo Moreira/AFP) -
7/30
24 Nisan 2024 - Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ve Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak, Berlin'de düzenlenen askeri karşılama töreninde. Bugün gerçekleştirdikleri görüşmede daha yüksek savunma işbirliğinde fikir birliğine varan iki lider, Avrupa'nın bir araya gelip Ukrayna'yı Rus istilasına karşı sonuna kadar desteklemesi gerektiğini belirtti. Almanya'nın başkentinde düzenlenen karşılama töreninde iki ülkenin ulusal marşları çalarken küçük bir protesto grubundan "Filistin'e Özgürlük" sloganı atıldı. Bu, Sunak'ın Ekim 2022'de başbakanlık koltuğuna oturduğundan beri Almanya'ya yaptığı ilk ziyaret (Liesa Johannssen/Reuters) -
8/30
23 Nisan 2024 - Fransa'nın başkenti Paris'te hayvan hakları organizasyonu PETA'dan aktivistler, Mısır Büyükelçiliği'nin önünde Mısır'ı protesto etti. Gize Piramitleri'ne turist taşımak için hayvanların kullanılmasını durdurma çağrısı yapan eylemciler, "Mısır, develere ve atlara kötü muameleyi durdur", "Gize'de hayvanların çektiği araçları yasakla" ve "Hayvanlar araç değildir" yazılı dövizleri taşıdı (Antonin Utz/AFP) -
9/30
22 Nisan 2024 - Eylemciler, Kolombiya'nın Cali kentinde Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro hükümetini sağlık ve emeklilik reformları nedeniyle prostesto ediyor. Başta başkent Bogota'nın tarihi Bolivar Meydanı olmak üzere birçok kentte sokaklara dökülen ve çoğunluğu sağ görüşlü grupların oluşturduğu kalabalık, Petro'yu "diktatörlük"le suçluyor. Ayrıca muhalifler, bu reformların ülkenin halihazırda zor durumdaki ekonomisine zarar vereceğini öne sürüyor. Devlet Başkanı Gustavo Petro, muhalefetin ülkedeki değişime karşı çıktığını iddia etmişti. Bu, 2022'de iktidara geldiğinden bu yana Gustavo Petro hükümetinin karşı karşıya kaldığı en büyük protesto (Joaquin Sarmiento/AFP) -
10/30
21 Nisan 2024 - Çin Grand Prix'sinde Red Bull'un Hollandalı sürücüsü Max Verstappen yarışırken görevli sarı bayrak sallıyor. Çin'in 2019'dan beri ilk kez ev sahipliği yaptığı grand prix yarışını Verstappen kazandı. Formula 1 Dünya Şampiyonası'nın 5. etabında McLaren'dan Britanyalı Lando Norris ikinci olurken Verstappen'in Meksikalı takım arkadaşı Sergio Perez ise yarışı üçüncü sırada tamamladı. Son üç yıldır dünya şampiyonu olan Hollandalı pilotun bu yılın şampiyonasında halihazırda en yakın rakibi Perez. Şanghay'daki yarışın ardından Verstappen'in 110, Perez'inse 85 puanı var. Sezonun 6. yarışı Miami Grand Prix'si 5 Mayıs'ta düzenlenecek (Pedro Pardo/AFP) -
11/30
20 Nisan 2024 - ABD merkezli uluslararası yardım kuruluşu World Central Kitchen'ın üyesi Damian Sobol'un cenazesi, Polonya'nın Przemyśl kentinde düzenlendi. Sobol, İsrail'in Gazze'de düzenlediği saldırıda öldürülmüştü. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, World Central Kitchen'ın 7 personelinin hayatını kaybettiği İsrail bombardımanını kınamıştı. İsrail'in 7 Ekim'de Gazze'ye başlattığı saldırıda hayatını kaybedenlerin 34 bini geçti ve yaralıların sayısı 77 bine yaklaştı (Sergey Gapon/AFP) -
12/30
19 Nisan 2024 - Eski ABD Başkanı Donald Trump, evlilik dışı ilişkilerle bağlantılı sus payı ödemelerini örtbas ettiği iddiasıyla yargılandığı davada öğle yemeği molasının ardından New York'taki Manhattan Ceza Mahkemesine giriyor. Eski bir ABD başkanının ilk kez ceza davasında yargılandığı mahkemede 12 jüri 18 Nisan'da yemin etmişti. Öte yandan Trump'ın yargılandığı tarihi "sus payı" davasının görüldüğü mahkeme binasının önünde bir kişi kendini yaktı. Görgü tanıkları, havaya broşürler atan bir erkeğin bir tenekeden kendisini yakıta buladığını ve ateşe verdiğini söyledi (Spencer Platt/AFP) -
13/30
18 Nisan 2024 - Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) Dubai kentinde sağanak yağışların ardından arabalar sular altında kalmış caddede böyle görüntülendi. Ortadoğu'nun finans merkezi olan kentin devasa otoyolları sel yüzünden tıkandı ve büyük havalimanında kaos yaşandı. Kayıtların tutulmaya başlandığı 1949'dan beri görülen en şiddetli yağışlarda BAE'de bir, Umman'da 20 kişi hayatını kaybetti. Afetin ardından aşırı yağışların bulut tohumlamadan kaynaklanıp kaynaklanmadığına dair tartışma başladı (Giuseppe Cacace/AFP) -
14/30
17 Nisan 2024 - Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Goma kentinin dış kesimlerindeki Bulengo kamponda savaştan kaçan çocuklar bulaşık yıkıyor. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, silahlı çatışmaların pençesindeki bölgeyi 16-18 Nisan'da ziyaret ediyor. Ruanda ordusunun desteklediği M23 isyancıları 2021'in son aylarından bu yana doğudaki Kuzey Kivu bölgesinin büyük kısımlarını ele geçirdi ve yaklaşık 2 milyon kişinin yerinden olmasına yol açtı (Alexis Huguet/AFP) -
15/30
16 Nisan 2024 - Danimarka'nın başkenti Kopenhag'da 17. yüzyıldan kalma tarihi borsa binası bu sabah alevlere teslim oldu ve binanın simge kulesi yıkıldı. Başkentteki en eski binalardan olan yapı, nedeni henüz bilinmeyen bir şekilde alev aldığında yenileme çalışmaları yapılıyordu. Danimarka parlamentosunun yanında yer alan bina, 1620'ler Kral IV. Christian tarafından inşa ettirilmişti (Emil Helms/AFP) -
16/30
15 Nisan 2024 - Tarihte ilk kez eski bir ABD Başkanı'nın yargılandığı ceza davası bugün başladı. New York'taki Manhattan Ceza Mahkemesi'nde görülen ilk duruşmada hakim karşısına çıkan eski Başkan, "Suçsuz olduğum için burada olmaktan gurur duyuyorum. Siyasi saiklere açılmış bu dava Amerika'ya hakarettir. Buna benzer bir olay daha önce hiç görülmedi. Buraya asla getirilmemeliydim" dedi. "Sus payı davası" diye bilinen yargılamada, Trump'a evlilik dışı ilişkilerini örtbas etmek için "sus payı" ödemeleri yapmak da dahil olmak üzere 34 ayrı suçlama yöneltiliyor. Skandallarla boğuşan 77 yaşındaki Trump, suçlu bulunması halinde 4 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir. Trump, hakkındaki suçlamaları reddediyor ve suçsuz olduğunu savunuyor (Michael Nagle/AFP) -
17/30
14 Nisan 2024 - İran'ın İsrail'e drone ve füze saldırısı düzenlemesinin ardından bugünün erken saatlerinde başkent Tahran'daki Filistin Meydanı'nda toplanan göstericiler İran ve Filistin bayrakları sallıyor. İran'ın Şam'daki konsolosluk binasına İsrail'in 1 Nisan'da düzenlediği hava saldırısında İran Devrim Muhafızları Ordusu'ndan 7 kişinin ölmesinin ardından İran dün İsrail'e yüzlerce kamikaze drone'u, balistik ve seyir füzesiyle saldırı başlattı. İran bazı askeri hedefleri vurduğunu, İsrail ise saldırıların çoğunun hava savunma sistemlerince önlendiğini fakat bir askeri üsse füze isabet ettiğini bildirdi. Dün geceki saldırı, İran'ın kendi topraklarından İsrail'e düzenlediği ilk saldırı olma özelliği taşıyor (Atta Kenare/AFP) -
18/30
13 Nisan 2024 - Avustralya'nın Sidney kentindeki Westfield Bondi Junction alışveriş merkezinde meydana gelen bıçaklı saldırıdan sonra polis binaya giriyor. Saldırıda 6 kişiyi öldüren erkek saldırgan polis tarafından vurularak etkisiz hale getirildi. Hastaneye kaldırılan yaralılar arasında 9 aylık bir bebeğin de olduğu bildirildi. Britanya Kralı III. Charles, saldırı karşısında şoke olduğunu ve dehşete kapıldığını belirtti. New South Wales polisi ilk belirtilere göre bunun bir terör saldırısı olmadığını açıkladı (David Gray/AFP) -
19/30
12 Nisan 2024 - Myanmar'ın Myawaddy kasabasının cunta karşıtı direnişçilerin eline geçmesinden sonra ülkeden kaçmak için sınır kapısında kuyruğa giren insan seli karşısında Tayland'ın Tak eyaletinde yer alan ve Myanmar'a sınırı olan Mae Sot kentinde askeri personel nöbet tutuyor. Stratejik öneme sahip Myawaddy kasabasının gittkçe güçlenen cunta karşıtlarının eline geçtiği dün bildirilmişti. Myawaddy'de çatışmalar devam ederken, Tayland ordusu askeri devriyeleri artırmıştı. Şubat 2021'de Myanmar ordusunun yönetime el koymasının ardından ülke çapında protestolar patlak vermiş ve silahlı direniş başlamıştı (Athit Perawongmetha/Reuters) -
20/30
11 Nisan 2024 - Rusya, yörüngeye ağır yükler taşıması için tasarlanan Angara-A5 uzay aracını Vostoçni Uzay Üssü'nden fırlattı. 9 ve 10 Nisan'da çeşitli arızalar sebebiyle iptal edilen deneme saat 12.00'de gerçekleşti. Gelecekte Angara-A5 roketinin Rus yörünge istasyonunun modüllerini uzaya göndermek ve insanlı uzay araçlarını fırlatmak için kullanılması bekleniyor (AFP/ROSCOSMOS) -
21/30
10 Nisan 2024 - ABD Başkanı Joe Biden ve Japonya Başbakanı Fumiyo Kişida, Beyaz Saray'daki resmi karşılama töreninde. Çin'in askeri ve ekonomik bakımdan atağa kalktığı ortamda Biden, Hint-Pasifik'teki hayati ortaklıkları güçlendirme kararlılığını pekiştirmek adına ağırladığı Kişida'yla önemli bir Oval Ofis toplantısı da gerçekleştirecek. Biden ve Kishida arasındaki ikili görüşmenin bir parçası olarak çok çeşitli kritik sektörleri kapsayan 70'in üzerinde maddenin açıklanması bekleniyor (Andrew Caballero-Reynolds/AFP) -
22/30
9 Nisan 2024 - Nepal'in başkenti Katmandu'da güvenlik güçleri, Ulusal Demokratik Parti'nin (RPP) organize ettiği protestoda eylemcilere müdahale etti. RPP, monarşinin geri gelmesini ve Güney Asya ülkesinin bir Hindu eyaleti olmasını talep ediyor. Polis, yüzlerce kişinin katıldığı eyleme müdahale ederken göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı. Parti, olaylarda kurmaylarından bazılarının yaralandığını açıkladı. 2008'de tahttan indirilen Kral Gyanendra'nın destekçileri, polis barikatlarını aşıp başbakanlık ve bakanlıkların olduğu alana erişmeye çalışıyordu (Prakash Mathema/AFP) -
23/30
8 Nisan 2024 - Kurtarma ekipleri Rusya'nın Orenburg bölgesinde, Ural Dağları'nın güney ucunun güneydoğusunda yer alan Orsk şehrinin sular altında kalan kısmındaki sakinleri tahliye ediyor. Rusya Acil Durumlar Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya göre, ülkenin 39 bölgesinde 10 bin 400'den fazla ev su altında kaldı. Orsk'taki barajın patlamasıyla 230 bin nüfuslu kentte 6 bin 100 kişi tahliye edildi. Kremlin tarafından yapılan açıklamada, Urak’daki Kurgan ve Siberya’ya bağlı Tümen bölgesindeki sellerin kaçınılmaz olduğu kaydedildi. Bu nedenle bölgede acil durum ilan edilmesi kararı alındığını duyuran Tümen Bölge Valisi Aleksandr Moor, "Acil durumu tedbiren devreye sokuyoruz" ifadesini kullandı (Anatolii Zhdanov/AFP) -
24/30
7 Nisan 2024 - RB'nin Avustralyalı pilotu Daniel Ricciardo ve Williams'ın Taylandlı pilotu Alexander Albon, Suzuka'da düzenlenen Formula 1 Japonya Grand Prix'de kaza yaptı. Yarış başladıktan saniyeler sonra yaşanan kazada Ricciardo'nun aracının tekerleği Albon'un aracına çarparak onu pist dışına itti. Sürücüler araçlarından tek başlarına çıkmayı başarırken durumlarının iyi olduğu bildirildi. Kazanın ardından tekrar başlatılan yarışı Max Verstappen birinci sırada tamamladı (JIJI/AFP) -
25/30
6 Nisan 2024 - Ekvador'un başkenti Kito'da polis ve askerler, eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Jorge Glas savcılıktan çıkarken güvenlik operasyonu gerçekleştirdi. Dün Ekvador'da yetkililer, Kito'daki Meksika Büyükelçiliği'ne baskın düzenleyip Meksika hükümetinin siyasi sığınma hakkı vereceğini duyurduğu Glas'ı gözaltına almıştı. Meksika Devlet Başkanı Andres Manuel Lopez Obrador söz konusu hareketin ulusal egemenliğin "açık" ihlali anlamına geldiğini söyledi. Eski Ekvador Devlet Başkanı Yardımcısı Glas, hakkında yürütülen rüşvet soruşturması kapsamında 3 Ekim 2017'de tutuklanmış, Aralık 2022'de Meksika'nın Kito Büyükelçiliği'ne sığınmıştı (Rodrigo Buendia/AFP) -
26/30
5 Nisan 2024 - Doğu Kudüs'teki Mescid'i Aksa'da Ramazan ayının son cuma namazı yaklaşık 120 bin kişiyle kılındı. İsrailli yetkililer, yalnızca kısıtlı sayıdaki Müslümanın Batı Şeria'dan gelerek Mescid-i Aksa'da cuma namazı kılmasına izin verdi. Sabah saatlerinden bu yana şehrin sokaklarına çok sayıda güvenlik gücü konuşlandırılmış ve Doğu Kudüs'ün Eski Şehir bölgesi çevresindeki birçok cadde kapatılmıştı (Ammar Awad/Reuters) -
27/30
4 Nisan 2024 - Tayvan'ın doğusundaki Hualien kentinde meydana gelen şiddetli depremin ertesi günü bir yapı mühendisi, eğilmiş bir binadan örnek alıyor. Doğu Asya ülkesinde gerçekleşen afet sonrası en az 10 kişi hayatını kaybetti ve binden fazla da yaralı var. 7,4 şiddetindeki depremin hasar verdiği bina sayısıysa 125. Adada son 25 yıldır görülen en şiddetli depremin merkez üssü Hualien'de 300 bin kişi yaşıyor (Chiang Ying-ying/AP) -
28/30
3 Nisan 2024 - Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nin 37'inci Deniz Piyade Tugayı'ndan bir asker, Ukrayna'nın güneyinde açıklanmayan bir yerde gerçekleştirilen askeri tatbikatlar sırasında Fransız AMX-10 RC zırhlı aracında. Rusya'nın Ukrayna'ya tam kapsamlı bir istila başlatmasının üzerinden 769 gün geçti ve savaş tüm hızıyla devam ediyor. Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Rusya'nın yılın başından itibaren Ukrayna'nın doğusunda 403 kilometrekare toprak ele geçirdiğini söylerken Ukrayna bu iddiayı reddetti. Öte yandan Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, seferberlik yaşını 27'den 25'e düşüren yasayı imzaladı (Ivan Antypenko/Reuters) -
29/30
2 Nisan 2024 - Kudüs'te İsrail'in parlamentosu Knesset önünde bir protestocu, Hamas'ın 7 Ekim'de düzenlediği saldırıda rehin alınanların derhal serbest bırakılması için düzenlenen eylemde. Parlamento binasının çevresinde kurulan çadırlarda yurttaşlar erken seçim çağrısı yaparken, İsrail genelinde halk geceleri de sokaklara çıkarak Başbakan Binyamin Netanyahu'yu istifaya davet ediyor. Öte yandan ABD merkezli kâr amacı gütmeyen kuruluş World Central Kitchen, İsrail'in hedefli saldırısında Avustralyalı, Polonyalı, Birleşik Krallıklı ve ABD-Kanadalı personellerinin Gazze'de öldürüldüğünü açıkladı (Ronen Zvulun/Reuters) -
30/30
1 Nisan 2024 - Tayvan'ın bağımsızlık yanlısı aktivistlerden biri (sağda) Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in maskesiyle banknot taşırken, diğeri Tayvan'ın eski devlet başkanı Ma Ying-jeou'nun maskesiyle Tayvan haritası tutarak Taoyuan Uluslararası Havalimanı önünde protesto gösterisi yapıyor. Tayvan'ın eski devlet başkanı Ma Ying-jeou, iki ülke arasındaki gerilimi düşürmeyi amaçlayan ziyaret için bugün Çin'e gitti. Güney Çin'in Guangdong eyaletindeki Shenzhen şehrine uçmadan önce gazetecilere kısa bir açıklama yapan Ma, "Bu bir barış ve dostluk gezisi" dedi. Ma, şimdiki Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen'in seçilmesinden kısa bir süre önce, 2015 sonlarında Singapur'da Şi 'yle önemli bir zirve için bir araya gelmişti (Yan Zhao/AFP)
Amerika, Ortadoğu'yu kaybetti mi?
Amerika-Ortadoğu ilişkilerinin tarihi ve gidişatı, birkaç satıra sığmayacak kadar uzun ve derin görünmekle birlikte gerçekten ilgi çekici.
Washington, zaman zaman Arap dünyasının en büyük düşmanıymış gibi göründü.
1967 yılındaki Altı Gün Savaşı yenilgisinde gizli değil, görünen el olması hasebiyle Başkan Lyndon Johnson, iki taraf arasındaki ilişkiler tarihinde en kötü izlenime sahip kişi olabilir.
Bazıları bu ilişkilere uzlaşmacı ve hoşgörülü bir dokunuşla yaklaşan başka başkanlar da var.
Mesela tarihe 40 yıl süren çatışmalardan sonra Mısır ile İsrail arasındaki savaşı devre dışı bırakıp, Camp David Anlaşması'na varmayı başaran adam olarak geçen Demokrat Başkan Jimmy Carter.
Geçen yıl yayımlanan ve bu ilişkileri ele alan en önemli kitaplardan biri, Amerikalı diplomat Steven Simon'ın "Büyük Yanılgı: Amerika'nın Ortadoğu'ya Yönelik Hırsının Yükselişi ve Düşüşü" (Grand Delusion: The Rise and Fall of American Ambition in the Middle East) başlıklı kitabıydı.
Simon'ın tanıklığı, olaya hâkim biri olmaktan kaynaklanıyor. Nitekim Reagan ve H. W. Bush yönetimleri sırasında ABD Dışişleri Bakanlığı'nda yolunu erken buldu ve dolayısıyla "Amerikan politikaları mutfağına" yakın biri oldu.
Hatta Clinton ve Obama dönemlerinde Ulusal Güvenlik Konseyi'nde üst düzey makamlara erişti.
Kitabın derinliği, uzun tarihi boyunca Amerikan politikalarının en tehlikeli özelliklerinden birini, yani ikiyüzlülüğü ve ahlaki çelişkiyi gösteriyor.
Örneğin Amerika'nın Ortadoğu'da bir barış süreci üretimindeki rolü üzerinde duruyor ve bu rolü oynayanları, geleneksel lojistik operasyonlara odaklanıp, hiçbir zaman yeryüzünde gerçek bir barışın doğmasını ve gelişmesini kolaylaştıracak ekipmanlar ve mekanizmalar üzerine düşünmeye çalışmayan bürokratlar olarak tanımlıyor.
Dahası, diğer başkanlardan farklı olarak manevi anlamda barış üretme aşkıyla ve mütevazı kişiliği ve karizmasıyla tutarlı gerçek bir inanç ve vicdani vizyonla motive olduğu açıkça görülen Jimmy Carter'dan sonraki tüm başkanları da suçluyor.
Zira ona göre bu başkanlardan hiçbirinin, İsrail ile Arap komşuları arasında gerçek bir barışa aracılık etme konusunda bir çıkarı varmış gibi görünmüyordu.
Amerika'yı Ortadoğu ve Arap dünyası halkları tarafından sevilmeyen ya da arzu edilmeyen uluslararası bir taraf haline getiren çok önemli anların olduğu kesin.
Şöyle ki Haziran 1967'de Mısır'ın, Ürdün'ün, Suriye'nin ve Filistin'in uğradığı ağır kayıplara rağmen o dönemde savaş, göreceli askerî çatışmalar çerçevesinde cereyan ediyordu.
New York ile Washington'a yapılan menfur saldırıların ardından 2001 yılında Amerika'nın Afganistan'a yönelik ilk askerî saldırılarıyla birlikte Arap ve İslam bölgesindeki pek çok kişi, savaşların dinî temellere dayandığını ve Washington'ın İslam'a ve Müslümanlara savaş açtığını düşünüyordu.
Bu da din savaşları zamanındaki derin acıları hatıra getirdi.
Şurası muhakkak ki her ne kadar Irak, teokratik bir din devleti olmasa da Amerika'nın Mart 2003'te burayı işgali, daha fazla Arap ve Müslüman vatandaşı, Ortadoğu'daki Amerikan varlığına belki bu kez ideolojik siyasi gerekçelerle karşı çıkan bir tutum geliştirmeye sevk etti.
Ama bölgeye ilişkin Amerikan politikaları konusunda pek çok neslin hatırlamaya devam edeceği en büyük felaket, Başkan Barack Obama yönetimi sırasında düzenlenen ve planlanan felakettir.
Bu felaketin balonu Tunus'ta patladı ve bu patlamanın kıvılcımları, "Arap Baharı" gibi yanıltıcı bir başlık altında pek çok Arap ülkesine yayıldı.
Bölünmüşü daha da bölen, parçalanmışı daha da parçalayan bu asılsız slogan; Libya, Yemen ve Sudan gibi ülkelerin yaşadığı büyük bir terör dalgasına ve kargaşaya kapı araladı.
Bu da özellikle Araplar ve Müslümanlar için temel meselenin kalbinden vurulduğu bir zeminde, ABD'yle ilişkilerin ne gibi bir faydası olduğuna ilişkin soruyu haklı çıkardı.
Nedir bu mesele?
Gazze savaşı ve Amerika'nın İsrail'e desteği
Derinlemesine sorabiliriz: Son Gazze savaşı, Washington'a karşı Arapların ve Müslümanların ruhunda ve zihninde var olan çatlağı derinleştirdi mi?
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Aksa Tufanı operasyonundan bir hafta önce şöyle yazmıştı:
Ortadoğu bölgesi bugün son 20 yılda olduğundan daha sakin.
Bir tür yanlış değerlendirme ve yanlış hesaplama olarak görülebilecek bu düşünce; dünyayı dolduran, insanları meşgul eden ve dünyanın en güçlü insani ve teknolojik istihbarat teşkilatına sahip olan Washington için büyük bir hatadır.
Ama asıl önemli olan, Aksa Tufanı'ndan sonra izlenen ve Tel Aviv hükümeti için bariz bir taraflılığı gözler önüne seren Amerikan politikalarıdır.
Bu noktada Arap-Amerikan ilişkilerinin kırılganlığı karşısında İsrail-Amerika ilişkilerinin gücü açıkça görülüyor.
ABD Başkanı Biden ile İsrail Başbakanı Netanyahu arasındaki kimya hiçbir zaman uyuşmasa da Biden, Gazze savaşının ilk günlerinde Tel Aviv'i ziyaret etti ve Tel Aviv'e benzeri görülmemiş bir sempati göstererek Savaş Konseyi toplantılarına katıldı.
Halbuki bu, gelenekler ve yasalar açısından uygun değildir. Zira bu toplantılar, hiçbir yabancının katılımına izin verilmeyecek şekilde gizli ve egemenlik alanına özgüdür.
Lakin Biden, kendisini bir yabancı olarak görmüyor. Aksine bir Yahudi olmasa da kendisini bir Siyonist addediyor.
İsmen Katolik olsa da aslında kürtaja, eşcinselliğe ve pornografiye verdiği destek yüzünden Roma Katolik kurumundan da neredeyse aforoz edilmiş durumda.
İş, bu benzersiz ziyaretle de sınırlı kalmadı ve Amerikan silah depolarının kapıları İsrail'in talepleri ve istekleri karşısında ardına kadar açıldı.
Bunlar her ne kadar güdümsüz "aptal silahlar" olsa da rastgele saldırıp, ölümlere ve yaralanmalara sebep oluyor.
Ayrıca Washington, Gazze'de çatışmaların ve şiddet eylemlerinin sona ermesi çağrısında bulunan her türlü karar taslağına karşı Güvenlik Konseyi'ndeki veto hakkını kullandı.
Washington, üç ay içinde yaklaşık 100 bin Filistinlinin ölmesine ve yaralanmasına yol açsa bile İsrail'i yetenekli bir askerî güç konumuna geri döndürmek için de hızlı çalıştı.
Ama Araplar ve Müslümanlar tarafında, Washington'ın bir gün Filistinliler ile İsrailliler arasında gerçek bir barış sürecinde dürüst bir arabulucu olacağına dair kalan umut kırıntıları da aşındı veya yok oldu.
Bu, Netanyahu'nun, karşılığında Arap-İsrail ilişkilerinin normalleşmesi olsa bile bağımsız bir Filistin devleti kurulması fikrine kesin olarak karşı çıkmasıyla daha da pekişti.
Amerikan varlığının, kapının ardında gizlenen ve Amerika'nın gerilemesinden doğan boşlukları doldurmak için uygun fırsatları kollayan güçler lehine azalmasının zamanı geldi mi?
Haass ve Amerika'dan sonra Ortadoğu
En meşhur Amerikalı strateji teorisyeni Richard Haass, aynı zamanda New York'ta bulunan ve daha sonra gerek Beyaz Saray gerekse ABD Dışişleri Bakanlığı politikalarına dönüşecek fikirlerin formüle edildiği en önemli düşünce merkezlerinden biri olan ABD Dış İlişkiler Konseyi'nin (Council on Foreign Relations) de fahri başkanıdır.
2019 yılından bu yana Amerika'nın olmadığı bir Ortadoğu düşüncesini inceleyen Haass, The New York Times için bir makale yazdı ve bu makalede birbiri ardı sıra gelen ABD yönetimlerinin geride bıraktığı güveni sorguladı.
Zira Washington, IŞİD örgütünü hezimete uğratmak için cesurca savaşan Suriye'deki Kürt ortaklarını terk etti ve ABD yönetimi o dönemde seyirci kaldı.
Ayrıca İran'a ait insansız hava araçları ve füzeler, Suudi Arabistan'daki petrol tesislerine saldırdığında da özellikle resmî Amerikalıların başına bir sessizlik çöktü.
Bu uzaklığın sebebi, (Amerikan halkı değil) Amerikan başkanlar mı?
Haass, bunu doğruluyor. Sahnenin arka planının Irak'a karşı iyi düşünülmemiş ve kötü tasarlanmış bir savaş başlatma kararı alan Jr. Bush'a kadar uzandığını düşünen Haass'a göre bu savaş, ABD'nin dış politikasında bir dönüm noktasıydı.
Bu savaşın yüksek maliyeti ve kötü sonuçları, Amerikan kamuoyunun, bölgeye askerî müdahaleye karşı çıkmasına yol açtı.
Bu durum, Başkan Obama'yı etkiledi ve Suriye rejimine, kimyasal silah kullanımının "kırmızı çizgiyi" aşacağı ve vahim sonuçlar doğuracağı yönündeki uyarılarını sürdürmeyi tercih etti.
Obama ayrıca, Libya'ya NATO liderliğindeki müdahaleyi de sürdürmeme kararı aldı.
Bu, Muammer Kaddafi'yi deviren, ancak arkasında bölünmüş ve başarısız bir devlet bırakan bir müdahaleydi.
Barack Obama'nın 'perde arkası liderlik' politikası ve ondan sonra Donald Trump'ın bölgeye askerî müdahaleden kaçınması; İran, Türkiye ve İsrail gibi belirli bölgesel güçlerin iştahının kabarmasına, bölgeyi bölme çabalarına, sonra kargaşanın bölgeye yayılmasına ve dolayısıyla denizlerde, nehirlerde ve yollarda Amerika'nın çıkarlarının tehdit edilmesine sebep oldu.
Ve yeniden şu soru: Washington, Ortadoğu'ya dönüp, politikalarını değiştirerek kaçırdıklarını telafi etmeye mi çalışmalı? Yoksa "vakit geçti" mi?
Dönüş için ikinci bir şans var mı?
Ortadoğu'da yaşanan hadiseler, Amerikalı yetkilileri şu soruyu sormaya yöneltti ve yöneltiyor:
Washington'ın Ortadoğu sahnesini yeniden okuması ve Güney Çin Denizi, Tayvan adası ve Hint-Pasifik bölgesinde olduğu gibi gibi dünyanın başka yerlerinde tutuşma noktaları olsa bile Ortadoğu'dan uzaklaşma ve buradaki varlığına son verme düşüncesinin yanılsamalarından kurtulması gerekir mi?
Yakın zamanda Amerikalıların Ortadoğu'ya ilişkin bu rahatsız edici düşüncesini sorgulayanlar arasında Prof. Suzanne Maloney de var.
Brookings Enstitüsü'nde Dış Politika Programı Başkan Yardımcısı ve Program Direktörü Maloney, bu sorgulamayı Foreign Policy dergisinin geçtiğimiz ekim sayısında yayınlanan son makalesinde şu sözlerle ifade etti:
Hamas'ın İsrail'e yönelik şok edici saldırısı, Ortadoğu'da bir aşamanın başlayıp, başka bir aşamanın bittiğine işaretti. Sonraki savaş neredeyse kaçınılmaz görünüyordu. Bu, kanlı ve maliyetli bir savaş olacak. Gidişatını ve sonuçlarını öngörmek ise asla mümkün değil. Kendini bunu dile getirmeye yetkili gören herkesin gözünde bu, ABD'nin son yarım yüzyıldır Amerikan ulusal güvenlik gündemine hâkim olan bir bölgeden çekilebileceği yanılgısının sonucudur.
Maloney'nin sözlerinden, Washington'ın güçlü bir şekilde geri dönmesi gerektiği mi anlaşılıyor?
Kızıldeniz bölgesine ve burada İran'ın vekilleri olan Husilerin uluslararası seyrüseferi engellemesine, Suriye'de ve Irak'taki Amerikan üslerinin Tahran'a bağlı milisler tarafından saldırıya uğramasına ve dahi Lübnan'ın güneyine ve buradan İsrail'in kuzeyine yönelik güçlü tehditlere bakmak yeterli olacaktır.
Bunlara ek olarak bölgede açılmak üzere olan barış penceresini tehdit eden stratejik kayıplar da var.
Fırsata benzer şeyler içeren ve tehlikeyi pekiştirecek şekilde büyüyen karmaşık bir sahne...
Ancak mesele nihayetinde, Washington'ın bu sahnede ne görmek isteyeceğine ve bir sonraki politikalarını belirlemek için bu sahneden kısmen veya tamamen neyi seçeceğine bağlı.
