Yazı yayına hazırlandığı zaman dünyada Kovid-19 virüsü vaka sayısı 2 milyon 702 bin ve vefat sayısı 190 bin idi.
Çapı yaklaşık 50-200 nanometre (1 nanometre, mikrometreden [µm] bin kat ve milimetreden [mm] bir milyon kat daha küçük) arasında olan ve ana yapısal proteinleri arasında, başak (S) protein, membran (M) glikoprotein, zarf (E) protein, nükleikkapsid (N) protein ve RNA genomunu içeren SARS-CoV-2 virüsü, Şekil 1’de verilmiştir.
N proteini, RNA genomunu tutar ve S, E ve M proteinleri birlikte viral zarfı oluşturur.
SARS-CoV-2 (Kovid-19) virüsünün dağılımı
SARS-CoV-2 (Kovid-19) virüsü, hapşırma, öksürme, yüksek sesle konuşma ile havaya yayılır ve tuvalette dışkı yolu ile atıksuya dökülür (salımlanır).
SARS-CoV-2 virüsüne enfekte kişilerin hapşırması, öksürmesi, yüksek sesle konuşması ve dışkısı yolu ile virüslü damlacıkların ve aerosollerin salımlanması ve kişilere bulaşması Şekil 2’de verilmiştir.
Hapşırma, öksürme ve yüksek sesle konuşma ile salımlanan damlacıklar, 1,5 metre mesafeye kadar ulaşabilir.
Bu yüzden virüslü damlacıkların salımından minimum etkilenmek için en az 1,5 metre sosyal mesafe güvence altına alınmalı.
Bazı bilimsel çalışmalara göre virüs kapalı ortam havasında 20 dakika ile 3 saat askıda kalabilmektedir.
Kovid-19’un dışkı yolu ile dökülmesi
Kovid-19 virüslü enfekte kişiler, dışkı yolu ile virüsü döktüğü (salımladıkları) tespit edilmiştir.
Atık su örneklemesinin en önemli avantajı, SARS-CoV-2 ile enfekte olan ancak hastalık için semptom göstermeyen veya çok az semptom gösteren çok sayıda insanın dışkı yolu ile döktüğü (salımladığı) virüsü tespit etmek mümkündür.
fazla oku
-
Tuvalet, kanalizasyon, Atık Su Arıtma Tesisi ve Kovid-19 virüsüNode ID: 161581
Hollanda’da atık su arıtma tesisinde SARS-CoV-2 tespiti
Dışkıda şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2'nin (SARS-CoV-2) tespit edildiğini bildiren ilk yayınlardan beri, evsel atıksuların yeni koronavirüsü içerebileceği ortaya koymuştur.
17 Şubat 2020'den itibaren, virüs analizleri için Amsterdam Schiphol Havalimanı'nda (Haarlemmermeer, Hollanda) toplanan evsel atıksulardan haftada bir defa 24 saatlik 10 litre numuneler alınmıştır.
27 Şubat 2020 tarihinde Hollanda'da ilk koronavirüs vakası (Kovid-19) tanımlandıktan 4 gün sonra kantitatif RT-PCR metodolojisi ile virüs RNA testi, pozitif çıkmıştır (yayınlanmamış veriler).
Bu, havaalanından gelen potansiyel olarak semptomatik, asemptomatik veya presemptomatik bireylerden dışkı yolu ile virüs salımı ile açıklanabilir.
Ayrıca, Tilburg, Hollanda'daki ilk Hollanda vakalarının yakınında örneklenen evsel atıksuları, hastalığın başlangıcından sonraki ilk günden itibaren bir hafta içinde viral RNA varlığı açısından pozitif test edilmiştir (yayınlanmamış veriler).
Bu bulgular, atık suda daha önce çocuk felci virüsünün tespiti gibi hassas bir gözetim sistemi ve erken uyarı aracı olabileceğini göstermektedir.
Bildiğimiz kadarı ile, Hollanda'daki bu tespit, atıksudaki SARS-CoV-2 ile ilgili ilk raporudur.
Hollanda’da KWR, yeni SARS CoV-2 virüsü üzerine atıksu arıtma tesisinde çalışmalar gerçekleştirmiştir.
Hollanda’da ilk SARS Cov-19 vakasının yaşadığı bir şehrin arıtma tesisine gelen atıksu da koronavirüsten genetik materyal tespit edilmiştir.
KWR çalışmasının sonucu, medyanın dünya çapındaki sonuçlarda bildirdiği gibi viral oldu.
Bu çalışma ile enfekte kişilerin dışkılarından dökülen (salımlanan) virüs, kanalizasyon şebekesi yolu ile atıksu arıtma tesislerine kadar ulaşmaktadır.
Avustralya’da atık suda Kovid-19
Hollanda ve ABD'de benzer çalışmalara dayanan Bertsch'in grubu geçen günlerde Avustralya kanalizasyonundaki ilk koronavirüs tespitini bildirmiştir.
O ve meslektaşları, Brisbane'de mart ve nisan aylarında 600 bin kişiyi temsil eden atık suyu örneklemişlerdir.
Paris'teki çalışmanın aksine, doğrudan insan testi ile tespit edilen zirveye karşılık gelen bir dışkı yolu ile virüs dökülmesi zirvesi bulunmuştur.
Fark, Avustralya'da daha yaygın insanlarda virüs testleri ile açıklanabilir.
Avustralyalı araştırmacılar, kanalizasyondaki yeni koronavirüs-2 geninin varlığını izleyerek toplumdaki Kovid-19 yaygınlığını taramak için bir erken uyarı gözetim sistemi geliştirmenin ilk adımını gerçekleştirmişlerdir.
Bertsch, “Avustralya'nın, yasadışı uyuşturuculara yönelik atıksuyu izlemek için mevcut sistemlerini 1 ay içinde yürürlüğe girdirerek ulusal bir Kovid-19 izleme sistemi geliştirmek için 'kullanmayı' umduğunu” söyledi.
SARS-CoV-2'nin fekal-oral iletimi kolaylaştırabilecek çevresel koşullar altında uygulanabilir olup olmadığı henüz net belli değildir.
Bununla birlikte, virüsün Çin gibi etkilenen bazı coğrafi bölgelerde toplumda kolayca ve sürdürülebilir bir şekilde yayıldığı potansiyel topluluk yayılımına dair kanıtlar bulunmaktadır.
Potansiyel enterik bulaşmasının, özellikle Kovid-19 ile ilgili olarak DSÖ rehberliğinin geliştirildiği evsel atıkları ve evsel atıksularla çalışanlar için de etkileri vardır.
Genel olarak, güvenli su, sanitasyon ve hijyenik koşulların sağlanması, Kovid-19 dahil olmak üzere herhangi bir bulaşıcı hastalıktan korunma sağlayabilir.
Klinik gözlemler, SARS Cov-2’den enfekte olan toplulukların evsel atıksularının virüs içerebileceğini göstermektedir.
Atık su Bazlı Epidemiyoloji (WBE), belirli bir atıksu arıtma tesisi (AAT) atıksu toplama popülasyonunda virüslerin yaygınlığını belirlemek için umut verici bir yaklaşımdır, çünkü atık su, bir havzadaki semptomatik ve asemptomatik bireylerden atılan virüsleri içermektedir (Şekil 3).
Monte Carlo simülasyonu
Monte Carlo simülasyonu, havza bazında (nüfus 600 bin) 171 ila 1,090 arasında değişen bir medyan enfeksiyon sayısı tahmin edilmiştir.
Yöntem, iyileştirme gerekli olsa da ilk veriler, atıksuyu izlemenin, özellikle hiç semptom göstermeyen ve hafif semptomlar gösteren bireylerde, SARS-CoV-2'nin toplumda ne kadar geniş bir şekilde dağıldığına dair erken uyarı işaretleri sağlama potansiyeline sahip olduğunu göstermektedir.
Paris’te 3 Atık su arıtma tesisinde SARS-CoV-2
Paris bölgesinde 3 büyük atıksu arıtma tesisinden (AAT), 5 Mart ile 7 Nisan 2020 tarihleri arasında, haftada iki defa, toplamda 23 ham atıksu ve 8 arıtılmış atıksu numuneleri alınmış ve RTqPCR ile SARS-CoV-2'nin bir zaman akışı içinde kantitatif analizleri yapılmıştır.
Alınan tüm ham atıksu numunelerinde SARS-CoV-2 pozitif tespit edilmiştir.
Ayrıca, arıtılmış atıksudan alınan 8 örnekten 6'sı SARS-CoV-2 pozitif çıkmıştır. Arıtılmış atık su, daha önce enterik virüsler üzerinde yapılan çalışmalar ile uyumlu olan ilgili ham atıksu örneklerine kıyasla viral yükün (virüs miktarı) 100 kat azalma olduğu gözlemlenmiştir.
Paris’te Kovid-19'dan çok sayıda ölümün kaydedildiği ilk gün olan 10 Mart'tan birkaç gün önce “yüksek konsantrasyonda” viral RNA olduğu tespit edilmiştir.
Paris'teki klinik vaka ve ölümlerdeki hızlanmadan birkaç gün önce konsantrasyonlar artmaya devam başlamıştır.
Daha sonraki zaman içinde atıksu numunelerinde ortalama SARS-CoV-2 genom seviyesini Paris bölgesinde ve Fransa'da doğrulanmış ölümcül Kovid-19 vakalarının sayısı ile karşılaştırılmıştır (Şekil 4).
Ham atık suda genom birimlerinin artmasının, bölgesel ve ulusal düzeyde gözlenen ölümcül vaka sayısındaki artış ile doğru orantılı bir şekilde takip ettiğini doğrulamıştır.
Bu nedenle çalışma atık suyun kontaminasyonunun ve viral genomun saptanmasının salgının üstel büyümesinin başlamasından önce meydana geldiğini göstermektedir.
Dışkı örneklerinde SARS-CoV-2'nin varlığı nedeniyle, atık sularda SARS-CoV-2'nin kalitatif tespiti son zamanlarda insan popülasyonlarındaki virüs dolaşımını araştırmak için tamamlayıcı bir araç olarak önerilmektedir.
Paris’te yapılan çalışma, atık sularda SARS-CoV-2 genomlarının kantitatif olarak izlenmesinin, yerel veya bölgesel ölçekte SARS-CoV-2 dolaşımının daha iyi araştırılması için önemli ve ek bilgiler getirmesi gerektiğini göstermiştir.
Ayrıca atık su virüs taraması çalışması, insanlarda yapılan araştırmaların lojistik, etik veya ekonomik nedenlerle zorlanması durumunda, popülasyonlardaki patojenleri saptamak için alternatif ve muhtemelen erken bir uyarı aracı sağlayabilir.
Kanalizasyon şebekesinde gerçek zamanlı virüs salgın verilerini tespit etmek mümkündür. Enfekte insanlar tarafından dışkı yolu ile sürekli olarak koronavirüs dökülür (salımlanır).
Atık sudaki yüksek virüs konsantrasyonları, kanalizasyon sistemine katkıda bulunan daha fazla sayıda enfekte insana karşılık gelmektedir.
Massachusetts eyaletinde SARS-CoV-2
WBE'nin Massachusetts eyaletinde SARS-CoV-2'yi izlemek için iyi bir aday olup olmayacağını belirlemek için, Biobiot Analytics ve Massachusetts Institute of Technology'den araştırmacılar, 20 Ocak'ta ilk ABD vakasından önce toplanan atık su örnekleriyle karşılaştırmak için büyük bir kentsel atık su arıtma tesisinden 10 atık su örneği toplandı.
Daha önce test edilen tüm numuneler virüs için negatif iken, 18-25 Mart tarihleri arasında toplanan her numune, eyaletteki klinik olarak doğrulanmış vakalara dayanarak beklenenden “önemli ölçüde daha yüksek" seviyelerde pozitif çıkmıştır.
Tahminler, test edilen tüm dışkı örneklerinin yaklaşık yüzde 5'inin pozitif olduğunu, nüfusun sadece yüzde 0,026'sine virüs bulaşmış olduğunu doğruladığını göstermektedir.
Tutarsızlığın neden bu kadar yüksek olduğu henüz belli değil, ancak virüsü insanların ne kadarının salımladığına (döktüğüne) veya belki de asemptomatik taşıyıcılar olarak açıklanabilir.
Araştırmacılar, kanalizasyonda takip sistemi yaklaşımın ölçeklendirilebilir olduğunu ve SARS-CoV-2 pandemisinin yanı sıra dünyadaki şehirlerde, özellikle yüz yüze testin yapılamayacağı yerlerde gelecekteki salgınları modellemek için kullanılabileceğini önermektedir.
Biobot, şu anda ABD'deki 100'den fazla arıtma tesisinden haftalık numune almakta ve SARS-CoV-2’nü izlemeyi planlamaktadır.
Kanalizasyon şebekesinde SARS-CoV-2 izlemenin faydaları
Araştırmacılar, "atık su taraması, klinik test kapasitesi sınırlı olduğunda bulaşıcı hastalıkların varlığını ve hatta prevalansını (yaygınlığını) ölçmek için tamamlayıcı bir yaklaşımı temsil edebilir" diye yazıyorlar.
Dahası, toplam nüfus geneli veri modelleme çabaları bilgilendirmeye yardımcı olabilir.
Virüsün, nüfus düzeyinde ki varlığının daha fazla anlaşılması, hükümet ve hastane yetkililerinin bilinçli politika tedbirlerini uygulamalarına da yardımcı olabilir.
Kanalizasyon şebekesi taramasını şu anda Hollanda, Avusturya, Avusturalya, ABD, İsviçre ve İsveç dahil olmak üzere birçok ülkede, Kovid-19 virüsünün belirli bir toplulukta veya bölgede olup olmadığını, sakinleri asemptomatik olsa bile belirlemek için kullanılmaktadır.
Kanalizasyon şebekesinde virüs tarama sistemi ikinci bir salgın dalgasını tahmin etmeye yardımcı olur.
Salgının yayıldığı mahalleyi, sokağı ve binayı dahi tespit etmek mümkündür.
Birçok SARS-CoV-2 taşıyıcısının spesifik olmayan semptomlar göstermediği veya az sayıda gösterdiği varsayıldığı için, insan popülasyonları arasında SARS-CoV-2 dolaşımı son zamanlarda ve sadece insanları test etmenin yeterli olmayacağı kanalizasyon şebekesi tespitlerinin daha pratik olacağı bildirilmektedir.
Bu, mevcut salgının değerlendirilmesi ve muhtemelen kontrol altına alınması için önemli bir tuzak (karantina) yol olacaktır.
WBE, topluluklardaki patojenlerin varlığını tespit etmek ve virüsün her bireyin test edilmesine gerek kalmadan ne kadar yaygın olabileceğini tahmin etmek için kullanılan bir metodolojidir.
Bu tür önlemler, şiddetli akut solunum sendromuna neden olan SARS-CoV-2 ile yakından ilişkili bir virüs olan ve İsrail, Mısır ve İsveç'teki hastalıkları izlemek için Çin'in 2003 SARS-Cov salgını sırasında kabul edilmiştir.
SARS-CoV-2'nin pandemik yayılımına rağmen, ülkelerdeki test sonuçlarına geniş erişim şimdiye kadar ciddi şekilde sınırlı kalmıştır.
Ülkelerin her bir sakinini, SARS-CoV-2 için test etmek pratik olmasa da, virüs onaylanmış Kovid-19 hastalarının dışkısında olduğu için atık su bazlı epidemiyoloji (WBE) için umut verici bir aday haline getirmiştir.
Kanalizasyon şebekesinde yapılacak ulusal bir program, Hükümetlerin Kovid-19'un tanımlanması ve sınırlandırılmasında kullanabileceği daha geniş önlemlere katkıda bulunabilir.
Umut eninde sonunda sadece Kovid-19'un bulunduğu coğrafi bölgeleri tespit etmekle kalmayacak, aynı zamanda bir bölgedeki her bireyi test etmeden enfekte olmuş yaklaşık insan sayısını tespit edilmesine yardımcı olacaktır.
Bu, insanlara ne kadar iyi olduğu konusunda daha iyi fikirler verecektir.
Bunun gibi bir erken tespit sonrası uyarı sistemi, kurtarma aşamasında izleme ve müdahale için de inanılmaz derecede faydalı olacaktır.
Kovid-19 virüsü bulaşmış ama hastalığını hafif semptomları dahi olmadan geçirenler ve sadece hafif semptomlarla geçirenler dahil olmak üzere dışkı yoluyla dökülen (salımlanan) virüsü kanalizasyon şebekesini tarayarak tespit etmek mümkündür.
Bu nedenle, kanalizasyon arıtma tesislerinde virüs genomunun parçaları tespit edilmelidir.
Atık su numunelerinin analizleri bu nedenle enfeksiyonların popülasyonda yayılması hakkında sonuçlar çıkarmak için kullanılabilir.
Burun ve boğaz çubukları için yapılan geleneksel testlere ek olarak, bu anlamlı genişlik taraması için ek bir araç olacaktır.
Bu şekilde toplanan veriler, bir kanalizasyon arıtma tesisinin havza alanındaki kaç kişiye enfekte olduğunu kabaca tahmin etmek için kullanılabilir.
Her şeyden önce, atık suda ölçülen değerlerle bir ilişki kurmak ve böylece güvenilir açıklamalar yapmak için belirli bir atık su toplama alanındaki enfekte kişilerin sayısı hakkında büyük bir veri seti gerekir.
Atık su örneklerinde virüs genomunun stabilitesi üzerine daha fazla araştırma yapmak gerekir.
Ayrıca, atık su epidemiyolojik izlemesine temel oluşturmak için Avusturya, ülke çapında atık su örnekleri farklı mekansal ve zamansal çözünürlüklerde toplanıp analiz edilecektir.
Avusturya hükümeti, kanalizasyon şebekesini izleme kararı almıştır.
Hollanda'da ve aynı zamanda diğer ülkelerde, kanalizasyonun nüfusun aynası olarak kullanılması amacıyla atık sudaki Kovid-19 virüsünün kalıtsal materyalini tespit etmek için kanalizasyon şebekesinden örnekler toplanmalı.
Tüm şehir, atık su arıtma tesisine gelen kanalizasyon suyu kullanılarak bir örnekleme ile taranabilir.
Ülkelerde, kanalizasyonu nüfusun aynası gibi kullanılabilir. Atık sudaki Kovid-19 virüsünün kalıtsal materyalini tespit etmek için şebekeden örnekler toplanabilir.
Örneğin, kanalizasyon şebekesi taraması popülasyonda Kovid-19'un ne kadar meydana geldiğini ve arttığını veya azaldığını belirlemeye yardımcı olabilir.
Atık su zaten potansiyel olarak tehlikeli olan çok sayıda patojen içermektedir ve bu nedenle atık su arıtma tesislerinde personelin güvenliğini sağlamak için sıkı protokoller bulunmaktadır.
Mevcut bilgilere göre, bu yeni virüs dışkı yolu dökülüyor (salımlanıyor), ancak dökülmeden ve kanalizasyondan sonra hala bulaşıcı olup olmadığı tartışmalıdır.
DSÖ, “Yeni virüs, önemli bir atık su kaynaklı bulaşma yolu olmayan bir grup virüsün üyesidir” diyor.
Dolayısıyla, mevcut bilgiye dayanan fikir birliği, koruyucu protokoller (PPE) takip edilirse, çalışanlarda riskin düşük olduğu yönündedir.
Atık suda SARS COV-2 virüsünün dışkı yolu serüveni ve 12 gerçeği
Enfekte kişiden dışkı yolu ile atık suda SARS COV-2 vürüsünün serüveni ve 12 gerçeği gösteren Delft teknoloji üniversitesi tarafından hazırlanan poster, Şekil 5’de verilmiştir.
SARS-CoV-2'nin enterik bulaşımı mümkündür ve atık sularda SARS-CoV-2'ye maruz kalmak sağlık riski oluşturabilir.
Ancak SARS-CoV-2'nin çevresel gözetimi, virüsün insan popülasyonunda dolaşıp dolaşmadığını gösteren bir veri kaynağı olarak hizmet edebilir. Daha önce, bu araç Aichi virüsünün klinik öncesi tanımlanması için başarıyla uygulanmıştır.
Kovid-19'un dışkı yolla yayılma olasılığı, özellikle Afrika gibi teşhis kapasitesinin sınırlı olabileceği zayıf sağlık önlemleri olan alanlarda sonuçlar doğurmuştur.
Özellikle veri kıtlığı olan bölgelerde atık su gözetimi, daha önce küresel ölçekte antibiyotik direncinin izlenmesinde gösterdiği gibi bilgilendirici olabilir.
Atık suda tüm kimyasallar, uyuşturucular ve virüsler izlenebilir
Bir atık su arıtma tesisinde ve kanalizasyon şebekesinde, bir şehirde kullanılan tüm illegal kimyasallar gözlemlenebilir.
Bir insan vücudundan salımlanan (dökülen) metabolitler ölçebilir. Alınan ilaçlar tespit edilebilir. Özünde, gerçek zamanlı olarak insan sağlığı gözlemlenebilir.
Atık suda ölçülen kimyasallar listesinin tepesinde hem yasal hem de yasadışı uyuşturucular bulunmaktadır.
Ancak araştırmacılar, popülasyonlardaki sağlık ve hastalık belirteçlerini ölçmek için ilaçların ötesine geçmek istiyorlar - dışkıda da bulunan ve bir kişinin vücudundaki arızayı gösterebilen DNA, proteinler, lipitler veya metabolitler gibi moleküllerdir.
Tüm bu analizler bir araya gelerek toplum sağlığının resmini çizmekte ve salgınların erken uyarısı olarak hizmet vermektedir.
CoV-2 RNA tespit yöntemi
Şu anda klinik numune testleri için geliştirilen RT-qPCR testleri, atık su numunelerinde SARS-CoV-2 RNA tespiti için kullanılmaktadır.
Virüs tespiti için kullanılan yönteme RT-PCR denmektedir.
Bu, enfekte kişilerde SARS-CoV-2'yi tespit etmek için kullanılan ile aynı yöntemdir. Bu yöntemde, RNA fragmanları (virüsden gelen genler) SARS-CoV-2 varlığını teyit etmektedir.
Teknik (RT-PCR) RNA fragmanlarını (SARS-CoV-2 virüsünden gelen genleri) ölçmektedir. Bozulmamış RNA fragmanlarının bulunması, dolaylı olarak virüsün olası varlığını gösterir.
Atık su numuneleri, SARS-CoV-2'den bir gen fragmanını tanımlamak için kullanılan RT-PCR analizi kullanılarak virüsün spesifik nükleik asit fragmanları için analiz edilmektedir.
Hollanda, Paris, Avusturya ve Avustralya'da atık sularda SARS-CoV-2'nin tespiti RT-qPCR tayini ile bildiren ilk çalışmalar yapılmıştır. Test metodunun detayları kaynaklarda verilmiştir.
Sonuç olarak;
- Kanalizasyon şebekesinde tarama yaparak Kovid-19 haritasını çıkartmak ve izleme ağı oluşturmak,
- Kovid-19 haritası ile hassas, az hassas ve hassas olmayan bölgeleri belirlemek,
- Hassas ve az hassas alanlarda 1,5 m sosyal mesafe ve maske kullanılmasını sağlamak,
- Erken uyarı ve karantina önlemlerini erken ve güvenli şekilde ortaya koymak,
- Kanalizasyon şebekesinde ekonomik olarak gelecekte olması muhtemel salgına karşı erken belirlemek ve çözüm yolları geliştirmek,
- Enfekte olan ancak hastalık için semptom göstermeyen veya çok az semptom gösterenleri dahi belirlemek,
- Kanalizasyonu şebekesinde ölçülen kimyasallar listesinin başında hem yasal hem de yasadışı uyuşturucular bulunmak,
- Kovid-19 virüslü atık su arıtma tesisi ve terfi merkezlerinde çalışanların sağlıkları üzerine olası etkileri belirlemek ve acil çözümler geliştirmek,
- Kanalizasyon şebekesi ve atık su arıtma tesislerinde çalışanlar için PPE kurallarını daha sıkı şekilde uygulamalarını sağlamak,
mümkündür.
Ayrıca;
- Kovid-19 virüslü atık sulardan salımlanan damlacıklar ve aerosoller yolu ile virüsün bulaşmadığı bilinmekle beraber Kovid-19 virüsü içeren atık su arıtma tesisi ve terfi merkezlerinde çalışanlar, her türlü PPE kurallarına mutlaka uymalı.
- Atık su arıtma tesislerinde çalışanlar, özellikle havalandırma ünitelerinden salımlanan damlacıklardan ve aerosollerden etkilenmeyecek hakim rüzgar yönünde çalışmaları sağlanmalı.
Kovid-19 virüslü enfekte atık sular ve atık su arıtma tesislerinin çalışma usulü ile ilgili kılavuz hazırlanmalı.
- Havalandırma üniteleri, minimum damlacıklar ve aerosoller oluşturacak devirlerde çalıştırılmalı.
- Terfi merkezleri, havalandırarak metan, hidrojen sülfür ve karbon dioksit sınır değerlerinin altına indirilmeli ve çalışanlar PPE kurallarına uygun olarak giyindikten sonra aşağı inmeli.
Havalandırma esnasında çalışanlar, terfi merkezine arkası dönük ve 2 m uzak durmalı. Kovid-19 virüslü enfekte atık sular ve terfi merkezlerinin çalışma usulü ile ilgili kılavuz hazırlanmalı.
- Atık sular, tarımsal sulamada kesinlikle kullanılmamalı, hele spreyleme usulü ile kesinlikle sulama yapılmamalı. Spreyleme usulü ile Kovid-19 virüslü damlacıkların ve aerosollerin geniş alana dağılma riski var.
- Arıtılmış atık sular tarım arazilerinde kullanma standartlarını sağlıyorsa UV ışınları, ozon veya hidrojen peroksitle dezenfekte edildikten sonra alıcı ortama verilmeli.
- Arıtılmış atık sular, klor ile dezenfekte edilirse kalıcı klorlu organik maddeler oluşur. Kalıcı organik maddeler içeren arıtılmış atık suların tarım arazilerinde kullanılması insan sağlığı ve diğer canlılar için risklidir.
Kaynaklar
1. https://www.sciencemag.org/news/2020/04/coronavirus-found-paris-sewage-points-early-warning-system
2. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.12.20062679v1
3. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.12.20062679v1.full.pdf
4. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.12.20062679v1
5. https://www.thelancet.com/journals/langas/article/PIIS2468-1253(20)30087-X/fulltext
6. https://www.iflscience.com/health-and-medicine/high-levels-of-sarscov2-discovered-in-urban-wastewater-system/
7. https://www.dutchwatersector.com/news/all-you-wanted-to-know-about-covid-sars-2-in-waste-water
8. https://www.kwrwater.nl/en/frequently-asked-questions-covid-19/
9. https://cen.acs.org/biological-chemistry/infectious-disease/Novel-coronavirus-found-surprisingly-high/98/i15
10. https://cen.acs.org/environment/water/monitor-health-citiesresidents-look-further/96/i18
11. https://europepmc.org/article/ppr/ppr151619
12. https://smartwatermagazine.com/news/smart-water-magazine/ian-pepper-we-have-detected-virus-raw-sewage-not-after-secondary-treatment
13. https://www.csiro.au/en/News/News-releases/2020/Australian-researchers-trace-sewage-for-early-warning-COVID-19-spread
14. https://world-today-news.com/sars-cov-2-genome-detected-in-waste-water-kleinezeitung-at/
15. https://www.jpost.com/health-science/could-the-country-crack-the-coronavirus-crisis-by-studying-our-st-625386
16. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969720322816?via%3Dihub&fbclid=IwAR18yDjt5HW1xofLnbADIeyhv-TDnHtK6jpWiXZMgDavZQfG78INbCdHGh0
17. Wurtzer S, Marechal V, Mouchel JM, & Moulin L, “Time course quantitative detection of SARS-CoV-2 in Parisian wastewaters correlates with COVID-19 confirmed cases”, medRxiv.
18. Guangyu Zhou, Qi Zhao, “Perspectives on therapeutic neutralizing antibodies against the
Novel Coronavirus SARS-CoV-2”, International Journal of Biological Sciences 2020; 16(10): 1718-1723.
19. Vincenzo Naddeo and Haizhou Liu, “Editorial Perspectives: 2019 novel coronavirus
(SARS-CoV-2): what is its fate in urban water cycle and how can the water research community respond?”, The Royal Society of Chemistry 2020 Sci : Water Res. Technol.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
