Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre, bir kişinin işçi sıfatıyla sigortalı sayılabilmesi için, hizmet akdine bağlı olarak işveren tarafından fiilen çalıştırılması şarttır.

Ancak sahte sigortalılık, kişinin gerçekte çalışmadığı bir işyerinde çalışıyor gibi gösterilmesidir.

Bu durum, sosyal güvenlik sistemini zayıflatıyor ve ileride telafisi mümkün olmayan hak kayıplarına yol açıyor.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bu tür durumları tespit ettiğinde, hem sigortalıya hem de işverene ciddi yaptırımlar uyguluyor.

Her ne kadar teknik bir kavram gibi görünse de sahte sigortalılık, her yıl binlerce emekliyi etkileyen, sosyal güvenlik sisteminin dengesini bozan ve hem bireyleri hem devleti zarara uğratan ciddi bir sorun.

Sahte işyeri ise fiziki olarak hiç var olmayan bir işletmenin ilgili kurumlara kurulmuş gibi bildirilmesi ya da gerçekten kurulmuş bir işletmenin kapanmış olmasına rağme, bildirim yapılmaksızın sigortalı bildiriminin devam ettirilmesidir.

Bu tür sahte işyerleri genellikle prim ödeme yükümlülüklerini yerine getirmiyor.

Bu kötü niyetli uygulamaların amacı şunlar olabilir:

• Gerçekte çalışmadan sigortalı gösterilmek,
• Doğum veya askerlik borçlanması için hizmet süresi kazanmak,
• Daha erken yaşta ya da avantajlı statüde emekli olmak,
• Sağlık hizmetlerinden faydalanmak,
• Kredi ya da vize işlemlerinde sigortalı görünmek.

SGK sahte sigortalılığı nasıl tespit eder?

SGK, sahte sigortalılık ve sahte işyeri kayıtlarını tespit etmek amacıyla hem risk analizleri yapar hem de yerinde denetimler gerçekleştirir.

Bu kapsamda aşağıdaki kriterler esas alınır:

• Düzenli sistem taramaları sonucunda tespit edilen ödenmemiş prim borçları,
• Aynı adreste kayıtlı olağandışı sayıda çalışan,
• Yerinde yapılan fiili çalışma incelemeleri,
• İşyeri faaliyet konusu ile çalışanın pozisyonunun uyuşmaması,
• Bildirilen maaşın sektörel ortalamanın çok altında olması,
• Kişinin işyerinde fiilen çalışmadığına dair şikâyetler, tanık beyanları veya işyeri kayıtları,
• Bordro kayıtları ile banka ödeme kayıtları arasındaki uyumsuzluk,
• Diğer resmî kurumlarca bildirilen şüpheli kayıtlar.

Bu tür durumların tespiti hâlinde SGK, denetim raporları ve/veya müfettiş incelemeleriyle ilgili sigortalılıkları iptal etme yetkisine sahiptir.

Sahte sigortalılığın tespiti halinde aylık iptali ne gibi sonuçlar doğurur?

SGK, bir sigortalının emeklilik için kullandığı hizmet süresinin sahte olduğunu tespit etmesi halinde aşağıdaki işlemleri gerçekleştirir:

• Sahte olduğu belirlenen hizmet süreleri iptal edilir.
• Bu hizmetlere göre yeterli prim günü bulunmayan sigortalıların emekli aylığı derhal kesilir.
• Emekli aylığı kapsamında yapılan tüm ödemeler ile sağlık giderleri, yasal faiziyle birlikte geri alınır.
• Sahte bildirimde bulunan işveren hakkında idari ve cezai işlem başlatılır. Bazı durumlarda, sahte sigortalı olarak gösterilen kişi hakkında da savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir. Bu durum, yalnızca emeklilik hakkının değil, kişinin hukuki sicilinin de riske girmesine neden olur.
• Genel Sağlık Sigortası kapsamındaki sağlık yardımları durdurulabilir.
• Sahte sigortalılık olarak tespit edilen dönemlerde ödenmiş primler SGK tarafından gelir kaydedilir; işverene veya sigortalıya iade ya da aktarım yapılmaz.

İtiraz ve hak arama yolları neler?

Sahte sigortalı olduğu tespit edilen kişi, bu karara karşı 60 gün içinde SGK'ya veya yetkili idare mahkemelerine başvurarak itiraz edebilir.

Ancak itiraz süreci devam ederken emeklilik işlemleri durdurulur ve geri ödeme yükümlülüğü devam eder.

SGK'nın denetim kapasitesi her geçen gün arttığından, bu tür usulsüzlüklere karşı yürütülen mücadele de giderek sertleşir.

Bu nedenle, her bireyin sosyal güvenlik sistemine gerçek bir çalışma ilişkisi üzerinden, doğru ve yasal yollarla dâhil olması büyük önem taşıyor.

Sorularınız için: [email protected]

*Bu içerik serbest gazeteci veya konuk yazarlar tarafından hazırlanmıştır. Bu içerikte yer alan görüş ve ifadeler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.