Yeni bir araştırmada doktorlar, şah damarı dokularında mikroplastik veya nanoplastiklerle kirlenmiş kişilerde felç, kalp krizi ve erken ölüm riskinin önemli ölçüde arttığını bulduktan sonra plastik kirliliğinin potansiyel olarak yaşamı tehdit eden etkileri konusunda uyarıda bulundular.

Çalışmaya boyunlarındaki tıkalı kan damarlarını temizlemek için ameliyat olan 257 kişi katıldı.

Napoli'deki araştırmacılar, arteriyel hastalığı olan hastaların kan damarlarından alınan yağ plaklarını incelediler ve yarısından fazlasında küçük polietilen veya polivinil klorür (PVC) parçacıklarıyla kirlenmiş birikintiler bulunduğunu buldular. Katılımcıların yüzde 58,4'ünde ortalama düzey miligram plak başına 21,7±24,5 μg polietilen ve yüzde 12,1'inde ortalama düzey miligram plak başına 5,2±2,4 μg ölçülebilir miktarlarda polivinil klorür tespit edildi.

Bu çalışmada, sadece kalp krizi ve felç riski altında olan daralmış arterlere sahip kişiler incelendi.

Plastik kullanan hastalarda, kullanmayanlara kıyasla daha fazla kalp hastalığı, diyabet ve yüksek kolesterol vardı. Erkek olma ve sigara içme olasılıkları daha yüksekti.

Çalışmada tespit edilen plastik türleri günlük hayatta yaygın olarak kullanılmıyor: plastik torba, plastik içme suyu, içecek şişelerinde kullanılan polietilen (PET), su borularında, kozmetik kaplarında ve tıbbi cihazlarda kullanılan polivinil klorür (PVC).

Doktorlar, karotis plakları çıkarıldıktan sonra hastaların 257'sini ortalama 34 ay boyunca takip etti.

Plaklarında nanoplastikler bulunanların, nanoplastik içermeyen plaklara sahip olanlara kıyasla kalp krizi, felç veya ölüm gibi, önemli komplikasyon riskinin 4,5 kat daha fazla olduğunu tespit ettiler.

Boynun her iki tarafında bulunan ve beyne kan taşıyan şah damarı arterleri, kalbe giden arterlere benzer şekilde yağlı kolesterol plaklarıyla tıkanabilir; bu durum ateroskleroz olarak bilinir.

Bulgular, plastik parçacıkların felç ve kalp krizine yol açtığını kanıtlamıyor (kirliliğe daha fazla maruz kalan insanlar başka nedenlerden dolayı daha büyük risk altında olabilir), ancak hayvanlar ve insan hücreleri üzerinde yapılan araştırmalar suçlunun nanoplastikler olabileceğini öne sürüyor.

New England Journal of Medicine'de çarşamba günü yayımlanan çalışmanın baş yazarı Raffaele Marfella, "Bugüne kadar çalışmamız, plastik kirliliğini insan hastalıklarıyla ilişkilendiren ilk çalışmadır. Verilerimiz doğrulanırsa kalp-damar sağlığını önemli ölçüde etkileyecektir çünkü plastik kirliliğe karşı savunmasızız" dedi ve ekledi:

Bugün elimizde olan tek savunma, plastik üretimini azaltarak önlemedir.

Marfella, plastik kirliliğin her yerde olması ve tüm gezegene ulaşması nedeniyle, toplum plastik kirliliği azaltma gibi büyük bir görevi başarsa bile, temizliğin sağlık açısından herhangi bir faydasının yıllarca görülmeyeceğini söyledi.

Doktorlar, normalde düşük riskli kabul edilen hastalarda felç ve kalp krizi vakalarında artış fark ettikten sonra araştırmaya başladı. Marfella ve meslektaşları, plastik kirliliğinin iltihaplanmayı tetikleyerek insanların kan damarlarına zarar vermesinde rol oynayıp oynamadığını merak ettiler.

New England Journal of Medicine'de yazan doktorlar, şah damarlarını etkileyen aterosklerozlu 304 hastadan alınan yağlı plakları nasıl analiz ettiklerini anlatıyor.

Şah damarı, boyuna, yüze ve beyne kan sağlayan ana kan damarlarıdır.

Hastalık, arterlerde plak birikmesine neden olur ve bu da felç riskini önemli ölçüde artırır.

Plaklar karotis endarterektomi adı verilen bir prosedürle çıkarılabilir.

Çıkarılan plaklar üzerinde yapılan laboratuvar testlerinde 150 hastada polietilen ve 31 hastada polivinil klorürün yanı sıra iltihaplanma belirtileri ortaya çıktı.

Elektron mikroskobu altında yapılan incelemede araştırmacılar, yağ birikintilerinde çapı milimetrenin binde birinden daha küçük olan pürüzlü yabancı parçacıklar tespit ettiler.

Marfella, plaklarda plastik bulunmasının "şaşırtıcı" olduğunu ve kalp-damar sağlığı üzerindeki olası etkisinin "endişe verici" olduğunu söyledi.

Bulgular, yüksek tansiyon ve diyabet gibi ortak risk faktörleri nedeniyle tedavi gören hastaların yüzde 20 ila yüzde 30'unun hala kalp krizi ve felç geçirmeye devam ettiği, doktorların "kalan kardiyovasküler risk" olarak adlandırdığı durumu açıklayabileceğini söyledi. 

Plastik kirliliğinin felç ve kalp krizlerinde rol oynayıp oynamadığını doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var ancak Marfella, potansiyel tehdide ilişkin farkındalığın artırılması çağrısında bulundu.

"İnsanlar yaşam tarzımızla aldığımız risklerin farkında olmalı" diyen Marfella, sözlerine şunları ekledi:

Umarım çalışmamızdan çıkan alarm mesajı vatandaşların, özellikle de hükümetlerin bilincini yükselterek gezegenimizin sağlığının öneminin farkına varmalarını sağlar. İnsanların ve gezegenin sağlık ihtiyacını birleştirebilecek bir sloganla ifade edecek olursak, plastik içermeyen, kalp ve Dünya için sağlıklıdır.

Manchester Üniversitesi'nde bütünleyici fizyoloji profesörü Holly Shiels, mikro ve nanoplastiklerin plak oluşumu ve koroner kalp hastalığı üzerindeki etkisine daha fazla dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.

Shiels, "Mikroplastiklerin, nanoplastiklerin ve taşıdıkları toksinlerin ateroskleroz gelişimine yol açan olayları tetikleyebileceği düşünülebilir" dedi.

Makroplastiklerin boyutları: 1-5 mm arasında, mikroplastiklerin boyutları: 1 µm ila 5 mm arasında değişir ve nano boyutlu nanoplastiklerin boyutu <1 µm’de küçüktür.

Nanoplastikler, metrenin milyarda biri boyutundadır.

Ortalama insan saçı çapının binde biri kadar büyüklükte olan ve içme suyu, gıda ve hava yolu ile alınan nanoplastikler, sindirim sistemindeki dokulardan veya akciğerlerden kan dolaşımına geçebilir.

İklim değişikliğinin etkisiyle artan sıcaklıklar, plastik kirleticilerin parçalanmasını artıracak ve su kaynaklarında, besin zincirinde daha da büyük bir sorun haline gelmesi bekleniyor. 

Nanoplastikler, büyük organlardaki bireysel hücreleri ve dokuları istila edebilir, potansiyel olarak hücresel süreçleri kesintiye uğratabilir.

Nanoplastiklerin kan dolaşım ve diğer organlarda ölçülmesiyle sağlık üzerine verdiği hasarlar daha iyi  anlaşılacaktır. 

 

 

^Kaynaklar:

^{https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2309822
https://www.theguardian.com/environment/2024/mar/06/microscopic-plastics-could-raise-risk-of-stroke-and-heart-attack-study-says?CMP=twt_a-environment_b-gdneco
https://www.medpagetoday.com/publichealthpolicy/environmentalhealth/109042
https://www.nbcnews.com/health/health-news/microplastics-nanoplastics-plaque-carotid-artery-heart-disease-rcna142067}

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.