Siyaset çok ısındı. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener'in 3 Mart Cuma günü CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanlığı adaylığına karşı çıkarak masadan kalkması sonrası akıllarda pek çok soru var. 6'lı masa gerçekten 5'li masaya mı dönüştü?
Bu saatten sonra Millet İttifakı nasıl bir pozisyon alacak? Genişleyecek mi, yoksa bu haliyle mi yoluna devam edecek? Seçimlerin olası tarihi için 14 Mayıs 2023 tarihi görünüyor ancak Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) duyurduğu resmi bir karar bulunmamakta. Seçimler ne zaman yapılacak? Soru çok.
Türkiye siyaseti tarihine geçecek hareketlilik bugün de sürüyor. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylığını kabul etmeyen İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, altılı masayı terk edip CHP’li Ankara ve İstanbul büyükşehir belediye başkanlarını adaylığa çağırmıştı. Bir yandan İYİ Parti'yi 6'lı masaya döndürmek için formül arayışları devam ederken Akşener'in cumhurbaşkanlığı adaylığı için ismini andığı CHP'li iki büyükşehir belediye başkanı, Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş İYİ Parti Genel Merkezi'ni ziyaret etti.
Ziyarete ilişkin ilk açıklamayı yapan İYİ Parti Sözcüsü Kürşad Zorlu, iki başkana, "icracı cumhurbaşkanı yardımcısı" olma önerisinin iletildiğini duyurdu. Anayasanın 106. maddesine göre, mevcut cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde bahsi geçen makamın hukuken "icracı" bir niteliği bulunmuyor. Sadece cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırk beş gün içinde cumhurbaşkanı seçimi yapılacağı, yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanlığına vekâlet edip cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanacağı belirtiliyor. Bir başka deyişle icracı nitelik sadece olağanüstü hallerde en fazla bir buçuk ay sürüyor. Tabi bu işin hukuken kısmı...
Yine de İYİ Parti teklife yanıt bekliyor. Parti Grup Başkanı Prof. Dr. İsmail Tatlıoğlu bu beklentilerini dile getirdi. Yaşanan gelişmeler üzerine Millet İttifakı'nın toplantısının da buluşma saati sarktı. Peki belediye başkanlarının cumhurbaşkanı yardımcısı olması hukuken mümkün mü, ilgili kanunlar ne söylüyor? Milletvekili seçilip belediye başkanı adayı olmak için Anayasa'nın 82. maddesinde "Belediyeler gibi yerel yönetim kuruluşları da birer kamu tüzel kişisi olduğuna göre, belediye başkanlığı gibi, yerel yönetim organlarında görev yapmak milletvekilliğiyle bağdaşmaz." ifadesi yer alıyor.
Seçim Kanunu'nun 17. maddesine göre ise "Milletvekilleri, belediye başkanları, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile muhtarlar, mahalli idareler seçimlerinde adaylıklarını koyabilmek için veya aday gösterilebilmek için istifa etmek zorunda değildirler" ifadesi yer alıyor. Gelgelelim bunların hiçbiri şu an mevcut Türkiye siyasetinde yaşanan sıcak tartışmaya yanıt değil. Zira 16 Nisan 2017'de gerçekleştirilen anayasa değişikliği referandumu ile oluşturulan ve 2018'deki cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra yeni cumhurbaşkanının 9 Temmuz 2018'de göreve başlamasıyla yürürlüğe giren "cumhurbaşkanlığı yardımcılığı" makamı için tıpkı ABD ve Brezilya'da olduğu gibi adaylık ortaya konulmuyor, halk bu makama aday olan kişileri seçmiyor.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde erkler ayrılığının sert bir biçimde gerçekleşmemesi gibi bir durum söz konusu. Yeni hükümet sisteminde cumhurbaşkanı seçildikten sonra bir veya daha fazla yardımcısı atayabilmekteyken, ABD başkanlık sisteminde başkandan sonra en üst düzey yetkili kabul edilen başkan yardımcısı, yalnızca bir tane ve başkanlık makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde başkan yardımcısı başkanlık makamına kalan sürenin tamamlanması için geçebiliyor. Yine diğer bir fark da başkan yardımcılarının seçimi ve seçilebilme yeterliliklerinde kendisini gösteriyor.
Türkiye'de cumhurbaşkanı yardımcısı veya yardımcıları doğrudan cumhurbaşkanı tarafından milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından seçilmekteyken; ABD'de başkan yardımcısı başkanla birlikte, aynı şekilde seçilmekte. Peki son kertede söz konusu makam ilgili olarak hukuk ne söylüyor?
Halk TV'den Can Coşkun'a konuşan anayasa profesörü CHP'li İbrahim Kaboğlu, resmi olarak cumhurbaşkanı yardımcılığı adaylığı statüsü olmadığı için seçime kadar iki belediye başkanının görevden ayrılmasına gerek olmadığını ancak seçimden sonra cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanmaları durumunda bu görevden ayrılmaları gerektiğini belirtiyor. Kaboğlu'na göre İmamoğlu ve Yavaş'ın cumhurbaşkanı yardımcılığına "geç" atanmaları da bir formül olarak düşünebilir. Zira bu seçimden 10 ay sonra yerel seçimler var.
Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum ise "Anayasaya göre vesayet makamı ile belediye başkanlığı asla birleşemez(m.127/5).Aynı kişinin hem CB Yardımcısı hem Belediye Başkanı olması Anayasanın açık ihlalidir. Küresel sömürgecilerin planları ve dar çıkarlar için hukuk dışı ve abes çözüm arayışları boştur.Halk hesabını sorar." diyor.
1982 Anayasası yerine sivil bir anayasa hazırlanmasına yönelik çalışmalarıyla adını duyuran anayasa hukuku profesörü ve eski AK Parti Milletvekili Prof. Dr. Zafer Üskül, konuyla ilgili Independent Türkçe'nin sorularını yanıtladı.
Sayın Üskül, belediye başkanlarının cumhurbaşkanı yardımcısı olması hukuken mümkün mü?
Seçim bitene kadar belediye başkanı olarak kalacaklar. Seçim Kanunu'na göre, cumhurbaşkanı yardımcılığı görevine seçimle gelinmediği için Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş'ın seçim sonuçlanıncaya kadar belediye başkanlığı görevine devam edecekler. Ama Kemal Kılıçdaroğlu'nun (ya da muhalefetten başka bir ismin) cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda cumhurbaşkanlığı yardımcılığı için Yavaş ve İmamoğlu'nun ataması yapılırsa belediye başkanlığı görevlerinden ayrılmaları gerekiyor. (Mevcut sistemde) Cumhurbaşkanı yardımcılığı için aday olunmuyor, atamayla gerçekleşiyor.
Seçimle gelmiyorlar, atamayla geliyorlar?
Evet. Cumhurbaşkanı adayı seçilirse ondan sonra (yardımcı) atamayı da düşünürse sorun o zaman ortaya çıkacak.
Bu konu, daha doğrusu bu olasılık düşünülmemiş mi?
Evet, düşünülmemiş. Belediyeler kanununda da yok. Çünkü belediyeler kanun çıkartılırken de böyle bir şey öngörülmüş değil. Ancak bizim sistemimizde de belediye başkanlarının başka bir kamu görevi sayılabilecek bir görev almaları da şimdiye kadar söz konusu olmadı.
Şu anda CHP lideri Kılıçdaroğlu dahil cumhurbaşkanlığına aday olacak herhangi bir kişinin "Ben eğer seçilirsem bu kişileri cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atayacağım" demesinde herhangi bir sakınca yok yani?
Hukuken bir sakınca yok. Ama asıl tartışma ondan sonra çıkacak. Çünkü dediğim gibi hukuki boşluk var.
© The Independentturkish
