İyi şeyler ağaçlandırma ile başlar

Prof. Dr. Mustafa Öztürk Independent Türkçe için yazdı

Fotoğraf: Twitter - @FieldPcf

Şehirler halihazırda dünya nüfusunun yarısından fazlasına ev sahipliği yapmaktadır. Mevcut şehirleşme dikkate alındığında 2050 yılına kadar 2,5 milyar insanın daha şehirlerde yaşamaya başlayacağı öngörülmektedir.

Bu büyümenin önemli bir kısmı, daha çok Afrika ve Asya'daki şehirler olmak üzere, az gelişmiş ülkelerdeki orta ölçekli şehirlerde meydana gelecektir. Türkiye’de il ve ilçelerde yaşayanların oranı yüzde 92,5’dır.

Eskiden her şehrin yöresine has mis gibi kokusu vardı. Eski İstanbul lale kokardı, gül kokardı, akasya çiçeği kokardı. Yeni şehirler beton, asfalt, balık, kokoreç ve lahmacun kokuyor.

Şehirler, dünya genelinde yaklaşık yüzde 60 oranında enerjinin tüketildiği ve yüzde 70 oranında sera gazı salınımının yapıldığı yerlerdir.

Şehirler, her şeyin bir araya geldiği yerlerdir: evler, ulaşım, kamusal alanlar - geleceğin yaşam alanlarını oluşturulmasına yardım etmeleri için gerçek bir rolleri var.

Kavurucu sıcak bir günde ağaçsız bir sokakta/caddede yürümek ve bisiklete binmek sadece nahoş değil, hayatı tehdit edici olarak görülür. Ağaçsız cadde ve sokaklarda yürüyüş yapmak sağlıklı değildir.

Ağaçsız sokaklarda insanların nadiren yürüdüğü tespit edilmiştir. 

Ağaçsız bir cadde ve sokak ıssız, terk edilmiş ve agresif görünür. Tek başına yürünmesi istenmeyen yerlerdir. 

Ağaçsız bir yerin güzel görünmesi anlamlı değil.

Ağaçsız şehirlerde cemre düşecek toprak ve yağmur bulutları yeşil alan arar. Betonlaşan şehirlerde, yağan yağmur toprakla buluşmaz ve insanlar sinirli ve stresli olur.
 

1.jpg
Fotoğraf: Pinterest


2019 yılı Amazon orman yangınlarında 1 milyar adet ağaç kül oldu. 

Yıkıntı ve gri bölgelerin yeşil alanlara dönüştürülmesi/ağaçlandırılması “sosyalleşme”yi ve insanların şehrini ve sokağını “sahiplenme”sini güçlendirir, fiziksel aktiviteyi “hareketlenme”yi artırır ve suç oranlarını azaltır.

İnsanların en fazla 0,5 km yarıçap içinde veya 5 dakika yürüme mesafesinde kolayca erişebileceği yerlere ağaçlandırma/yeşil alanlar yapılmalı.

Yeşil alanlara erişebilirlik yeşil alanların daha fazla kullanılmasına sağlar. İnsanlar, kolay erişebileceği yeşil alanlarda dinlenmeyi ve ağaçlandırılmış sokaklarda yürümeyi tercih eder. 

Cadde, sokak ve meydanların ağaçlandırması şehrin iklimlendirilmesine pozitif etki yapar. 

Vatandaş odaklı sorgulama ile yeşil alanlarda ve ağaçlandırılan sokaklarda ne tür iyileştirmeler yapılması gerektiği ortaya konulur. 
 

2.jpg
Fotoğraf: Twitter - @RobGMacfarlane


Ağaçlandırılmış alanlar, ruh sağlığı için önemlidir. Yeşil alanlara erişim, sağlıktaki eşitsizlikleri azaltabilir, refahı artırabilir ve akıl hastalığının tedavisine yardımcı olabilir.

Bazı analizler, doğal bir ortamda fiziksel aktivitenin depresyonu ve fizyolojik stresi azaltabileceği belirlenmiştir.

Yeşil alanlar ve ağaçlandırılmış sokaklar, insanların daha fazla dışarı çıkmasına, komşuluk ilişkilerinin güçlenmesine ve gelişmesine, insanların sosyalleşmesine, ruh sağlığının iyileşmesine, daha az endişelenmesine ve depresyonuna neden oluyor.

Erişebilir mesafedeki yeşil alanların doğasını bilmek ve deneyimlemek, insanları daha mutlu ve daha sağlıklı yapar.

Sokakların, caddelerin ve meydanların ağaçlandırılması önemlidir, çünkü insanlar, zamanının çoğunu buralarda geçirmektedir.

Caddeleri ve sokakların ağaçlandırması ile egzozdan salınan kirleticileri filtre edilir, sağlık harcamalarını minimize edilir ve iş kaybı en aza indirilir. 
 

3.jpg
Fotoğraf: Twitter - @createstreets


Ağaçlar toprak oluşumuna katkıda bulunur, toprağın verimliliğini ve geçirgenliğini arttırır, rüzgarları sakinleştirip toprakları stabilize ederek erozyonu önleyebilir ve toprak sıkışmasını azaltabilirler.

Yapılan bir çalışmada, 10 üzerinde ağaç olan cadde, sokak ve meydan çevresinde yaşayanlar, kendilerini yaklaşık 7 yaş daha genç hissettiği ve 10 bin dolarlık sağlık geliri faydası sağladığı tespit edilmiştir.

1 metrekare yeşil alan havadaki 200 gr partikül madde (PM10/PM2.5) kirleticisini filtre eder. Yeşil alanların sulamasında su israfına son vermek için arıtılmış atıksular kullanılabilir. Yetişkin bir ağaç yılda 150 kilogram sera gazı CO2 emer ve havadaki 27-31 kilogram kirleticileri filtre eder. 

50 yaş üzeri bir ağaç;

  • 31.250 $ değerinde oksijen üretir.
  • 62.000 $ değerinde hava kirlileticisini filtre eder.
  • 37.500 $ değerinde suyu temizler.
  • 31.250 $ değerinde toprak erozyonu önler.

Her iki tarafında ağaçlar olan cadde ve yollarda partikül madde (PM) kirlilik seviyesi, ağaçsız cadde/sokaklara göre yüzde 60 daha kaliteli ve temizdir. 

Araştırmalar, ağaçlarla kaplı sokaklarda araba egzoz dumanından kaynaklanan partikül madde kirleticileri yüzde 60 oranında bir azalma olduğunu göstermiştir.

Londra'daki ağaçların ekonomik faydası yılda 130 milyon eurodur. Bir ağaç, yılda yaklaşık 20 euro fayda sağlar.

Cadde, sokak ve meydanlara dikilecek ağaç türleri, egzoz kirliliğine, mikroklimaya ve ekosisteme uygun, dayanıklı, büyük boyutlu olmalı ve gelecekte mikroklima oluşturabilmelidir.

Ağaçlandırılmış cadde, meydan ve sokaklarda, hava kirliliği ve gürültü azalır ve ekolojik komşuluk ilişkisi gelişir. Ayrıca bu ekolojik koşulları iyileştirmek ve estetikleştirmek için yapılır.
 

4.jpg
Fotoğraf: Twitter - @jen_keesmaat


Belediyeler, cadde, meydan ve sokakların ağaçlandırılması altyapı proje çalışmasını hazırlamalı.

Sokak sakinlerinin talepleri dikkate alınarak  ağaçlandırma yaparak halkın sahiplenme hissi güçlendirilmeli ve toprakla teması artırılmalı.

Planlama çalışmasına, insanların günlük olarak etkileşimini artırıcı yerlerden ağaçlandırmaya öncelikle başlanılmalı.

Belediyeler, sıfır karbonlu cadde, meydan ve sokak çalışması yapmalı

Belediyeler, bir sokak, cadde ve meydan planlarken ağaç dikimi için uygun yerlerin bırakılması şart olmalı.

ABD'de geliştirilen i-Tree adlı açık kaynaklı yazılım paketi, şehir ağaçlarını haritalandırıyor ve sağladıkları “ekosistem hizmetlerinin” finansal değerini ve ağaç gölgelik örtüsünü hesaplıyor. Benzer çalışmaları belediyeler yapmalı.
 

5.jpg
Görsel: Twitter - @ozturk_mustafa


İyi şeyler ağaçlandırma ile başlar…

Dere yataklarının, E-5, TEM gibi yol kenarlarının, cadde, sokak ve meydanların ağaçlandırılması;

  • Solunum sistemi hastalıklarını tetikleyen hava kirleticiler filtre edilir.
  • Yağışları artırır. Yağmur suyu akışı azaltılarak yeraltı su kaynakları beslenir.
  • Yağmur suyu, yüzde 30-60 oranında absorbe edilir ve yerüstü sularının buharlaşması yavaşlatılır. 
  • Yaz aylarında şehir daha serin tutar. Kentsel ısı adası etkisini azaltır. Ekolojik denge korunur.

 

6.jpg
Görsel: Twitter - @ozturk_mustafa

 

  • Kuşlar, arılar, kelebekler ve diğer yaban hayatı için barınak, sığınma ve yiyecek sağlar.
  • İklim değişikliğine neden olan sera gazı CO2 için yutak alanları oluşturur.
  • Binalarda ısınma ve soğutmada kullanılan enerji tüketimi azaltılarak iklim değişikliği dengelenir.
  • İnsanların sokakları ve caddeleri sahiplenmesine, çevresel sorumluluklarının artmasına ve yürüyüş yaparak alışveriş yapmalarına yardımcı olur.
  • Komşular arası diyalogu, iletişimi ve yakınlaşmayı artırır.  
  • İnsanları sakinleştirir.
  • Yaya konforunu artırır.
  • Eşitsizliği minimize eder. Ekonomik fayda sağlar. 
  • İnsanların sokağa çıkmasına, yürümesine, bisiklete binmesine, fiziksel aktivitesini ve hareketliliğini artırmalarına yardımcı olur. 
  • Zengin ile fakir arasındaki farkı dengeler.
  • Kan basıncını düşürür, genel olarak duygusal ve psikolojik sağlık iyileşmesi sağlar.
  • Stresi hafifletir ve kalp hastalığını azaltır.
  • İnsanların yaşam kalitesini artırır, birlikte yaşamasını ve birbirine saygılı davranmasını teşvik eder.
  • Konutlarda enerji faturasını yüzde15-35 oranında azaltır. 
  • Yol öfkesini azaltır, rüzgar hızını düşürür.
  • Yazın soğutmada enerji tüketimini yüzde7-47 oranında azaltır. 
  • Dengeli ve doğal buharlaşma ile normal atmosferik nem oluşur.
  • Yazın gölgelenme ile sıcaklık ve kışın rüzgar hızı azalır.  
  • Trafikteki sürücüleri sakinleştirir.
  • Yürünebilir kaldırımları olan ağaçlandırılmış cadde, sokak ve meydanları vatandaş sahiplenir ve korumasına katkı verir. 
  • Konut fiyatlarını yüzde15 oranında artırır.

 


Sokak, cadde ve meydandaki ağaçlar, daha uzaktaki ağaçlardan 9 kat daha fazla hava kirleticileri filtre eder.

Doğru yerlere ekilen ağaçlar, yer seviyesi ozonu, partikül madde, karbon monoksit, azot oksitler, kükürt dioksit ve kurşunu gibi altı hava kirleticiyi absorbe eder/filtre eder.

Yoğun ağaçlandırmanın olduğu cadde, meydan ve sokakların çevresinde yaşayanlarda, hipertansiyon, obezite ve şeker hastalığı daha az olduğu tespit edilmiştir.

Hollanda’da yapılan bir çalışmada, şehirde yeşil alanlarda yüzde10'luk bir artışın, insanların sağlık şikayetlerini beş yıla kadar erteleyebileceğini iddia edilmektedir.

Ve ABD yapılan bir çalışmada hastane pencerelerinden ağaçlandırılmış yeşil manzaralı doğayı seyreden hastaların ameliyat sonrası daha hızlı iyileştikleri tespit edilmiştir.  
 

8.jpg
Fotoğraf: Blog Post By Jona Elwell


Belediyeler, cadde, sokak ve meydan ağaçlandırması ile ilgili “ağaçlar şehri” yarışması yapmalı. 

Sokakta daha fazla ağaç, daha az sağlık sorunu anlamına gelir.

 

 

* Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.  

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU