Solomon Adaları, Çin-ABD arasında yeni bir jeopolitik rekabet alanı mı oluyor?

Dr. Ümit Alperen Independent Türkçe için yazdı

Çin, ABD ve Avustralya'nın yakından izlediği 17 Nisan seçimleri, "Solomon Adaları için bağımsızlıktan bu yana belki de en önemli seçim" olarak nilenedirildi / İllüstrasyon: Michael Marangoz-360info

Bütün dünya ve Türkiye gündemi Ortadoğu'daki sıcak ve üzücü duruma odaklanmışken, Pasifik'te de dikkatle izlenmesi gereken gelişmeler oluyor.

ABD, Çin ve Avustralya'nın yakından takip ettiği Güney Pasifik ülkesi Solomon Adaları seçimleri.

Çoğumuzun haritada dahi yerini gösteremeyeceği Avustralya'nın kuzeydoğusunda yer alan Solomon Adaları, 760 bin nüfustan, 6 büyük ve 900'den fazla küçük adadan oluşuyor.

17 Nisan'da gerçekleştirilen Solomon Adaları ulusal ve yerel seçimlerinde, seçmenler eğitim ve sağlık gibi kendi hayatlarını etkileyecek konuları öncelerken; ABD, Avustralya ve Çin bölgesel güvenliğe potansiyel etkisi çerçevesinde seçimlere yaklaşıyor. 

Seçime, Solomon Adaları Başbakanı sıfatı ile katılan Manasseh Sogavare, Eylül 2019'da Tayvan ile diplomatik ilişkilerini sonlandırıp Çin ile diplomatik ilişkiler kurmuştu.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Solomon Adaları'nın Çin'le diplomatik ilişkileri başlatması üzerine de Tayvan eski Başkanı Tsai Ing-wen Çin'i Tayvan'ı zayıflatmak için bölgede “dolar diplomasisi” yürütmekle suçlamıştı. 

Başbakan Sogavare, Çin'le diplomatik ilişkiler kurmakla kalmayıp Nisan 2022'de bir güvenlik paktı imzaladı.

Böylece Sogavare Güney Pasifik'in kendi halindeki adasını Çin, ABD, Avustralya arasında bir jeopolitik rekabet alanı haline de getirdi. 

Dolayısıyla seçim kampanyasının en önemli gündemlerinden birisi Çin'le yapılan güvenlik paktıydı.

Mevcut başbakan seçilmesi durumunda Çin'le ilişkileri güçlendirme vaadinde bulunurken rakipleri ise Pekin'in etkisini azaltmayı istiyor. 

Çin'le diplomatik ilişki kurduktan ve güvenlik antlaşması imzalanmasından sonraki ilk seçim olması açısından önemliydi.

Bu seçimler aynı zamanda Sogavare'nin Çin yanlısı politikalarının da Solomonlular tarafından ne kadar destek gördüğünün de oylaması.

Bazı uzmanlara göre de Sogavare'nin Çin eksenine yakınlaşmasının nedeni artan otoriter reflekslerinin bir sonucu olduğu da belirtelim. 

Geçen 24 Nisan'da açıklanan kesin olmayan seçim sonuçlarına göre, Çin-yanlısı Sogavere'nin "Bizim Parti"si meclisteki 50 sandalyeden 15'ini, ikinci sıradan seçimi tamamlayan Demokrat Parti de 8 sandalye kazandı.

Dolayısıyla Sogavare tek başına iktidar olabilmek için halktan gerekli desteği alamadı. Yani Sogavare rakipleriyle anlaşmak zorunda. 


Solomon Adaları'nda Çin ve ABD jeopolitik rekabeti

Solomon Adaları'nın Çin'le Mart 2022'de polis iş birliği alanında mutabakat imzalaması, ardından da aynı yılın nisanında güvenlik antlaşması yapması, Avustralya ve ABD başta olmak üzere Yeni Zelanda, Japonya gibi Çin'in bölgedeki etkinliğinden rahatsız olan ülkelerden tepki çekti.

Özellikle Avustralya, ABD ve Yeni Zelanda Çin-Solomon Adaları güvenlik paktı çerçevesinde Pekin'in buraya asker ve donanma konuşlandırmasından endişeleniyorlar. 

Başbakan Sogavere, Çin'le yapılan güvenlik paktının bölgedeki barış ve istikrara zarar vermeyeceğini, Solomon Adaları'nın iç güvenliğini korumayı amaçladığını savunuyor.

Aslında Sogavere'nin bu açıklaması da Çin'in adalara ‘istikrarı ve barışı' ve ülkedeki "çıkarlarını" korumak için asker konuşlandırabilmesine zemin hazırladığı söylenebilir. 

Solomon Adaları'nda Kasım 2021'de yaşanan kitlesel boyuttaki gösterilerde, protestocular başkent Honiara'da bulunan Çin mahallesindeki işletmeleri hedef almış ve Sogavare'nin konutuna saldırmıştı.

Bu protestolar nedeniyle hükümet 2017'de yaptığı İkili Güvenlik Antlaşması çerçevesinde Avustralya'dan yardım talep etmişti.

Bu güvenlik antlaşması çerçevesinde Avustralya polis ve savunma güçlerini adaya konuşlandırmıştı.

Hakeza yukarıda da bahsettiğimiz gibi Solomon Hükümeti Kasım 2021'de iç istikrarı sağlayabilmek için Avustralya'yı davet etmişti.

Solomon Adaları'nda Şubat 2023'te de olduğu gibi sıklıkla protestoların patlak verdiği bir yer.

Bu noktada da Solomonlar muhalefeti Sogavare'yi Çin'le yapılan güvenlik paktının şeffaf olmaması nedeniyle eleştiriyor.

Diğer bir ifadeyle muhalefet kendi halindeki adalarının bölgesel güçler arasında jeopolitik rekabet alanı olmasının yolunun açıldığını sorguluyor. 

Çünkü, nasıl ki ABD ve müttefiklerinden oluşan AUKUS'un, QUAD'ın Çin'i Hint-Pasifik'te sınırlandırmak istemesi bir sır değilse, Çin'in de Solomon Adaları'na ilgisinin ABD önderliğindeki güçleri Güney Çin Denizi'nin ötesinde jeo-stratejik olarak sınırlanmak olduğu sır değil.

Çin'in Solomon Adaları'na herhangi bir sebepten dolayı savunma gücü konuşlandırması, Güney Çin Denizi'nin ötesindeki alt bölgelere sarkması ve Avustralya'nın güvenlik endişelerini de ciddi anlamda artırması anlamına geliyor.

Bu aynı zamanda Avustralya, ABD ve İngiltere'nin o bölgede Çin'e karşı alan korumaya yönelik oluşturdukları AUKUS'un da ciddi manada sınırlandırılması demek. 
 


Çin, Solomon Adaları'nda başarılı olabilir mi?

Şüphesiz Çin'in Solomon Adaları'nın Tayvan'la diplomatik ilişkileri sonlandırmasını sağlamasına ek olarak güvenlik paktı yapması Pekin için büyük bir başarı.

Fakat Çin'in Solomon Adaları'yla artan angajmanı hem çevre ülkeleri hem de 2021'deki protestolarda görüldüğü gibi halkı da rahatsız ediyor.

Neredeyse bütün seçim kampanyasını Çin'le daha fazla yakınlaşarak, yatırım çekme ve yardım almaya odaklayan Sogavare'nin halkın çoğunluğunun desteğini alamaması bunun bir göstergesi.

Solomon Adaları kamuoyunun ekseriyeti Sogavare'nin Çin'le güvenlik paktı imzalayarak ülkenin Çin-karşıtı güçler arasında bir jeopolitik rekabet alanı olmaktan endişe ediyorlar.

Kamuoyunun çoğunluğu hükümetin kırsal kalkınma, sağlık, eğitim ve diğer acil ihtiyaçlara öncelik vermesini istiyor.

Aslında Çin bu kapsamda Solomon Adaları'yla diplomatik ilişki kurduktan sonra bazı altyapı yatırımları yapıyor.

Bu çerçevede 1963'ten beri 4 yılda bir gerçekleştirilen Pasifik Oyunlarının 17'ncisi 2023 yılı sonunda Solomon Adaları'nın başkenti Honaira'da Çin'in finansal ve altyapı destekleriyle gerçekleştirilmişti.

Fakat Çin'in Solomon Adaları'na yaptığı yatırımlar, yardımlar Sogavare'nin seçimleri kazanması için yapılan siyasi yardımlar ve nüfuz arayışı olarak değerlendiriliyor.

Sogavare de seçimlerden önce ülkedeki gücünü arttırmak ve Pekin'den gelmesini beklediği yardımları kolaylaştırmak için Çin'in Kuşak-Yol Girişimi'ne de dahil olmuştu. 

Sogavare'nin Çin politikası Solomonlar iç politikasını da doğrudan etkiliyor. Tayvan yerine Çin'le diplomatik ilişki kurulmasına karşı çıkan, Solomon Adaları'nın en yoğun nüfuslu adası Malaita Eyaleti Başbakanı Daniel Suidani Şubat 2023'te ikinci kez yapılan güvensizlik oyuyla görevinden alındı.

Ayrıca Suidani, ulusal hükümetin Tek Çin politikasını tanımayı reddettiği için de Batı Baegu ve Fataleka 5. Bölge il üyeliğinden atıldı. 


Sonuç yerine;

Sogavare'nin Çin'in yardım ve yatırımlarına rağmen, halktan yeterli desteği alamaması dikkat çekici diğer bir husus.

Ayrıca, 36 yıl Tayvanla diplomatik ilişkileri olan Solomon Adaları bu süreçte Taipei'den finansal destek de alıyordu.

Muhtemelen bundan sonraki süreçte de Solomon Adaları halkının Tayvan yerine Çin'le diplomatik ilişki kurmasının göreceli refahının azalması durumunda Sogavare'ye karşı zaten azalmış olan desteği daha da azalabilir.

Ayrıca seçim sonuçlarına göre, Sogavare'nin Solomon Adaları'nı Çin eksenine sokma politikası muğlak hale gelmiş görünüyor.

Sogavare, diğer siyasi partilerle koalisyon kurmayı başarsa bile Çin'le daha fazla yakınlaşması da pratik olarak zor görünüyor.

Fakat bu seçimle oluşan durumun Solomon Adaları'nı Çin'le ABD, Avustralya, Yeni Zelanda arasında rekabet alanına çevireceğini de söylemek mümkün.

Sogavare, Çin'le ilişkileri geliştirmedeki amacının yatırım ve yardım çekmek olduğunda ısrar etse de güvenlik paktı Solomon Adaları halkını, ABD ve bölgedeki Çin'in politikalarından endişe duyan bölgesel güçleri kaygılandırmaya devam ediyor.  

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU