Avrupa Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin (ECDC) son raporuna göre Türkiye'de obezite için uygulanan mide botoksu operasyonları nedeniyle felç geçirenlerin sayısı 67 olarak belirlendi.

Raporda 1 Şubat ve 10 Mart 2023 arasında Almanya'da 12, Avusturya'da 1, İsviçre'de 1 ve Türkiye'de 53 kişinin hastaneye kaldırıldığı bildirildi.

Öte yandan uzmanlar, gerçek sayının daha fazla olabileceğini düşünüyor.

Önceki günlerde patlak veren mide botoksu skandalı nedeniyle İstanbul (Özel GSM Gisbir Sağlık Merkezi Hastanesi) ve İzmir'de (Özel Batı Anadolu Tıp Merkezi) iki sağlık kurumunun ilgili birimlerinin faaliyeti askıya alınmış ve bu kurumlar hakkında soruşturma başlatılmıştı.

Vakaların patlak vermesinin hemen ardından Almanya ve Birleşik Krallık'tan uyarı yayımlanmıştı. Uyarıda Türkiye'de mide botoksu uygulatanların acilen hastaneye başvurması tavsiye edilmişti.

ECDC'nin raporunda da 63 kişinin bu işlemi hangi hastanede yaptırdığının belirlendiği ifade edildi. Buna göre vakalardan 60'ı prosedürü İstanbul'da, 3'üyse İzmir'de geçirdi.

Kurumun açıklamasında "Avrupa Birliği vatandaşlarını Türkiye'de obezite için mide içine uygulanan BoNT işlemlerinden kaçınmaya çağırıyoruz" ifadeleri yer aldı.

Bu uygulamalar, şu anda ciddi bir botulizm riskiyle ilişkili.

Botulizm mikroorganizmanın gelişimi esnasında üretilen bir toksini içeren gıdanın tüketilmesiyle oluşan ciddi bir gıda zehirlenmesi.

Yabancı haber kurumları, mide botoksuyla ilişkili botulizm vakalarını "salgın" diye nitelemeye başladı.

Mide botoksu nedir?

2000'li yılların başında hayvan deneylerinde elde edilen bazı umut verici sonuçların ardından, bazı hastaneler mide botoksu prosedürünü uygulamaya başladı.

Bu prosedürde bir endoskopi aleti aracılığıyla mide duvarına "botulinum toksin A" (BTX-A) adı verilen bir madde uygulanıyor. Burada geçici bir hareket kısıtlılığı yaratan toksin, sindirimin yavaşlamasını ve doyma hissinin daha uzun sürmesi için kullanılıyor.

Bu maddeden üretilen botoks ilaçları, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi tarafından 1980'lerde çeşitli ilaçlarda kullanılmak üzere onay almıştı.

Diken'in haberine göre Sağlık Bakanlığı'nın Siirt’ten Muğla’ya kadar çok sayıda araştırma ve eğitim hastanesinde mide botoksu yapılıyor. Bu işlemi bazı tıp fakülteleri uyguluyor. 

Ancak bu madde dünyadaki en ölümcül toksinlerden biri olduğu için mutlak güvenliği sağlamak son derece zor. Bu yüzden Sağlık Bakanlığı'nın yönergelerinde aslında bu işlem tavsiye edilmiyor.

Bakanlığın kılavuzunda konuyla ilgili şu ifadeler yer alıyor:

Literatürdeki sonuçlar tutarsız olduğundan obezite için birincil tedavi olarak intragastrik (mide içi) BTX-A enjeksiyonunun etkinliği bilinmemektedir.

Felçler nasıl meydana geldi?

Türk makamları tarafından yapılan incelemelerde işlemlerde ürünlerin kullanıldığı ama bu ürünlerin mide içi enjeksiyona dayanan obezite tedavisi için uygun olmadığı ortaya çıktı.

Ancak sorunun uygulama hatasından mı yoksa ürünün kendisinden mi kaynaklandığı soruşturmanın ardından belli olacak.

BTX-A toksisinin etkisi bireylerin kütlesine göre değişiyor. Kilogram başına bir nanogramdan fazla BTX-A'nın ölümcül olabileceği düşünülüyor.

Botulizm vakaları son derece şiddetli olabildiği için genellikle hastanelerde anti-toksin tedavisinin uygulanması gerekiyor. 2017'de Mısır'da sahte bir BTX-A ilacının neden olduğu botulizm yüzünden en az 5 kişi hastaneye kaldırılmıştı. Bu kişilerin iyileşmesi anti-toksin tedavisine rağmen 12 haftayı bulmuştu.

Belirtileri neler?

Bilim insanları botulizmin doğal yollardan da meydana gelebileceğini söylüyor. Örneğin botulinum sporları yetişkin kişilerin bağırsaklarında filizlendiğinde bağırsak botulizmi meydana gelebiliyor.

Doğal olmayan vakalarınsa iki temel sebebi var: İnhalasyon botulizmi (solunum yoluyla bakterinin alınması) ve iyatrojenik botulizm. 

Bunlardan ikincisi, terapötik veya kozmetik nedenlerle toksinin uygulanmasının ardından ortaya çıkıyor. Son vakalar da bu sınıfta yer alıyor.

İyatrojenik botulizmin belirtileri halsizlik ve yorgunluğu içeriyor.

Toksinin enjekte edildiği kozmetik operasyonların hemen ardından bulanık görme, göz kapaklarının sarkması, yutkunma güçlüğü ve ağız kuruluğu ortaya çıkabiliyor.

Madde sonunda kasları felç ederek hastada nefes alamamaya bağlı ölümlere bile neden olabiliyor.

Tıbbi müdahalelerden kaynaklanan botulizm vakalarındaki ölüm oranları da net değil. Ancak gıda kaynaklı botulizm vakalarının yüzde 5 ila 10'unun ölümle sonuçlandığı biliniyor.

 

Independent Türkçe, Avrupa Hastalık ve Kontrol Önleme Merkezleri, Science Alert, Outbreak News Today, Diken

Derleyen: Çağla Üren