Zambiya'da ücretsiz eğitime geçişin yankıları

Sare Şanlı Independent Türkçe için yazdı

Fotoğraf: UNICEF

Afrika'nın güven ve istikrara sahip nadir ülkelerinden biri olan Zambiya'nın adı, gerek dünya basınında gerekse Türkiye medyasında pek az duyuluyor. 

Aslında Zambiya, yıl boyu yeşil kalan doğası, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Viktorya Şelaleleri, milli parkları, zengin bakır ve nikel madenleri, organik tarım çalışmaları, çok sayıda endemik bitki ve hayvan türüyle kıtanın her anlamda gelecek vadeden dinamik ve gelişen ülkeleri arasında. 

Ülkenin İngiliz yönetimine karşı verdiği bağımsızlık mücadelesinde gösterdiği üstün başarılarla anılan, kurucu lider Kenneth Kaunda, 72'den fazla etnik grubu "Tek Zambiya, Tek Millet" sloganıyla bir araya getirmiş ve neredeyse tüm Afrika'da yaygın olan kabile milliyetçiliğini ikinci plana iterek huzur dolu bir ülke inşa etmiş. 

Komşu ülkelerin yaşadığı iç çatışmalar ve siyasi gerginlikler göz önüne alındığında Zambiya, bölgede güvenli ve istikrarlı ülke olarak öne çıkıyor.
 

Hakainde Hichilema aa.jpg
Zambiya Devlet Başkanı Hakainde Hichilema / Fotoğraf: AA

 

Geçen yılın ağustos ayında gerçekleşen başkanlık seçimleri de sorunsuz ve demokratik yollardan gerçekleştirildi. Yeni hükümet, geride bıraktığı bir yıl içinde kayda değer başarılara imza attı. 

Kendisi de bir iş adamı olan Devlet Başkanı Hakainde Hichilema (halk arasındaki lakabı HH), ekonomik alanda yaptığı çalışmalar, istihdam sahalarındaki genişleme, bölgeye gelen yabancı yatırımcıların sayısındaki artış, yolsuzluk ve rüşveti engelleme, güler yüzlü, hızlı, güvenilir kamu hizmetleriyle tüm Afrika'ya örnek teşkil edecek politikalar izleyerek takdir topladı. 

Hichilema'nın en fazla dikkat çeken reformlarından biri de eğitim alanında gerçekleşti.

Herkese fırsat eşitliği sunan ücretsiz eğitim reformu ilerleyen yıllarda hem ülkenin hem de kıtanın geleceğini olumlu yönde değiştirecek büyük bir gelişmenin başlangıcı olarak görülüyor. 

Afrika'nın genç ve dinamik ülkesi Zambiya'da 0-14 yaş arası nüfus, toplam nüfusun yüzde 43'ünü oluşturuyor. 

Genç nüfus oranının bu denli yüksek olması, eğitim alanında yapılan her tür çalışmanın son derece kıymetli olduğunu ve ülkenin geleceğine yön vereceğini gösteriyor. 
 

UNICEF.jpg
Fotoğraf: UNICEF

 

Genç nüfustaki potansiyelin farkında olan yeni hükümet, göreve başladıktan kısa bir süre sonra ücretsiz eğitim vaadini yerine getirdi ve orta öğretim ile lise dereceli okullarda sınav ve eğitim ücretlerinin tamamını kaldırdı.  

Elbette ücretsiz eğitim uygulaması, kısa süre içinde sonuçları gözlemlenebilecek kadar kolay bir süreç değil.  

Hükümet bu noktada, hem eğitimcilerin hem de veli ve öğrencilerin sabırlı olmasını isterken, ücretsiz eğitim uygulamasının olumlu sonuçlarının uzun vadede gözlemleneceğinin altını çiziyor.  

Zambiya halkının yüzde 65'i 2 doların altında günlük kazanç ile yaşamını sürdürüyor.  

Pandemi sonrası kapanan iş yerleri ve işlevsiz hale gelen bazı meslek alanlarından sonra, ekonomik darboğazdan geçen halk için çocukların okul masraflarını karşılamak büyük bir problem teşkil ediyor. 
 

UNICEF1.jpg
Fotoğraf: UNICEF

 

UNICEF verilerine göre, ortaöğretime katılım oranı yüzde 67,5. Üstelik ilerleyen eğitim yıllarında çok sayıda öğrenci, aileler okul masraflarını karşılayamadığı için orta öğretimini de tamamlayamıyor. 

Aynı rapor, liseye kayıt yaptıran öğrencilerin oranını yüzde 42,9 olarak gösteriyor. Eğitimin ücretsiz olmasıyla birlikte, kısa süre içinde bu oranların ciddi anlamda yükselmesi bekleniyor.

Güney yarımkürede yer alan Zambiya'da mevsimler kuzey yarımkürenin tam tersi olacak şekilde seyrediyor. Türkiye ve Avrupa'da kış mevsimin başlangıcı kabul edilen aralık ayında en sıcak günlerini yaşayan Zambiya, mevsimsel farklılıklar nedeniyle eğitim öğretim yılına ocak ayında başlıyor ve kasım ayında bitiriyor. 

En uzun yaz tatili ise 5 haftalık süreyle kasımın son haftası ve ocak ayının ilk haftası arasında yapılıyor. Toplamda 180 gün süren eğitim yılı üç eşit dönemden oluşuyor ve her dönem sonunda okula dörder hafta ara veriliyor. 

Ücretsiz eğitime geçişle birlikte, 2022 Ocak ayında ülkenin dört bir yanından binlerce öğrenci orta ve lise dereceli okullara başvuruda bulundu. 

Elbette mevcut sistem binlerce yeni öğrenciye istenen düzeyde ve kalitede eğitim verebilecek fiziksel koşullara ve yeterli sayıda uzman öğretmene henüz sahip değil. 

Ancak Zambiya hükümeti eğitim sektörüne 2022 yılı için yaklaşık 1 milyar dolar bütçe ayırarak, 30 bin yeni öğretmen alımı ve yaklaşık 120 orta öğretim ve lise binasının inşa çalışmasını planladı. 

Kimi eğitimcilere göre öngörülen bütçe dar ve atılan adımlar yetersiz bulunsa da daha önce çocuklarını okutmayı hayal dahi edemeyen nice Zambiyalı için tüm bunlar çok önemli ve umut vadeden gelişmeler. 

Hele de orta ve lise dereceli okullara kayıt oranlarının hayli düşük olduğu göz önüne alınırsa, bu sayede çok sayıda çocuk eğitime ara vermeden devam edebilecek. 
 

2.jpg
Fotoğraf: UNICEF

 

Eğitim sahasındaki reformlar yalnızca kıtada değil, dünyada yankı uyandırarak Birleşmiş Milletler'in de dikkatini çekti. 

BM Zambiya Temsilcisi Beatrice Mutali, BM Sürdürülebilir Kalkınma İşbirliği Çerçevesi 2023-2027'de belirtildiği üzere, eğitimin Zambiya'daki Birleşmiş Milletler Ofisi için kilit bir destek alanı olacağını söyledi. 

Şimdi akıllarda bu önemli reformun sürdürülebilirliği noktasında birtakım sorular var:

Hükümet orta ve uzun vadede eğitim alanındaki reformları ilerletebilecek mi?

Ücretsiz eğitimi sürdürmek için gereken kaynaklar nasıl sağlanacakb?

Ve bu alanda uluslararası kuruluşların yapacağı yardımların ne gibi katkısı olacak?

Bunu zaman gösterecek. 

"Eğitim dünyayı değiştirmek için kullanabileceğiniz en güçlü silahtır" diyen Güney Afrikalı öncü isim Nelson Mandela'nın bilgeliği ışığında, Zambiya'nın bu mühim sahada atacağı diğer adımlar arasında üniversite eğitiminin ücretsiz yapılması ve öğrencilere akademik çalışmalarını daha nitelikli hale getirebilmeleri için kapsamlı burs imkanları sağlanması bekleniyor. 

Nitekim hükümet, seçimde kazandığı zaferi en çok da ilk oyunu kullanarak ülkelerinin kaderini değiştirmeyi hedefleyen genç nüfusa borçlu. 

 

 

Kaynaklar:

https://soundafrica.co/un-praises-zambias-education-reforms/ 
https://allafrica.com/stories/202209210021.html
https://www.times.co.zm/?p=119043
https://www.lusakatimes.com/2022/04/25/free-education-will-bear-long-term-benefits-president-hichilema/ 
https://www.unicef.org/zambia/education 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir. 

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU