Kolombiya başkanlık seçimleri: Düzen çatırdıyor

Hüsamettin Aslan Independent Türkçe için yazdı

Fotoğraf: EPA-EFE

Güney Amerika ülkesi Kolombiya'da geçen pazar günü halk, yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandığa gitti.

38 milyondan fazla Kolombiyalı seçmen, kutuplaşmış bir ortamda artan eşitsizlik ve enflasyon karşısında 2022-2026 dönemi için ülkenin bir sonraki başkanını seçmek için oy kullandı.

Başkent Bogota'nın eski belediye başkanı ve aynı zamanda eski bir militan olan solcu Gustavo Petro, oyların yaklaşık yüzde 40'ını alarak birinci oldu.
 

AP1.jpg
Gustavo Petro / Fotoğraf: AP

 

Sağ bloktaki anketlere göre üçüncü sırada gözüken ve "Kolombiya'nın Trump'ı" olarak bilinen Rodolfo Hernandez ikinci oldu. Muhafazakar düşünceleriyle bilinen Hernandez, yüzde 28 oranında oy alarak, yüzde 23 oy almış Federico Gutiérrez'i geçerek ikinci tura kaldı.

Muhafazakar Hernandez ve solcu Petro, 19 Haziran'da ikinci turda karşı karşıya gelecek. Eğer seçimi Petro kazanırsa, ülke tarihindeki ilk solcu cumhurbaşkanı ve Petro'nun yardımcısı ve çevreci Francia Márquez, ülkenin ilk siyahi başkan yardımcısı olacak.

Elbette Kolombiya gibi askerlerin etkisinin açıktan hissedildiği bir ülkede son sözü yine silahlı kuvvetler söyleyecek. Zira seçime katılan sağcı politikacılardan Hernández yüzde 28 ve Federico yüzde 23 oy almış durumda; dolayısıyla askerlerin ikinci turda sağcı adayları bir araya getirmesi kaçınılmaz gözüküyor.

Nitekim solcu Petro'ya karşı Federico Gutiérrez ve taraftarları şimdiden Hernandez'i destekleme kararı aldılar bile.
 

AP.jpg
Rodolfo Hernandez, "Kolombiyalı Donald Trump" olarak anılıyor / Fotoğraf: AP

 

Ancak ABD eski Başkanı Donald Trump'ı anımsatan popülist bir söylem ve tavırlara sahip inşaat patronu Hernández'in beklenmedik çıkışı, Kolombiya geleneksel sağı için de sürpriz oldu. Bu bağlamda Hernandez'e verilen desteğin isteksiz ve mutsuz bir tercih olacağını da vurgulamamız gerekir.

Gustavo Petro, bölgedeki en eşitsiz toplumlardan biri olan Kolombiya'nın yüksek işsizlik, enflasyon ve şiddetle hüsrana uğrayan genç ve yoksul seçmenlerin desteğini aldı.

Rodolfo Hernandez ise kimsenin şans tanımadığı bir politikacıydı. Yolsuzluğun kökünü kazıma sözü verdi ve zengin bir iş insanı olarak ABD'nin eski başkanı Donald Trump'la karşılaştırıldı.

Hernandez, merkez sağın adayı olan ve birçok kişi tarafından görevdeki Başkan Ivan Duque'nin devamı olarak görülen Federico Gutierrez'in alternatifi ve rakibiydi. Bu bağlamda Hernandez de solcu Petro gibi düzen karşıtı bir politikacı oldu.
 

Ivan Duque Ricardo Maldonado Rozo.jpg
Ivan Duque / Fotoğraf: Ricardo Maldonado Rozo

 

Yakın zamana kadar, Gutierrez'in ikinci turda Petro ile rekabet etmesi bekleniyordu. Ancak Petro'nun rakibi Hernanadez oldu. Şimdi, Kolombiyalılar ikinci turda biri birine uzak ve zıt iki aday arasında seçim yapacak.

Fakat Kolombiya'da gelecek ay yapılacak olan ikinci tur oylamasını kim kazanırsa kazansın, artan eşitsizlik ve enflasyonun yanı sıra, FARC ile 2016 Barış Anlaşması'nın sorunlarıyla uğraşmak zorunda kalacak.


Kovid-19 seçimleri etkiliyor

Kolombiya'da görülmemiş bir başkanlık seçimi yaşandı. Özellikle pandemi sırasında ekonomik krizin harap ettiği Latin Amerika ülkelerinde farklı bir model izleniyor. Sadece Kolombiya'da değil; aynı zamanda Latin Amerika ülkelerinde de yeni siyasi aktörler ön plana çıktı.

Seçmenler, halkın ihtiyaçlarını karşılayamadığını düşündükleri ve görevdeki hükümetlerden bıktığı için, çaresizce yeni yüzleri tercih ediyorlar. Bu bağlamda seçmenler, iktidardaki hükümetleri ve siyasileri cezalandırmak istiyor.

Peru'da, acemi siyasetçi Pedro Castillo geçen yıl cumhurbaşkanı seçildi. Bölgenin serbest piyasa modeli olan Şili'de seçmenler 36 yaşındaki eski öğrenci aktivist Gabriel Boric'i seçti. Bolivya, Guetemela, Honduras'da da durum aynı.

Latin Amerika'nın en büyük ülkesi olan Brezilya'da, solcu eski cumhurbaşkanı Lula da Silva, ekim ayında Başkan Jair Bolsonaro'nun anketlerde önünde gidiyor.

Kolombiya dünyanın en sorunlu ülkelerinden birisidir. Ülke de narko-terörden ötürü yıllardır güvenlik sağlanabilmiş değil. Ancak Kovid-19 süreci ülkede daha yıkıcı etki gösterdi.

Bu yüzden de güvenlik, Kolombiyalı seçmenlerin öncelikleri arasında yer almıyor. Dolayısıyla  pek çok Kolombiyalının ekonomi, eşitsizlik ve yolsuzluk gibi daha acil talepleri var.

Kovid-19 pandemisi 3,6 milyondan fazla Kolombiyalıyı yoksulluğa ittiğinden, eşitsizlik ve yoksulluk gündemin ilk sırasında yer alıyor.

Nüfusun yaklaşık yüzde 40'ı şu anda yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve son 20 yılda ortalama yüzde 11'in üzerinde olan işsizlik oranıyla Kolombiya, bölgedeki en eşitsiz ülkelerden biri olmaya devam ediyor.

Kolombiya'da enflasyon 2021'de yüzde 5,6'ya ulaştı ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ile işler daha da karmaşık hale gelebilir; çünkü savaş, emtia fiyatlarını artırdı.

Rusya'ya uygulanan uluslararası yaptırımlar Kolombiya petrolüne olan talebi artırmasına rağmen, ülkede toplumsal huzursuzluk endişelendiriyor. 

Kolombiya'da ayrıca kötüleşen güvenlik durumu var. Pandemi sırasında cinayet oranı yükseldi ve kokain üretimi rekor seviyelere ulaştı.

FARC ve Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (ELN) bölünmüş grupları Kolombiya-Venezuela sınırındaki uyuşturucu yolları üzerinde rekabet ediyor; yer yer çatışıyorlar.
 

 

Petro ve Hernandez'in profilleri

Petro, ücretsiz yüksek öğrenim ve anneler için asgari ücret gibi yeni vaatler ve politikalar sunuyor. Böylelikle eşitsiz Kolombiya toplumunu dönüştürmeyi vadediyor.

Petro ayrıca, en zengin 4 bin Kolombiyalının vergilerini artıracağını söylüyor. Yeni petrol aramalarına son vermeyi ve ülkeyi yenilenebilir enerjiye yönlendirmeyi teklif ediyor.

Doğal kaynakları çıkarmak yerine, sanayileşme üzerine kurulu bir ülke ve bölgede "ilerici bir eksen" tasavvur ediyor. 

Sağcı Hernández, seçim öncesi anketlerde göreceli olarak bilinmiyordu. Büyük ölçüde TikTok'ta seçim kampanyasını yürütürken, düzen karşıtı popülist söylemleriyle ağır bir şekilde eleştirildi.  

Hernández, pazar akşamı Facebook'ta yayımlanan bir konuşmada, "Bugün, dürüstlüğün ve işçilerin ulusu kazandı" dedi.

Hernández, "Bugün, bizi içinde bulunduğumuz acı duruma sokan aynı insanlarla bir gün daha devam etmek istemeyen ulus kazandı" diye sözlerini sürdürdü.

Bu arada hem Hernández, hem de Petro düzen karşıtı oylara hitap eden alternatif politikacılar olarak gözüküyor. Bazıları tarafından "Santander'lı mühendis" veya "TikTok'taki yaşlı adam" olarak biliniyor. 
 

Rodolfo Hernandez.jpg

 

Hernandez belediye başkanı iken, şehirdeki önemli yolsuzluk kaynaklarını ortadan kaldırmayı başardı. Ancak aynı zamanda Kolombiya başsavcılığı Hernandez'i belediye başkanı olarak atık yönetimi ihalesini uygunsuz yapmakla suçladı.

Hernanazdez, suçlamaları reddediyor, ancak dava, Kolombiya'nın bir sonraki başkanının göreve başlamasından sadece iki hafta önce Temmuz ayında yargılanması bekleniyor.

Petro'nun seçim kampanyası, fosil yakıtlardan güneş, rüzgar ve hidroelektrik gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş vaat eden ekonomik ve çevresel konulara odaklandı.

Ancak Kolombiya'nın toplam ihracatının yaklaşık yüzde 60'ını petrol ve kömür oluşturduğu için, Petro'nun muhalifleri, bu vizyonun gerçekçi olmadığını savunuyor.

Ayrıca Petro, sağlık ve emeklilik sistemlerinde reform yapma ve yolsuzluğu ortadan kaldırma sözü verdi.
 

Bloomberg.jpg
Gustavo Petro / Fotoğraf: Bloomberg

 

Kolombiya'da 260 binden fazla kişinin ölümüne ve 7 milyon kişinin yerinden edildiği on yıllardır süren iç savaşın sona ermesinden sonra; silah bırakan Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri'nin (FARC) isyancıları ile Kolombiya hükümeti arasında 2016'da imzalanan barış anlaşmasının ardından barış süreci yer yer akamete uğruyor. Sert tartışmaları da beraberinde getirdiği için tartışılıyordu.

Petro anlaşmanın ateşli bir destekçisiyken, mağlup Gutierrez şüpheci olarak görmüştü. Hernandez ise anlaşmayı destekleme sözü verdi. Ancak Hernandez, ikinci turda sağcı bir koalisyon kurmaya çalışırken bu görüşünü revize edebilir. 

Ayrıca Hernandez, şok edici yorumlarıyla da dikkat çekiyor. 2016'daki bir röportajda kendisini "büyük bir Alman düşünür Adolf Hitler'in takipçisi" olarak tanımladı. Daha sonra Hitler'i Albert Einstein ile karıştırdığını söyledi.

Hernandez, kokainin yasallaştırılması çağrıları ve yolsuzlukla mücadelede alışılmadık önerileriyle dikkat çekti.

Kokainin temel bitkisi olan Koka'nın havadan mı, yoksa elle mi yok edilmeli tartışma konusunda; "Hangisinin daha ucuz olduğuna bakmak zorunda olduğunu" söyledi. Hernandez kendi tabanına "hırsızları iktidardan uzaklaştırabilecek tek kişi" olduğuna ikna etti.
 

 

Petro'nun kazandığı zafer, Kolombiya'nın ABD ile yakın ilişkilerini de etkileyebilir. Petro'nun bazı dış politika görüşleri arasında: Venezuela ile diplomatik ilişkileri yeniden kurma önerisi, Çin ve Rusya ile işbirliği yapmak istemesi Washington'u endişelendiriyor. Beyaz Saray, seçimlere olası Rus müdahalesi konusunda zaten uyardı.

Petro aynı zamanda ABD öncülüğündeki uyuşturucu savaşının açık bir eleştirmeni ve Kolombiyalı çiftçilere ve üreticilere zarar verdiğini iddia ettiği ABD-Kolombiya ticaret anlaşmasını yeniden müzakere etmek istiyor.

Kolombiya seçimlerine katılan 8 başkan adayından 4'nün başkan yardımcısı Afro-Kolombiyalıydı. Latin Amerika'daki en büyük siyahi nüfusa sahip olan ülkede, bu değişim, nadiren duyulan ırk ve ırkçılık hakkındaki tartışmaları da beraberinde getirdi. 
 

 

Muhafazakar Hernandez, eğitim ve organizasyon liderliği konusunda deneyime sahip olan Marelen Castillo'yu seçti.  Solcu Petro ise Francia Marquez'i aday gösterdi.

Ancak medyanın en çok ilgisini çeken Petro'nun başkan yardımcısı adayı Francia Marquez oldu. Bir çevre avukatı ve aktivist olan Marquez, hiçbir zaman siyasi bir görevde bulunmadı.

Ancak Petro'nun koalisyonunu oluşturan sol eğilimli başkanlık ön seçimlerinde üçüncü oldu. Eğer seçilirse ülke tarihindeki ilk Siyah kadın başkan yardımcısı olacak. Ancak ayrıcalık ve ırk konusundaki söylemi, onu ırkçı ve ölüm tehditlerinin hedefi haline getirdi.
 

Reuters.jpg
Fotoğraf: Reuters

 

Sonuç olarak Kolombiyalıların yüzde 74'ünden fazlası ülkelerinin yanlış yöne gittiğine inanıyor. Bir sonraki yönetimin karşı karşıya kalacağı en büyük zorluklardan bazıları, eşitsizlik ve yoksulluğu ele almanın yanı sıra uyuşturucu kaçakçılığı ve bölgesel jeopolitik meselelerle uğraşmak olacak.

Kolombiya'da kokain üretimi son yıllarda önemli ölçüde arttı. Ülke için önemli bir gelir kaynağı olmasına rağmen yasal ihracat sınırını aşmaktadır. Bir sonraki yönetim, etkili ekonomik alternatifler sağlamak için bir koka planına sahip olmalıdır.

Çünkü koka mahsullerinin büyük kısmı Yerli ve Afro-Kolombiyalıların yaşadığı bölgelerde üretilmektedir.

Bir sonraki cumhurbaşkanı, Venezuela Devlet Başkanı Nicolás Maduro ile diplomatik bağların yeniden kurulup kurulmayacağına karar vermek zorunda kalacak. Dolayısıyla Venezuela'da devam eden insani kriz ile ilgilenmek zorunda kalacaktır.

Ancak bu varsayımlardan önce Kolombiyalılar ikinci turda Petro ile Hernandez arasında bir tercih yapacak. Muhafazakar değerlerin ve askeri bürokrasinin çok güçlü olduğu ülkede, solcu Petro'nun olası başkanlığı, Kolombiya'da, her zaman statüko açısından bir tehdit olarak görülecektir.

Bu bağlamda Kolombiya Silahlı Kuvvetleri ülke tarihinin bir darbe ile anılmaması için var gücüyle Muhafazakar Hernandez'i seçtirmek adına sermaye, medya, bürokrasi, evanjelik kilisesi hatta bazı yerel çeteleri konsolide edecektir.

Petro, ordunun büyük kesiminde şüpheyle karşılanıyor. Ancak en azından ilk başta, Venezuela ile ilişkileri yeniden kurmak için hızla hareket ederse veya Bogota'nın Washington'daki uzun süredir devam eden müttefikleriyle bir kavgaya tutuşmazsa, onların güvenini kazanabilir.

Aksi durumda Petro, silahlı kuvvetler anlaşamazsa görev süresi bitmeden, kullanım süresi dolabilir.

 

 

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

© The Independentturkish

DAHA FAZLA HABER OKU