Ukrayna ve Rusya arasında devam eden gerilim, dünyada dikkatle takip ediliyor.
Batı medyasında Ukrayna'nın Rusya tarafından işgal edileceği iddialarına karşın şu ana kadar gerilim büyük bir savaşa dönüşmedi.
İki ülke arasında yıllara varan gerilimin fitili ise 2013 yılında ateşlendi.
Rus yanlısı Ukrayna lideri Yanukoviç'e yönelik 2013 yılında başlayan tepkiler, 23 Şubat 2014'te azledilmesine yol açtı.
Bu olay, Ukraynalıları sevindirse de ülkenin doğusundaki Donetsk ve Lugansk bölgelerinde çoğunlukta olan Rus taraftarlarının ayaklanması ve her iki bölgeyi Novorossiya Federal Devleti adı altında birleştirerek bağımsızlık ilan etmeleriyle sonuçlandı.
Bu bağımsızlık dünya tarafından kabul edilmezken söz konusu alanlardaki kontrol bağımsızlık yanlısı Rus taraftarlarının eline geçti.
Buradaki ayrılıkçı gruplar, Rusya'da gelen paralı askerlerle birlikte Ukrayna ile "Donbass Savaşı" adı verilen çatışmalara girdi.
Yine Ukrayna'ya bağlı Kırım'ın kontrolü de Rusya'nın eline geçti.
Aradan geçen 8 yılın ardından söz konusu bölgeler yine gündemde.
Dünyanın gözü Donetsk bölgesinde
Olası savaşın merkezi durumundaki Donetsk bölgesi, Türkiye'de adı çok az bilinen bir topluluğa ev sahipliği yapıyor.
Onlar da Çariçe Katerina politikalarına uygun olarak Kırım'dan göç eden-ettirilen ve kimi kaynaklarda Türk, kimi kaynaklarda Grek (Yunan) oldukları iddia edilen ancak Kırım Tatar Türkçesi'nin bir ağzını konuşan Urumlar.
Bilindiği üzere özellikle Orta Çağ'da kimi İslam ve Türk kaynaklarında Anadolu'dan Urum diyarı olarak bahsedilmekteydi.
Bunun nedeni Anadolu'nun 11. yüzyılın sonlarında kadar Doğu Roma yani Bizans'ın bir parçası olmasıydı.
Bu nedenle Müslüman Araplar ve Türkler karşılaştıkları Doğu Roma ahalisini Rum olarak adlandırmış, bu tanım zaman içerisinde Anadolu'da yaşayan Yunan kökenli veya Yunancayı konuşan toplulukları tanımlamak için kullanılmıştı.
Hatta sonraki süreçlerde Türklerin Anadolu'yu ele geçirmesinin ardından şehirlerde yaşayan insanları bile tanımlamak için kullanılır hale geldi.
Bir zamanlar Anadolu'ya bile isim olan Urum adını taşıyan ancak günümüzde Ukrayna'nın Donetsk şehri ile ağırlıklı olarak Gürcistan ve Kazakistan'da yaşayan Urumlar kimler?
Günümüzde çoğunlukla yaşadıkları Donetsk'e nasıl geldiler?
Urumlar'ı araştırıp, kitaplaştırdı
Geçmişlerine dair az bilgi olan ve kökenleri halen tartışma konusu olan Urumlar konusunda, Türkiye'de etkin isimler arasında şu an Ardahan Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak bulunuyor.
Altınkaynak'ın "Ortodoks Türkler Urumlar" ve 2008 yılında yayınladığı "Urum Folklor ve Edebiyatı" kitapları ve çok sayıda makale ile tebliğleri, Urumlar ile ilgili Türkiye'deki kaynaklar arasında yer alıyor.
Altınkaynak, bu çalışmaları için Donetsk eyaletinde yaşayan Urumlar ile 2003-2005 yılları arasında görüşerek derleme ve toplamalar yaptı.
Bu derleme ve toplamalarını Gürcistan (Parmaksız bölgesi) ve Kazakistan'da (Kentav Şehri) da devam ettirdi.
Konuyla ilgili aradığımız Altınkaynak, Urumlar ve kimi kaynaklarda onlarla karıştırılan Yunan (Grek) kökenli Rumeyler'in Donetsk eyaletinin Mariupol şehri ve etrafında yaşadıklarını ve nüfusun yüzde 40'ını oluşturduklarını söyledi.
Kırım'dan göç ettiler, sonradan Anadolu'dan az sayıda gelen Urum'da oldu
Altınkaynak'ın verdiği bilgiye göre Urumlar'ın çoğu 1870-1871 yılarında işgal ve sıcak denizlere inme politikası gereği Rus çarlığı tarafından Kırım'dan Donetsk'e getirilerek yerleştirildi.
Bir kısmı da yine aynı politikalar gereği 1820'lerde Anadolu'nun Trabzon, Giresun, Erzurum, Kars ve civarından Abhazya ve Gürcistan'a göç ettirildi.
Daha sonra buralara göç edenlerin bir bölümü de II. Dünya Savaşı yıllarında Sovyet yönetimi tarafından Kazakistan'ın Kentav şehri civarına gönderildi.
Bu sürülenlerin bir kısmı da Kazakistan ve Gürcistan'dan Donetsk'e gelerek buradaki Urum ve Rumeyler'e katıldı.
"Sovyetler ve Çarlık, Urumlar'ı Türkofoni yani Türk'e benzeyen olarak nitelemişti"
Altınkaynak, Urumlar'ın yeni nesillerinin günümüzde anadillerini unuttuklarını kaydederek, "Türkiye'den kendilerine kültürel yardım etmelerini çok beklediler. Rusça konuşurlar. Çoğunluğu Rus taraftarıdırlar ama olaylara karışmazlar. Şu anda bir çaresizlik içindeler" dedi.
Urumlar'ın, Kırım'dan veya Anadolu'nun çeşitli yerlerinden göç ettirilmelerinin tamamen emperyalist güçlerin ideal ve ideolojilerine yönelik politikaların neticeleri olduğunu ifade eden Altınkaynak, "Muhacirler gittikleri yerlerde çok acı çekmişlerdir. Urumlar, Ortodoks mezhepli Hıristiyan'dırlar. Eski Sovyetler Birliği ve daha önce Çarlık Rusya'sı dönemleri ilmi literatürde adlarına Greko-Tatar ya da 'Türkofoni' denilmiştir. Urumlar, dilleri Kıçak Türkçesi ve Oğuz Türkçesi karakterlerini birlikte yansıtmaktadır" diye konuştu.
"Türk kültürüyle büyük benzerlikler gösteriyorlar"
Urumlar'ın sözlü kültür, düğün ve cenazelerinin tamamının Anadolu, Kafkasya ve Kuzey Türklüğü ile bağdaştığını kaydeden Altınkaynak, bunun dışında üretim, kültür-sanat, eğlence ve aile yapılarının da birebir benzerlikler gösterdiğini aktardı.
Altınkaynak'a göre Urumlar ve Rumeyler'de soyad, lakapların da birkaç istisna hariç tamamının Türkçe. Urum türkü ve manilerinin de gerek Anadolu gerekse Kuzey Türklüğü ile büyük benzerlikler gösterdiğini kaydeden Altınkaynak, "Urum müzik ve dansları da tamamıyla Türk halk müziği formunda ve dans figürleriyle birebir örtüşmektedir. Urum masalları, hikaye ve fıkraları genel manada Türk dünyası masal tipleriyle aynıdır" ifadelerini kullandı.
Urumlar'ın oluşumunda Kıpçak ve Oğuz etkisi var
Altınkaynak, bütün bu benzerliklerden dolayı Urumlar'ı 'Türkofoni' (Türk'e benzer) gibi bir adla adlandırmanın yanlış olduğunu belirterek Urumlar'ın Türk mü yoksa Yunan kökenli mi olduğu sorusuna şu cevabı verdi:
Urumlar'ın eski Yunan veya Grekler ile akrabalığını gösterecek resmi veya tarihi hiçbir belge yoktur. Geçmiş kayıtlarda buna dair bir ize de rastlanmamıştır. Tek bağlantıları din yoluyla ve mezhep anlayışındadır. Aynı coğrafyada yaşayan ve Kırım'dan birlikte göç eden Rumeyler ile Urumlar arasında etnik, linguistik, folklorik ve genetik farklılıklar vardır.
"Irken değil ama ruhen Türk'üz diyorlar"
Urum toplumunun oluşmasında, Kıpçak ve Oğuz Türklerinin katkısının eşit sayılması gerektiğini kaydeden Altınkaynak, sözlerini şöyle tamamladı:
Biz aralarında yaptığımız çalışmalar esnasında kendileri ile ilgili kimlik tanımlamalarında, bir dış bağlantılı yönlendirmeyi kabul etmediklerini, kendilerini Grek olarak adlandırmalara karşı 'Biz ırkken Türk olmasak bile ruhen Türk'üz' sözünü pek çok kişiden işittik.
Urum dilinde bir türkü / Video: Erdoğan Altınkaynak
Bir Urum manisi
A hız saçın setiz hat / (A kız saçın sekiz kat)
Tes bir hatnı mana sat (Kes bir katını bana sat)
Annen baban hayil olsa (Annen baban gayil olsa)
Del bu gece mana yat (Gel bu gece bende yat)
Barmağıma yüzüğüm (Parmağımda yüzüğüm)
Üstü gümüş dibi düz (Üstü gümüş dibi düz)
Enden deri sen oğlan (Bundan geri sen oğlan)
Timnenstiysenonnandez (Kimle istiyorsan onunla gez)
Çal Horoz adlı bir Urum Türküsü
Bir tavuğum yattı kuluk
Yımırtasıçıhtıçuluh
Ay horozum vay horozum
Telli başlı çal horozum
Kikirikuk kakarak
Benli beyaz çal horozum
Çipçelere yem verdin mi
Horoz olduğun gördün mü
Ay horozum vay horozum
Telli başlı çal horozum
Kikirikuk kakarak
Telli başlı çal horozum
© The Independentturkish
