Orta Amerika ülkesi El Salvador'un başkanı Nayib Bukele, en büyük kripto para birimi Bitcoin'in ülkede yasal olacağını açıkladı. Böylelikle El Salvador, sanal para birimini yasal ödeme aracı olarak ‘resmen’ kabul eden ilk ülke oldu. Kısa bir süre sonra Twitter'daki profil resmini "lazer göz" takarak değiştirdi.
Nayib Bukele "Bitcoin'in 680 milyar dolarlık bir piyasa değeri var. Eğer %1'i El Salvador'a yatırılırsa, bu GSYİH'mızın yüzde 25 artıracaktır. Diğer yandan Bitcoin, potansiyel 10 milyon yeni kullanıcıya sahip olacak" dedi.
El Salvador nüfusunun yaklaşık yüzde 70'inin banka hesabı yok ve kayıt dışı ekonomide çalışıyor. El Salvador, Ekvador ve Panama ile birlikte 'dolarlaşmış’ bir ekonomiye sahip, yani resmi para birimi olarak ABD doları kullanılıyor. Ülke, 2001 yılında sağcı bir hükümetin para politikasını rafa kaldırmasından sonra ABD dolarını resmi para birimi kabul etmişti.
El Salvador, Guatemala ve Honduras arasında, Kuzey Pasifik Okyanusu'na kıyısı olan bir Orta Amerika ülkesidir. Düşük gelirli bir ülke olan El Salvador, Uluslararası Para Fonu'na göre 2020'de 25 milyar doların (21 milyar Euro) biraz altında gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYİH) sahip.
Bukele'nin partisi, 2019'daki cumhurbaşkanlığı seçimlerini ezici bir zaferle kazandı. Son 30 yılda büyük partilerin desteği olmadan kazanan ilk Salvador cumhurbaşkanı oldu. Ülkedeki çete şiddetini sona erdirme sözü verdi. Yakın zamanda Yargıtay'ın beş hakimi ile başsavcıları görevden aldı. Ancak kendisi otoriterlik ve çeşitli yolsuzluk suçlamalarıyla da karşı karşıya.
El Salvador'dan yapılan açıklamanın ardından, Paraguay, Panama, Brezilya, Meksika ve daha birçok ülkeden politikacılar, dolara olan bağımlılığı azaltmak, enflasyonu yavaşlatmak, finansal katılımı artırmak için aynı yasaların çıkarılması istedi.
ABD'den gelen havalelerin büyük bir gelir kaynağı oluşturduğu Meksika'da da kripto piyasası patladı. Eylül 2019 ile Mayıs 2020 arasında ülkenin Bitso kripto borsası havale işlemlerinden dolayı %342 büyüdü. Ekonomik ve insani bir kriz yaşayan Venezuela'da, artan hiper-enflasyonun resmi para birimi olan bolivar'a zarar vermesi nedeniyle birçok işletme ve insan kripto parayı benimsiyor.
Bitcoin'e olan ilgi, enflasyon, ABD dolarına olan bağımlılık ve teknoloji girişimciliğini çekmenin bir yolu olarak görülüyor.
Kripto para Vahşileştikçe, risk büyüyor
El Salvador’un 6.5 milyon nüfusunun en az yüzde 20'si yurtdışında yaşıyor ve çoğunlukla ABD'de çalışıyor. İşçi dövizlerine bağlı olarak ülkenin GSYİH'sının yaklaşık %20'sinin, yurtdışında yaşayan Salvadorlular tarafından gönderilen havalelerden geliyor. Yani Ödemelerin günler sonra geçmesine neden olabiliyor. İşte Bitcoin’in bu para transfer sorunlarının her ikisini de önleyeceği bekleniyor.
Ancak meselenin arka fotoğrafı oldukça karanlık!! El Salvador, yılda 6 milyar dolar havale aktarılıyor. Bu transfer, genellikle yüksek ücretler talep eden para transfer hizmetlerinin kullanılmasını gerektiriyor. Yani Western Union gibi fonlar yüzde 20'ye varan kesintiler yapıyor ve bu para aracılar tarafından işleniyor. Bukele, Bitcoin üzerinden, bir milyondan fazla düşük gelirli ailenin aldığı işçi dövizlerini, her yıl milyarlarca dolar eşdeğerinde aracılık kesintisini içselleştiriyor. Bu transfer masraflarının/aracılık hizmetlerinin nereye gideceğini bilmiyoruz. Ancak Bukele’ye göre ‘halka kalacak’ deniliyor.
Bitcoin’in Salvador’da yasallaşması işletmeler, işadamları ve insanlar arasında bir heyecan yaratsa da, tüm tasarrufların ve kredilerin Bitcoin'de olacağına ve devlet çalışanlarına kripto para biriminde ödeme yapılacağına kimse inanmıyor. Fakat Ülke dışında yaşayan 1.5 milyon Salvadorlu'nun kendi ülkelerine para göndermesini kolaylaştırması bekleniyor.
Bitcoin ödeme platformu Strike'ın kurucusu Jack Mallers, Bitcoin'i yasal hale getirecek Salvador mevzuatının yazılmasına yardım ettiğini ve kripto para altyapısını geliştirmek için ülkeyle birlikte çalıştığını söyledi. Kripto para birimi vahşileştikçe, kimin zarar görebileceğine dair korku artıyor.
Latin Amerika'nın kripto ekonomisi, sıcak pazarlardan biri olmasına rağmen, bölge geçen yıl ikinci en düşük büyüme oranını gösterdi. Buna rağmen, bankacılık erişim sorunları ve havale ihtiyacı gibi sorunlar, sadece kişileri değil, tüm Latin Amerika işletmelerini kripto para ticaretine yönlendiriyor. Nitekim birçok işletme, kripto para birimini kullanarak ithalat vergilerinden kaçınıyor.
Basitçe söylemek gerekirse, kripto para birimi, mal ve hizmet satın almak için kullanılabilecek internet tabanlı bir değişim aracıdır. Ancak normal düzenlemelerden farklı olarak, sanal işlemleri güvence altına almak için güçlü kripto-grafik işlevlere sahip bir sanal defter kullanır. Böylelikle kullanıcılarını sahtekarlığın yanı sıra çifte harcamadan koruyor.Ancak sistemin sürdürebilirliği ve güven problemleri giderilemiyor.Yani otoritenin güvenirliliği yok.Çünkü hesap veren bir otorite yok.
Latin Amerika ülkeleri kripto para birimine akın ederken, kripto paranın kilit bir oyuncu olduğu dijital küresel ekonomide kendisine bir yer yaratıyor. Latin Amerika'da kripto para biriminin benimsenmesi artıyor olsa da, hala devam eden zorluklar var. Kimse değişken piyasaya güvenmiyor ve halen birçok insan bu alternatiflerin varlığından veya risklerinden tam olarak haberdar değil.Yani ciddi bir bilgisizlik var. Zira “hey bu harika, bunu yapmalısın” demek; tam olarak insanlara yardımcı olmayabilir.
Latin Amerika'da kripto paranın benimsenmesi, teknoloji anarşistleri ve yeni çağ ekonomistleri yüzünden değil, kendi finansal özgürlüklerini sağlamak isteyen insanlar tarafından düzensiz büyüyor.
Kripto para birimlerinin uzun bir hack geçmişi var ve başka riskleri içeriyor. Yaygın olarak benimsenmesi, El Salvador'u bir vergi cennetine ve kara para aklama cennetine de dönüştürebilir. Bu da; mafyanın ve organize çetelerin hukuk tanımaz eylemlerini kaçınılmaz kılıyor.
Bukele'nin Bitcoin duyurusu uluslararası kripto piyasasında büyük bir coşkuyla karşılandı. Bazı El Salvadorlular, bitcoin'in yasal ihale olarak kabul edilmesi fikrinden heyecan duyarken, diğerleri bunun sadece yetkililer için yolsuzluk için bir araç olabileceğinden endişe duyuyor.
Bukele, ayrıca ülkenin yanardağlarından yenilenebilir enerji kullanarak jeotermal potansiyeli etrafında bir Bitcoin madencilik merkezi kurmayı planlıyor. Geçen yıl Salvador ekonomisi son 40 yılın en derin çöküşünü yaşarken, mali açık sıkı karantinalar nedeniyle GSYİH'nın %10'undan fazla arttı. Bu, hükümetin yeni finansman kaynakları aramasına neden oldu.
Salvador’un Mart 2020 ile Mart 2021 arasında net uluslararası rezervlerinin %36,6'sını kaybederken, komşu ülkeler Guatemala ve Honduras rezervlerini artırdı. Dolayısıyla Hükümet, doğrudan yatırımlar veya havale yoluyla rezervleri yenilemek için yeterli para gelmeden para çektiği için, döviz rezervleri tükendi. Gerçek şu ki Bukele'nin ülkeyi yönetmek için işçi dövizlerinden başka para kazanabileceği bir yer yok. Salvador’da 6 milyon civarında insan yaşamasına rağmen, yaklaşık 9,5 milyon mobil bağlantı var. Nüfusun sadece % 34'ünün internete erişimi var ve sadece küçük bir azınlık yeni teknolojiyi kullanıyor.
Salvador yasama meclisi üç sayfalık bitcoin yasa tasarısını 62’ye 22 bir farkla kongreden geçirdi. El Salvador’dan sonra Panama, Brezilya, Arjantin ve Paraguay’da politikacıların benzer yasal düzenlemeler yaparak bir domino etkisine neden olması bekleniyor. El Salvador'un ulusal ve yerel yönetimleri de vergilerin, cezaların ve lisans ücretlerinin ödenmesi için Bitcoin'i kabul etmesi yüksek ihtimal. Ancak ABD doları gibi, Bitcoin varlıklarının da herhangi bir fiyat artışı durumunda sermaye kazancı vergisine tabi olmayacağı anlamına da gelir.
Latin Amerika’da Kripto Para kullanımı
Son zamanlarda, kripto para ve birimleri Latin Amerika ülkelerinde de çok popüler hale geldi. Yıllar geçtikçe kripto para birimi, kullanıcıların satın alıp satarak para kazanmalarını sağladı. Bazı Latin Amerika ülkeleri, en büyük kripto para kullanıcısı oldukça, dijital küresel ekonomide kendilerine bir yer yaratıyorlar.
Kripto para, 2010'larda medyaya hakim olan bir çılgınlık oldu. İlk olarak 2011'de Bitcoin fiyatı yükselmeye başladığında dikkat çekmeye başladı. 2011'in başında Bitcoin sadece 0,30 dolar değerindeydi. 2013'ün başında 13 doların biraz üzerinde kaldı. Ancak, 2014'e kadar fiyat 770 dolara yükseldi. 2017'de neredeyse 20.000 $'a ulaştı. (Yazıyı kaleme aldığım 10 Haziran 2021’de 37.785 dolardı)
Kripto paranın Latin Amerika'daki başarısının bir başka nedeni de ‘canlı ticaret’ ortamıdır. Soundsand Colours’da yazılan bir makaleye göre, "Geçen yıl Latin ülkeleri 25 milyar dolar değerinde kripto para gönderdi ve 24 milyar dolar aldı, bu da dünyadaki tüm kripto para birimlerinin yüzde 9'una karşılık geliyor’’ denildi.
Bitcoin, kripto para biriminin birçok biçiminden sadece biridir. Bitcoin astronomik fiyatlara yükselmeye başladıktan sonra, diğer kripto para birimleri ortaya çıkmaya başladı. O kadar çok fazla kripto para var ki, borsada hisse alıp satar gibi birçok insan, kripto para alıp satarak geçimini sağlıyor. Hatta Bitcoin online kumarhaneleri bile bulunuyor. Ayrıca, bunu bir ödeme şekli olarak kabul etmeye başlayan bazı çevrimiçi şirketler de var.
Ek olarak, Latin Amerikalılar, kendi ülkelerinin para birimleri değer kaybederken; kripto para birimini bir değer deposu olarak benimsemeye başladılar. Çünkü birçok Latin Amerikalı, kripto para biriminin en ünlü ve en güvenilir şekli olduğu için Bitcoin kullanıyor. Ayrıca, Bitcoin'in benimsenmesi, bölgede bankacılık erişimi ve havale ihtiyaçlarının olmamasından kaynaklanmaktadır.
Kripto para biriminin en önemli yanı, herhangi bir merkezi otorite veya hükümet tarafından kontrol edilmemesidir. Özel ve genel anahtarlar kullanılarak doğrudan iki taraf arasında gönderilebiliyor.
Latin Amerika’da kripto para kullanıcısı ülkeler
Statista isimli veri platformu, kripto para birimi kullanıcılarının sayısını açıkladı. Listenin en altında ABD, İngiltere, Avustralya ve Fransa gibi en “gelişmiş” ülkelerden bazılarını görmek ilginçti.
Nitekim Latin Amerika, dünyada en çok kripto kullanıcısı olan bölge olurken; ilk 10 kullanıcı ülke içinde Brezilya, Kolombiya, Arjantin, Meksika ve Şili vardı.
Türkiye, kripto para kullanan katılımcıların yüzde 20'si ile ilk sırada yer alırken, Brezilya ve Kolombiya yüzde 18 ile ikinci sırayı paylaşıyor. Arjantin yüzde 16, ardından yüzde 12 ile Meksika ve yüzde 11 ile Şili geliyor.
Çünkü Latin Amerika'daki insanlar servetlerini korumak için kripto kullanıyor. Örneğin, Arjantin ve Brezilya son yıllarda finansal zorluklar yaşadı. Enflasyon oranları tavan yaptı ve vatandaşları daha zayıf para birimleriyle baş başa bıraktı. Hükümetlerin inandırıcılık eksilikleri, bu iki ülkenin insanlarını kripto para birimlerine ilgi göstermesine neden oldu.
Bir kripto defterinde saklanan parayı tutmak, insanların varlıklarını korumalarına yardımcı olur. Bu durum, özellikle ekonomik ve finansal aksaklıkların yaşandığı ülkelerde geçerlidir. Birçoğu için, potansiyel değeri olan bir şeyi korumak için yatırımcıya güvence sağlar.
Kriptonun doğasında var olan risk ve oynaklığa rağmen, çoğu zaman ulusal para birimlerini elinde tutmaktan daha iyi bir seçenek görülüyor.
Latin Amerika'daKripto Para neden popüler ?
Latin Amerika'da kripto para biriminin bu kadar popüler olmasının bir nedeni, sağlam bir ticaret ortamına sahip olmasıdır. Brezilya bu alanda lider ülke ve Venezuela ikinci sırada. Bölge, 10.000 doların altındaki kripto para birimi transferinde/ödemelerinde perakende kripto faaliyetinde ikinci en yüksek paya sahip. Bununla birlikte, profesyonel tüccarlar bir aylık transfer hacminin yüzde 80'ini oluşturuyor.
Dünya Bankası’na göre Latin Amerika nüfusunun en az yüzde 50'sinin bankalara erişimi yok. Bu, birçok insanı, paralarını korumak için başka yöntemlere mecbur bırakıyor.Latin Amerika’da 113 milyon kişi kredi kartı kullanıyor. 387,2 milyon kişinin de internet bağlantısına sahip olduğu düşünülüyor. Yani, interneti kullanmak bir banka hesabı almaktan daha kolay ve daha yaygın. Dolayısıyla bu durum, insanların bir banka hesabı açmak yerine kripto para birimlerine ulaşma şansını artırıyor.
Latin Amerika’da kripto para birimi kullanımı, bankacılık erişimi eksikliği, havale ihtiyaçları ve yerel para birimlerinin devalüasyonu gibi faktörler yüzünden tercih ediliyor. Latin Amerika ülkelerindeki birçok insanın tam zamanlı bir işte çalışmadığı için bir banka hesabına alması zordur. Bir banka hesabı almak için istikrarlı bir gelire ve bir işe ihtiyacınız var. Uber gibi bir şirkette yarı zamanlı çalışsanız bile, banka hesabınız olmadığında ücretinizi alamıyorsunuz. Bu insanların paralarını bir yerde saklamaları gerekiyor, bu yüzden kripto para birimlerine yöneliyorlar. Sonuç olarak, paralarını kripto para birimine yatırıyorlar çünkü değeri yerel para biriminden daha iyi tutuyor.
Kripto para kullanımını etkileyen faktörler şunlardır:
A- Hiper-enflasyona karşı güvenlik
Kripto para kullanıcılarının genel olarak dijital para kullanmayı tercih etmelerinin nedenleri arasında; meraktan yatırım amaçlarına kadar, kolay ödeme çeşidinden alternatif yatırım aracına kadar çeşitli nedenleri var. Ancak Latin Amerikalı kullanıcılar arasında kripto para birimine geçmenin ana nedenlerinden biri inişli-çıkışlı ülke ekonomisidir. Örneğin, Venezuela son zamanlarda yaklaşık %72.000 enflasyon oranları gördü.
Latin Amerika'daki diğer ülkeler de ekonomi konusunda o kadar güvende değiller. Sonuç olarak, Latinler, paranın değerini büyük ölçüde etkileyen hiper-enflasyon konusunda endişelendiği için güvenli platformlar arıyorlar. Kripto para, bu soruna ideal bir çözüm sunuyor. Latin Amerikalılar, dijital para birimlerindeki varlıklarıyla paralarını piyasa ekonomisinin öngörülemezliğinden koruyor. Ancak kripto para birimine yönelten tek itici güç, çalkantılı piyasalar değil. Birçok insan için klasik bankacılık hizmetine erişememesinden kaynaklanıyor.
Özellikle Arjantin, Uruguay, Kolombiya ve Şili'deki bitcoin kullanıcıları yerel para birimleri değer kaybettiğinde; değer depolamak için kripto para birimine yöneldiğini gösteriyor.
B- Sanal Kumarhanelerde Bitcoin Kullanmak
Kripto para, birçok web sitesinde bir para birimi olarak da kullanılmaktadır. Yargı’da yetki sorunları ve yasal boşluklar nedeniyle özellikle tercih ediliyor. Örneğin, birçok çevrimiçi kumarhane, Bitcoin ve diğer kripto para birimlerini kullanıyor. Bu günlerde Latin Amerikalıların en kârlı uğrak yerleri arasında sanal kumarhaneler var.
C-Havaleler
Hızlı ve güvenli işlemler söz konusu olduğunda, kripto para birimleri kesinlikle en kolay ve güvenilir yoldur. Bu nedenle birçok insan kripto, bitcoin ve blok zinciri teknolojisi aracılığıyla diğer ülkelerdeki ailelerine ve arkadaşlarına para aktarıyor.
Örneğin Şili'de La Plataforma gibi girişimler, ABD, Şili, Peru ve Meksika'daki kullanıcıların birbirleri arasında para göndermesine olanak tanıyor. Yani, bir markete girebilir ve ABD banka hesabına 5.000 Meksika pesosu kadar dolar olarak gönderebilirsiniz. Bu transfer, blockchain teknolojisi ile yapılıyor
Bir başka örnek ise Venezuela ve Kolombiya arasındadır. Venezuela'nın ekonomik zorlukları nedeniyle, yüz binlerce Venezuelalı komşu Kolombiya'ya kaçtı. Kolombiya’ya kaçmayı başaranlar, kripto para birimleri kullanarak ailelerine para gönderiyorlar.
Bu süreci kolaylaştırmak için Kolombiya'dan Valiu , Venezüella'ya bir saatten az süren blok zinciriyle çalışan bir havale sistemi oluşturdu. Böylelikle ‘değer transfer ağı’ sağlanmış oluyor. Bu şekilde, havaleler kaybolmuyor veya çalınmıyor.
Western Union geçtiğimiz günlerde ABD'nin yaptırımları nedeniyle Küba'ya ABD doları transferlerini askıya alacağını duyurdu . Bu yalnızca jeopolitik gerilimlere çok daha dirençli olan kripto para birimleriyle havale göndermenin çekiciliğini artırabiliyor.
Dünya Bankası’na göre, Latin Amerika'nın resmi havale pazarı 96 $ milyar civarında. Ancak Moneygram ve Western Union gibi klasik hizmetler, yüksek komisyonlar, elverişsiz döviz kurları, sınırlı çalışma saatleri, uzun aktarım süreleri ve günlük değişim limitleri yüzünden yüksek potansiyelden istifade edilemiyor.
Mesela ilginç Kripto havale türleri de var. Eşler arası bir platform olan Local Bitcoins'i kullanarak Venezuela'dan Kolombiya ve İspanya'daki aile üyelerine para gönderilebiliyor. Bu işlemle para göndermek;hem daha az işlem/bürokrasi hem de klasik finans muadillerinden daha hızlı ve daha ucuzdur.
D- Genç Nüfus
Pew Araştırma Merkezi'nden Ana González Barrera'ya göre Latin Amerikalıların en çok kripto para kullanmalarının nedeni nüfusun büyük çoğunluğunun gençlerden oluşması görülüyor.
Barrera " Hispaniklerin teknoloji kullanımında, özellikle mobil teknolojide yüksek paya sahip olması; Hispaniklerin diğer gruplardan daha genç olması ve genç oldukları için teknolojiyi kullanma olasılıklarının yüksek olması” olarak değerlendiriyor.
Bu durum Latin Amerika Kripto para pazarının diğer ülkelerde sıkıntılar olmasına rağmen Latin Amerikalılar tarafından desteklenmesine neden oluyor. Bu bağlamda Latin Amerika'nın dijital para ile yenilik potansiyeli birlikte gelişiyor.
Bu durum Latin Amerika kripto borsasında farklı girişimlerin yaratılmasına neden oluyor. Bu girişimlerden bazıları Meksika'dan Bitso, Brezilya'dan Atlas Quantum ve Kolombiya'dan Panda Exchange'dir.
Sonuç olarak Bitcoin teknolojisi bir zaruriyetten ötürü ilgi görüyor. Türkiye’de ise hızlı ve kısa yoldan bir zenginleşme aracı olarak kullanılıyor. El Salvador’un bitcoin’i yasallaştırması teknolojik bir kolaylıktan değil; işçi dövizlerinden alınan komisyonu içselleştirmesiyle alakalı. Yasal boşluk ve otorite eksikliği yüzünden de her türlü illegal tutum ve davranışı da beraberinde getiriyor.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
