ABD’deki George Washington Üniversitesi’nden iki akademisyen Şeherazade Rahman ve Hüseyin Askari 2010 yılında “İslam Ülkeleri Ne Kadar İslami?” başlıklı bir araştırma yayımladılar.

Araştırmada İslam İşbirliği Teşkilatı’na üye olan ülkelerin İslami öğretilerle uygun politikalar izleyip izlemediklerini bulmaya çalıştılar.

Daha sonra bu çalışmayı her yıl yaparak ve Müslüman olmayan ülkeleri de araştırmaya dahil ederek İslamilik Endeksi’ni açıklamaya başladılar.

Geçtiğimiz günlerde de İslamilik Endeksi’nin 2018 yılı listesi açıklandı.

En İslami ülke Yeni Zelanda

153 ülkenin yer aldığı listenin ilk sırasında, 15 Mart’ta iki camiye düzenlenen saldırılarda 51 kişinin hayatını kaybettiği Yeni Zelanda var. Saldırılardan sonra özellikle Başbakan Jacinda Ardern’in söylemi, açıklamaları, başörtüsü takarak Müslüman toplumla dayanışma göstermesi takdir toplamıştı.
 

Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern / Fotoğraf: Reuters

Yeni Zelanda 2017 yılında da İslamilik Endeksi’nde en yüksek puanı alan ülke olmuştu.

Yeni Zelanda’yı İsveç, Hollanda, İzlanda, İsviçre ve İrlanda izliyor. Danimarka 7, Kanada, 8, Avustralya 9, Norveç de 10. sırada yer alıyor.

İlk 20’de Kuzey Avrupa ülkelerinin haricinde Malta ve Japonya da bulunuyor.
 

İlk 50'de sadece 4 Müslüman ülke var

2018 İslamilik Endeksi’nde en üst sırada yer bulabilen Müslüman ülke Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve listede 45. sırada.

BAE’nin ardından Arnavutluk 46, Malezya 47, Katar da 48. sırada yer bulan ve ilk 50 içinde olan diğer Müslüman ülkeler.

60. sırada bulunan Bosna Hersek’in ardından listede yer alan diğer Müslüman ülkeler sırasıyla Umman, Endonezya, Kuveyt, Bahreyn ve Ürdün. 153 ülkenin sıralandığı listede verilerine ulaşılabilen 40 müslüman ülke var.

Listenin son iki sırasında da Müslüman ülkeler Sudan ve 2015 yılından bu yana iç savaş ve Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap koalisyonunun müdahalesine maruz kalan Yemen bulunuyor.
 

Türkiye 2018 İslamilik Endeksi’nde hangi sırada?

Türkiye ise genel endekste 95. olarak listede yer alıyor. İslamilik Endeksi 4 farklı endeksin bileşiminden oluşuyor, bunlar ekonomi, hukuk ve yönetişim, insan hakları ve siyasi haklar ve uluslararası ilişkiler.

Türkiye’nin İslamilikte en güçlü olduğu alan ekonomi. Ekonomi endeksinde 70. sıradayken, en zayıf olduğu uluslararası ilişkilerde 153 ülke arasında 148 sırada. İnsan hakları ve siyasi haklar sıralamasında da Türkiye listede 100. sırada bulunuyor.

İslamilik Endeksi nedir?

Çalışmada Kuran-ı Kerim’de ilgili ayetler ve Hz. Muhammed’in yaşamı, uygulamaları ve sözleri İslami öğretilere bağlılığın referansı olarak kabul ediliyor. Çeşitli göstergelerin kullanıldığı ekonomi, hukuk ve yönetişim, insan hakları ve siyasi haklar ve uluslararası ilişkiler olmak üzere dört alt daldan oluşan bir İslamilik Endeksi oluştu.

Yani ülkeler ekonomi, hukuk ve yönetişim, siyasi haklar ve insan hakları ve uluslararası ilişkiler bakımından İslami kriterlerle ne kadar uyumluluk gösteriyor, ne kadar “İslami” yaşıyor sorularının yanıtı aranıyor. Burada ülkenin Müslüman olması ya da olmaması dikkate alınmıyor.

Müslüman ülkeler nasıl belirlendi?

2010 yılındaki ilk çalışmada sadece İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkelerin verileri değerlendirildi.  

Daha sonraki çalışmalarda verilen bilgiye göre Müslüman ülkelerin nasıl kategorilendirildiği şöyle açıklanıyor: Kendini İslam cumhuriyeti olarak ilan eden, İslam’ı devletin resmi dini olarak tanıyan, İslam’ın ülkedeki birincil din olduğu veya dikkate değer bir Müslüman nüfusa sahip ülkeler.
 

Kriterler neler?

Endeks oluşturulurken namaz veya oruç gibi kişisel ibadetler değerlendirilmeye alınmıyor. Örneğin hukuk ve yönetişim alt endeksinde; hukuksal bütünlük, yolsuzluğun önlenmesi, güvenlik endeksi ve devlet etkinliğine bakılıyor. Buradaki amacın yolsuzluğun yaygınlığını, mülkiyet haklarının güvenliğini, hesap verebilirliği, hukukun üstünlüğünü ve yönetişim yapılarının etkinliğini ölçmek olduğu belirtiliyor.

İnsan hakları ve siyasi haklar konusunda da medeni ve siyasi haklar ve sosyal refah ölçüsü, sosyal sermaye, kişisel özgürlük, medeni ve siyasi haklar, kadın hakları, eğitime erişim, sağlık hizmetine erişim ve demokrasi düzeyi verilerinin değerlendirildiği belirtiliyor.

Doğruluk Payı’nda yer alan bir makaleye göre, endeksi somut hale getiren göstergelerin her birinin, İslami öğretilerle birebir ilişkisinin kurulmasındaki zorluk endekse yönelik en büyük eleştirilerin de başında geliyor.

Fakat endeksin amaçlandığı gibi İslamiliği yansıtıp yansıtmadığı tartışmaları bir yana, ölçmeye çalıştığı şeyin çok boyutlu olarak ideal bir ülkeyi önceliklendirdiği söylenebilir.

Dünyanın en huzurlu ve mutlu ülkeleri listelerinde de ilk sıralarda yer alan Yeni Zelanda, Kanada ve Kuzey Avrupa ülkelerinin en İslami ülkeler listesinde de ilk sıralarda olmasının bu sonucu doğruladığı görülebilir.

2018 İslamilik Endeksi'nin basın duyurusunda Türk kökenli Mısırlı alim Muhammed Abduh'un 100 yıl önce söylediği bir söze atıf yapılıyor:

"Batı’ya gittim, İslam’ı gördüm ama Müslüman yoktu; Doğu’ya döndüm, Müslümanları gördüm ama İslam yoktu.”

Independent Türkçe