Rusya, Suriye'deki kazançlarını hesaplıyor

Rusya Savunma Bakanı, Rusya’nın Suriye’deki askeri operasyonu sonucunda 865’i silahlı gruplarda lider olmak üzere 4,5 bini eski Sovyetler Birliği’nden, 133 binden fazla militanın ortadan kaldırıldığını doğruladı

Fotoğraf: Reuters

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un geçtiğimiz günlerde ortaya koyduğu dikkat çekici söz, Suriye’ye beş yıl süren doğrudan askeri müdahalenin ardından sahadaki ve siyasi düzeydeki Suriye sahnesini özetlemek için yeterli olabilir. Lavrov, “Suriyeli yetkililer ve muhalefet arasındaki silahlı çatışma sona erdi” ifadelerini kullanmıştı. Biri İdlib’de ve diğeri Fırat’ın doğusunda olmak üzere sadece iki gerilim odağının geriye kaldığını söyleyen Lavrov, ancak tavrının, bu iki alanda ‘askeri bir çözüm olmadığı’ hususunda net olduğunu belirtmişti.

İfade, birden fazla tarafa hitap eden birkaç siyasi mesaj taşıyordu. Ve Rusya’nın bu krize tam olarak müdahil olmasından beş yıl sonra, kazanımlarını toplayan ve başarısızlıklarını takip eden Moskova’nın tavrını da özetledi.

Eylül 2015 sonlarında Rus ordusunun Suriye’deki kanlı sivil çatışma hattına girmesi, sahadaki güç dengesini tersine çevirdi. Yoğun askeri operasyonların ‘aktif’ bölümünde Moskova, silahlı muhalefeti parçalamayı ve onu Rus- Türk ortak gözetimi altında İdlib’e sıkıştırmayı başardı. Moskova, siyasi olarak ‘Astana sürecini’ başlattı ve Cenevre’deki siyasi çözüme alternatif olarak ‘çatışmasızlık bölgelerini’ icat etti. Bu durum, muhalefetin kontrolündeki topraklarda askeri operasyonları kademeli olarak kemirmesine olanak tanıdı.

Askeri ve jeopolitik kazanımlar

Askeri yetkililerin açıklamasına göre kazanımlar arasında ‘paha biçilmez’ olan savaş deneyimi birikimi de var. Durum, gerçek bir savaşta denenmemiş yüzlerce modern silah modelinin saha denemeleriyle sınırlı değil ve ülke genelinde tüm sektörlerde ve Suriye sahasında Rus askerlerinin rehabilite edilmesi ve eğitilmesine kadar uzanıyor. Rusya’nın 2008 yılında Gürcistan’da, 2015 yılında Ukrayna’da ve ardından 2020’deki ‘Suriye deneyimi’ sonrasında askeri yeteneklerini gösteren sahneler arasında basit bir karşılaştırma yapmak yeterli.

Savunma Bakanı Sergey Şoygu, 30 Eylül’de Rusya Savunma Bakanlığı'nın resmi gazetesi Kızıl Yıldız’da yayınlanan yazısında, Rusya’nın Suriye’deki askeri operasyonuna yönelik hazırlıkların heyecan verici detaylarına değindi. Şoygu, “Operasyonun başlamasından önce Hmeymim üssünde gizlice bir askeri güç oluşturuldu; Bu, 34’ü bombardıman uçağı ve 16’sı helikopter olmak üzere 50 modern ve modernize edilmiş uçağı kapsıyor. Üste, teknik destek birimleri, koruma ve özel harekat kuvvetleri konuşlandırıldı” ifadelerini kullandı. Şoygu, onlarca ekipman parçasının, yüzlerce askerin ve çeşitli malzemelerden oluşan beton stoğun, benzeri görülmemiş kamuflaj önlemleri altında 2,5 bin km mesafeye hızla taşındığına dikkat çekti. Sergey Şoygu, Rus topraklarından binlerce kilometre ötede böylesine güçlü bir oluşumun ortaya çıkmasının ‘birçokları için sürpriz’ olduğunu vurguladı.

Rusya Savunma Bakanı, Rusya’nın Suriye’deki askeri operasyonu sonucunda 865’i silahlı gruplarda lider olmak üzere 4,5 bini eski Sovyetler Birliği’nden, 133 binden fazla militanın ortadan kaldırıldığını doğruladı.

Şoygu, “Bizim açımızdan önemli olan sonuç ve avantaj, iki Rus askeri üssünün kalıcı olarak konuşlandırılmasıydı. Hmeymim’de her türlü uçağı karşılayabilen birinci sınıf bir hava üssümüz ve Rus Donanması için lojistik merkezi statüsündeki Tartus üssümüz var” dedi. Rus Bakan, Suriye savaşının ‘Rusya’nın pozisyonunu güçlendirdiğini, uluslararası etkisini artırdığını ve jeopolitik rakiplerin Rusya’yu siyasi ve diplomatik olarak izole etme girişimlerini etkisiz hale getirdiğini’ vurguladı.

Şam ile ayrılık

Moskova, Rus askeri operasyonlarının beşinci yıldönümünde kendisini yeni koşullarla ve ciddi yetkilerle karşı karşıya buldu.

Moskova’nın siyasi çözümü ilerletmek için önerdiği adımlar karşısında ‘rejimin uzlaşmazlığı’, Moskova’nın Suriye yaklaşımını kapsamlı bir şekilde gözden geçirmesine yol açtı. Rusya, geçen yıl Anayasa Komitesi’nin iki tur çalışmalarını engelleme çabalarıyla karşı karşıya kaldı. Ayrıca rejimi, çözüm sürecini ilerletmek için ‘iyi niyet’ çerçevesinde herhangi bir adım atmaya zorlamadı. Öyle rejim, tutukluların serbest bırakılması meselesinde inatçılığını sürdürdü ve mültecilerin güvenli bir şekilde geri dönüşünü sağlamak için Rusya’nın hareketlerini kolaylaştırarak adımlar atmadı. Moskova, birçok durumda gönüllü olarak geri dönenlerin hedef alındığına dikkati çekmişti. Suriye rejimi, Kürt bileşenlerle müzakerelerde biraz esneklik gösterilmesi gerektiğine dair Rusya’nın ortaya koyduğu mesajı anlayamadı ve zorunlu askerlik konusu ile Rusya’nın hoşnutsuzluğunu uyandıran diğer birçok nokta da dahil olmak üzere Kürtlere karşı sert ve kabul edilemez koşullar belirledi. Bunun da ötesinde İranlıları, iki yıl önce güney bölgelerinden sınır dışı etme anlaşması gibi Rusya’nın sponsor olduğu yükümlülükleri ihlal etti. Tüm bunlarla eş zamanlı olarak ise yolsuzluk açısından ve Moskova tarafından defalarca teşvik edilen yaşam ve ekonomik durumu iyileştirmek için ciddi reformların uygulanması çerçevesinde iç durum kötüye gitti.

Bu gerçekle karşı karşıya kalan Moskova, Suriye’deki önceliklerini yeniden düzenlemeye başladı. Doğrudan askeri müdahalenin beşinci yılı, Rusya’nın Şam Büyükelçisi Aleksandr Yefimov’un Suriye ile ilişkilerden sorumlu özel bir cumhurbaşkanı elçisi olarak atanmasından, ona her küçük ve her büyük koşulda müdahale etmek için Kremlin’den geniş bir yetki vermesine kadar, Rusya’nın rejimle sahadaki ve siyasi düzeylerdeki ilişkilerinin mekanizmalarında kapsamlı bir yeniden yapılanmaya tanık oldu. Doğrudan Rus varlığının alanını genişleten ve Rus ordusuna karadan ve denizden daha fazla hareket kabiliyeti sağlayan yeni anlaşmalar yoluyla askeri varlığın özelliklerini yeniden çizdi. Ateşkes hatları düzeltildi. Aynı şekilde yeni düzenlemeler arasında ABD’nin saha hareketleriyle mücadele çerçevesinde Fırat’ın doğu bölgelerindeki ana oyunculara açılım da var.

Moskova, ‘Rusya liderliğinin Suriye’de yerleşim ve normal yaşamı geri getirmeyle ilgili çeşitli yönlere ilişkin vizyonunu’ içeren 18 maddeden oluşmuş bir kaynağa göre önde gelen bir Rus heyetinin haftalar önceki ziyaretiyle Suriye liderliğinin önüne koyulan yaklaşımını yeniden düzenlemeyi başardı.

Tahran ile kronik sorunlar

Uzun vadeli ekonomik ve yatırım sözleşmelerinin kazanılması veya güvenlik ve askeri kurumlar üzerinde nüfuz açısından yoğun Rus- İran rekabet raporlarının artması ile Moskova, Astana eksenindeki ortakları olan Türkiye ve İran ile yakın arzusunu belirtmeye devam ediyor. Ancak Tahran’ın veya ona sadık silahlı grupların eylemleri hakkında bir kereden fazla açık bir Rus şikayetinden bahseden raporlar yoktu. 2016’da Suriye Uzlaşı Merkezi başkanlığını yürüten emekli Rus subay Sergey Chvarkov, İran’ın Suriye’ye yönelik devam eden ‘büyük müdahalesinin’, Şam hükümeti için iç sorunlar yaratacağını ve ABD, İsrail, Türkiye ve Arap ülkeleriyle ilişkileri bozacağını belirterek, Rusya’nın İranlılarla olan sorunlarının bir kısmına değindi. Chvarkov, Suriye’de geniş çaplı İran konuşlandırmasının artarak devam etmesinin, reformların ilerlemesi ve Suriye’deki siyasi sürecin gelişmesi önünde birçok tehlikeli engel oluşturacağını kaydetti.

Chvarkov’un, Rusya’nın ‘Suriye’deki ortak askeri harekat sırasında İranlılarla kronik sıkıntılarına değinmesi’ dikkat çekici.

Aynı şekilde yetkili, “Suriye’deki durumun barışçıl çözümüne yönelik amaç ve yaklaşımlardaki farklılığa rağmen, Rus Hava Kuvvetleri’nin İran kara kuvvetleri ve İran’a sadık Şii gruplarla işbirliği olumluydu. Ancak bununla birlikte İran askeri birimlerinin her zaman anlaşmaları yerine getirmemesi dolayısıyla teröristlerle mücadelede işbirliğinin etkinliğinin büyük ölçüde azaldığı kabul edilmelidir” ifadelerini kullandı. Sergey Chvarkov, bunun, genel olarak Suriye’deki durumu daha da kötüleştirdiğini ve Suriye ordusu ile Şii oluşumlar arasında haksız kayıplara yol açtığını vurguladı.

Chvarkov’a göre Rusya ve İran’ın Suriye’deki politikalarında görülen farklılık, Tahran’ın yetkililere bağlı olmayan ve Suriye devletine tabi olmayan paralel askeri yapıların kurulması üzerinde bahse girmesinden de kaynaklanıyor.

Oyuncular arasında denge

Suriye iç sahnesinin aksine Moskova, Suriye meselesine müdahalesinde beşinci yılını doldururken, Suriye’deki diğer aktörlerle ilişkilerini yeniden ele alması gerektiğine de ikna oldu. Moskova, İsrail ile ilişkiler meselesini ele alma ihtiyacının yanı sıra mevcut haliyle sonraki tüm adımlarını engelleyen İran varlığının kazanımlarının karşısında duruyor. İsrail, Moskova’nın Suriye tesislerini ve üslerini hedef almaktan kaçınma çağrılarına bakılmaksızın, İranlılara ve Suriye askeri bölgelerine karşı askeri saldırılar düzenlemeye devam etmişti. Moskova, Washington’un planlı bir geri çekilme taahhüdünde bulunması halinde Fırat’ın doğu bölgelerindeki durumla mücadele etmek için daha fazla yetkinin yanı sıra yorgun Türk ortağıyla koordinasyon sorunu yaşıyor.

Bu bağlamda Moskova’daki uzmanlar, Rusya’nın krize karışan taraflarla ilişkilerinde yıllar içinde kurduğu hassas dengenin son aşamaya geldiğini söylüyor.

Uzmanlar, Moskova’nın bakış açısına göre ana kaldıraç rolündeki anayasal girişle sınırlı olmayan bir çerçevede, siyasi süreci ilerletmek için hamlelerinin çemberini genişletme eğilimine dikkati çekti. Ancak uzmanlara göre Moskova, 2254 sayılı kararı tüm maddeleriyle uygulamak için yeni mekanizmaların geliştirilmesini içerecek şekilde genişleyecek. Bu bağlamda Rusya’nın tercihleri, şu anda kapılarını açtığı altıncı yılın siyasi çözüm açısından belirleyici olacağını gösteriyor.

 

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Şarku'l Avsat

DAHA FAZLA HABER OKU