ABD’nin Minnesota eyaletinde polisin gözaltına aldığı sırada hayatını kaybeden George Floyd’un ardından dünyanın pek çok yerinde ırkçılık karşıtı eylemler düzenlendi ve bu eylemlerde çeşitli kent merkezlerinde bulunan köle tacirlerinin heykelleri de hedef alındı.
ABD, Birleşik Krallık ve Belçika gibi ülkelerde ırkçılık karşıtı pek çok kişi köle ticaretinin, siyahilerin köleleştirilmesinin ve ırkçı baskının sembolü figürlerin heykellerinin kaldırılmasını talep ediyor. Öte yandan protestolar sırasında birçok heykel de göstericilerin öfkesinin hedefi oldu.
Edward Colston
Britanyalı köle tacirlerinden Edward Colston’ın gemilerinin yaklaşık 80 bin kişiyi Afrika’dan Amerika’ya götürdüğü düşünülüyor. Fakat Colston’ın 1895’te Bristol kent merkezine dikilen heykeli yüzlerce yıldır onun bıraktığı mirası diri tutuyor.
Birleşik Krallık hükümeti her ne kadar, heykellerin yıkılmasına yönelik eylemleri kınasa da, protestocular bunun bir değişime işaret ettiğini umduklarını belirtti.
Colston'ın heykelinin sökülmesinin ardından BBC’ye konuşan tarihçi David Olusoga, “Heykeller bize şunu söylüyor: “O mükemmel işler yapan harika bir adam.’ Bu doğru değil, o bir köle taciri ve katildi” ifadelerini kullandı.
Dünyanın farklı yerlerinde gerçekleştirilen ırkçılık karşıtı eylemler, şehirlerin kolonyal geçmişini ve köle ticareti tarihini temsil eden figürleri açığa çıkarıyor.
Henry Dundas
İskoçya’nın başkenti Edinburg’da bulunan ve köleliğin kaldırılmasını erteleyen siyasetçi Henry Dundas’ın heykelinin üstüne, ırkçılık karşıtı protestocular sprey boyalarla “George Floyd” ve “Siyahilerin Hayatı Önemlidir” ifadelerini yazdı.
Edinburg’un St. Andrew Meydanı’nda bulunan 46 metre uzunluğundaki heykel 1823’te dikilmişti. 18. ve 19. yüzyıllarda ülkenin en etkili siyasetçilerinden biri olan Dundas, “taçsız kral” diye anılıyordu. Dundas, 1792’de köleliğin kaldırılmasını öneren yasa teklifine değişiklik önermiş ve daha “kademeli” bir yaklaşım tercih etmişti. Bu öneri köleliğin 15 yıl daha devam etmesine neden olmuştu.
Heykelin yıkılması çağrısında bulunan dilekçeyi şu ana kadar binlerce kişi imzaladı. Heykelin varlığına yönelik protestolar gündemdeyken, yetkililer kentin kölelikle bağlarını “yansıtan” ayrıntılı bir tabela ekleneceğini açıkladı.
BBC Scotland’a konuşan Edinburg Belediye Meclisi’nden Adam McVey, “Öykümüzü anlatmamız ve insanların Edinburg’un dünya tarihinde oynadığı rolü anlamasını sağlamamız gerekiyor” dedi.
Kral II. Leopold
Belçika’da ülkenin en uzun süre hüküm süren kralı II. Leopold’un heykellerinin kaldırılmasını talep etti.
İnternet üzerinden on binlerce kişinin imzasının toplandığı dilekçeyle heykellerin kaldırılması istendi.
Kolonyal dönemin kralının Gent kentindeki büstü kırmızı boyayla kaplandı ve başına “Nefes alamıyorum” yazılı bir pankart giydirilmişti. “Nefes alamıyorum” ifadesi George Floyd’un ölmeden önce söylediği son sözlerdi.
Kral II. Leopold’un Anvers’te bulunan bir diğer heykeliyse protestocular tarafından yakılmış ve daha sonra yetkililer tarafından kaldırılmıştı. Yetkililer heykelin Middleheim Müzesi’nin deposuna kaldırıldığı açıklamıştı.
Başkent Brüksel’deki heykelin üzerineyse “katil” yazıldı.
Belçika’yı 1885 ve 1908 yılları arasında yöneten Kral II. Leopold, o dönem Belçika’nın sömürgesi olan Kongo’da yapılan katliamlarla biliniyor. Avrupa’nın en küçük ülkelerinden birinin hükümdarı olan II. Leopold şu an Kongo Demokratik Cumhuriyeti olan bölgeyi özel kolonisi haline getirmişti.
Kongo’yu devasa bir emek kampına dönüştüren II. Leopold kauçuk ticaretinden muazzam bir servet yarattı. Köle emeğine direnenler sık sık vurularak öldürüldü. II. Leopold’un 10 milyon Kongolunun ölümünden sorumlu olduğu tahmin ediliyor. II. Leopold ayrıca Kongolu insanları Belçika’daki hayvanat bahçelerinde sergilemişti.
Heykellerin kaldırılmasına karşı çıkanlarsa, Belçika ekonomisinin başarısının II. Leopold’un faaliyetlerinden kaynaklandığı savunuyor.
Robert E. Lee
ABD’nin Virginia eyaletinde, Amerikan İç Savaşı sırasında köleliği destekleyen Konfederasyon Ordusu’nun başında bulunan Robert E. Lee’nin heykeli, ırkçılık karşıtı protestolar sırasında büyük oranda tahrip edildi.
Kaldırılacağı açıklanan 12 tonluk heykel 1890’da dikilmişti. Virginia Valisi Ralph Northam, “Artık yanlış bir tarihi anlatmayacağız. Bu heykel çok uzun zamandır orada bulunuyor. Fakat bu o zaman da şimdi de yanlış. Bu yüzden onu kaldırıyoruz” ifadelerini kullandı.
Tahrip edilen heykelin üstüne grafitilerle “beyaz üstünlükçülüğe son" ifadeleri yazılmıştı. Lee ayrıca Virginia eyaletinin en zengin köle sahiplerinden birinin kızıyla evlenmiş ve kayınpederi öldükten sonra ordudan ayrılarak onun işlerini devralmıştı. Lee, özgürlüklerini isteyen kölelerin direnişiyle karşılaşmıştı.
Tarihi belgeler Lee’nin, kaçmaya çalışan kölelerin feci biçimde dövülmesini desteklediğini gösteriyor. Lee’nin ayrıca kölelerin oluşturduğu aileleri dağıttığı da söyleniyor.
ABD’de pek çok kişi Lee’nin ülkenin kölelik tarihi ve ırkçı baskısının simgesi olduğunu düşünüyor.
Winston Churchill
Birleşik Krallık’ın eski başbakanlarından Winston Churchill’in Londra’daki heykeli üzerine “ırkçı” ifadesi yazılarak tahrip edildi. Churchill ırk konusundaki düşünceleri nedeniyle ülkenin en tartışmalı figürlerinden biri.
Churchill Mitleri kitabının yazarlarından Richard Toye, “Churchill’in kesinlikle ırkçı olduğuna dair şüphe yok. Kesinlikle beyazların üstün olduğunu düşünüyordu” diye belirtiyor.
Öte yandan, Churchill: Zaferin Sonu kitabının yazarı John Charmley 2015’te verdiği röportajda, eski başbakanın ırksal hiyerarşiye inandığını ve beyaz Protestan Hıristiyanların en tepede yer aldığını düşündüğünü söylemişti.
Kristof Kolomb
Irkçılık karşıtı protestocular Virginia’nın Richmond kentinde bulunan Kristof Kolomb heykelini yıktı. Yerel medyanın aktardığına göre protestocular heykelin yıkılmasında kalın kemerler kullandı.
Kolomb, Avrupa’nın Amerika’yı sömürgeleştirilmesinin önünü açmasıyla biliniyor. Tarihçilerin yaptığı çalışmaların ortaya çıkardığı üzere, Kolomb Amerikan yerlilerinin köleleştirilmesi ve Teino halkının acımasızca katledilmesinden sorumlu tutuluyor.
Robert Milligan
Londra gerçekleştirilen ırkçılık karşıtı eylemlerin ardından köle taciri Robert Milligan’ın da heykeli sökülmüştü. Heykelin kaldırılması için başlatılan kampanyaya heykelin bulunduğu alanın sahibi Canal ve River Vakfı’nın da destek vermesiyle söküm işlemi başlatıldı.
Milligan’ın ölmeden önce 526 Afrikalı köleye sahip olduğu ve Jamaika’daki aile plantasyonunda çalışmaya zorladığı biliniyor.
Independent Türkçe, BBC, The New York Times
Derleyen: Esra Güngör
