Başkent Cezayir’in 70 kilometre batısında bulunan Tibaze şehrinin batısındaki cezp edici doğallığa sahip, etrafı demir çitlerle çevrili bir alan, Cezayir'in gerçekleştiremediği en önemli ekonomik projelerden birini, yani Cezayir ve Çin arasındaki Afrika'ya açılan kapı sayılan dev bir ortaklık olan Hamdaniye Limanı'nı barındırıyor.
Fakat proje, ‘çetenin’ (eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika ve müttefikleri) eski rejimin ortağı olarak projeye müdahale olmasıyla yarım kaldı. Bu durum, kıtanın en büyük limanlarından birinin önünde engel oluşturdu.
Fırtına öncesi sessizlik
Nador bölgesinde yerel bir dernekte aktivist olan Amir Ferceli, “Bu sahil ve dağlık bölgeyi önümüzdeki günlerde neyi beklediğini bilmiyoruz. Burası, Said Buteflika’nın arkadaşlarının şirketleri tarafından yıllarca işgal edilen doğal bir kaynak. Ancak halk hareketi (Hirak) sayesinde her şey durdu” ifadelerini kullandı.
Ayrıca Hamdaniye Limanı’nın karşısındaki Chenoua Dağı’nın (Şinuva olarak okunuyor) korunması gerektiğini söyleyen Ferceli, “Cezayirli yetkililer, Çin ile Afrika'nın en büyük limanını inşa etmek için ortak bir karar aldılar. Çevre sakinleri projenin duyurulmasını coşkuyla kutladı. Bu proje, sanki gökyüzünden binlerce işsiz gence gönderilmiş bir hediye gibi görünüyordu. Ta ki yetkililerin mafyavari uygulamalarına karşı çeşitli protesto gösterileri düzenlenene kadar” şeklinde konuştu.
Yargı süreci
İndependenet Arabia’ya konuşan Ferceli, açıklamalarına şöyle devam etti:
“Bumerdes Mahkemesi kendi bir anda Hamdaniye çevresindeki bölge sakinleri ile devleti temsil eden valiler arasındaki ‘trajik’ gerçekler karşısında yaşanan çatışmaların ortasında buldu. Geçtiğimiz Perşembe günü yapılan duruşmada, limanın ön hazırlıklarıyla ilgili çalışmaların başlangıcına denk gelen mali skandalların ayrıntıları ele alındı.”
Bumerdes’teki (başkentin 50 kilometre doğusunda) Kabahatler Mahkemesi, hem eski emniyet müdürü emekli Tümgeneral Abdulgani el-Hamil'i hem de eski Tibaze Valisi Musa Gali’yi suçlu bularak, 12’şer yıl hapis cezasına çarptırdı. Aynı şekilde eski valiler Mustafa İyadi ve Abdulkadir Kadi, tarımsal ve turistik gayrimenkulleri yağmaladıkları gerekçesiyle 10’ar yıl hapis cezasına çarptırıldılar.
Kendisinin Hamdaniye Limanı’nın kalbinde, haksız yere muazzam bir arsa edinmesi sağlanarak büyülendiğini söylemesiyle dikkati çeken eski emniyet müdürü, Said Buteflika, Ali Haddad ve Rıza Koninav’ın Çinli şirketlerle projenin ortağı olmak için iki inşaat işi anlaşmasını nasıl elde ettiklerine dair birçok soruyu yanıtladı.
Çin’in rolü
Cezayir, 2015 yılında Afrika’daki en büyük transit limanının inşaatının tamamlanması için Çin ile Şanghay Uluslararası Liman Grubu (SIPG) ve Dünyanın en büyük yapı ve demir yolu şirketlerinden China Railway Group Limited'in (CREC) aracılığıyla bir ortaklık anlaşması imzaladı. Anlaşma, Çin'in projede en az 25 yıl boyunca aslan payını alması ve Cezayir'in önce Mali’ye daha sonra da Orta Afrika'ya doğru otoyol projesini tamamlama taahhüdü temelinde yapıldı.
Öte yandan ekonomi uzmanları, bu limanı kurma fikrinin uzun soluklu oluşu göz önüne alındığında, Cezayir'in projeyi yeniden değerlendireceğini inanıyorlar. Ancak bununla birlikte Haddad ve Koninav’ın projeye zorla ortak olmalarını nasıl telafi edebileceğinin yollarını düşündüğünü söylüyorlar.
Ekonomi danışmanı Mahfuz Kavbi yaptığı değerlendirmede, ‘liman bölgesindeki tarım arazilerinin mülkiyetini devretme prosedürlerinin zorluklarına rağmen sonuçlandırıldığına’ dikkati çekerek, “Projeye imtiyaz hakkı (genel fayda sağlayan projeler için yasal bir prosedür) aracılığıyla genel bir tercih verildiği için, tamamlanacak alanlar ve finansal yapı belirlendi. Fakat bir şey bu projeyi engelledi” yorumunda bulundu.
Çin ve Cezayir, yıllık olarak 6,5 milyondan fazla konteyner işleme kapasitesi olacak olan liman için Çin’den alınan uzun vadeli krediden üç buçuk milyar dolarlık fon tahsis ettiler.
Şimdi gözlemciler, Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun'un birçok yasal kusura rağmen projeyi Çinli yetkililerle ortak bir şekilde olduğu gibi sürdürüp sürdürmeyeceğini merak ediyorlar. Bir yandan Çin belki de 2016-2018 yılları arasında Cezayirli ortaklarıyla ilişki kurarken yapılan büyük yasal ihlallere gönüllü ya da zorunlu olarak göz yumarken diğer yandan ikinci bir taraf projeyi durdurma şansını artırmaya katkıda bulunmuş olabilir. Burada, Roma dönemine ait kalıntılar bulunduğu gerekçesiyle projeyi birkaç ay ertelemeyi başaran eski Başbakan Ahmed Uyahya’nın adı öne çıkıyor.
Hamdaniye Limanı projesiyle ilgili bir araştırma haberi yapan gazeteci Ahmed Hamdani, İndependent Arabia’ya yaptığı açıklamada, “Proje, bölgeyi dünyaya açtığı ve bölgenin karakterini tarımdan ticarete olmak üzere tamamen değiştirdiği için kağıt üzerinde oldukça stratejik bir öneme sahiptir. Proje sayesinde başta Şelf bölgesinin batısındaki Tibaze ve Tenes arasındaki sahil yolu olmak üzere yeni otoyolları yapılabilir. (Cezayir'in kuzeyinde Tunus sınırından Fas'a geçen) Bu sahil yolu, doğu-batı karayolu ile birleşiyor” ifadelerini kullandı.
Hamdani açıklamasına şöyle devam etti:
“Bu büyük ekonomik yapının başarısızlığına neden olan şirketlerle yapılan önceki sözleşmeler gözden geçirilmelidir. Söz konusu şirketler, 12 bin hektarlık bir alana sahip olan ve koruma altında bulunan Chenoua Dağı’ndaki alanlar için yasadışı yollarla ruhsat almakla suçlanıyorlar. Bu proje, Kuzey Afrika'daki Fransız-Çin çekişmesini temsil ediyor ve Çinli şirketlerin Cezayir'de yürüttükleri Kuzey-Güney otoyolu projesine ve Çin'in İpek Yolu'nu yeniden canlandırma projesi olan Kuşak ve Yol inisiyatifine bağlıdır. Ayrıca, yapılan bir ön araştırma, Celfa eyaletinde ve Tamanrasset'te proje kapsamında birer limanın inşasının tamamlandığına işaret ediyor.”
Çevre katli
Eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika döneminde Hamdaniye Limanı projesi kapsamında işlenen suçlara adları karışanlar, sadece yasaları ihlal etmekle kalmadılar. Chenoua Dağı'ndaki üç maden ocağında büyük patlamalar da gerçekleştirdiler.
Bu durum, Haddad ve Koninav’ın bu doğal stratejik konuma olan ilgisinin nedenini ve eski Sanayi ve Maden Bakanı Abdusselam Buşevarib’in limanın karşısındaki dağın batı cephesindeki alanlar için yasadışı yollarla arkadaşlarına ruhsatlar verdiğini ortaya çıkmasını sağladı.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
