Sosyal konumumuzdaki, yaşamsal statümüzdeki ve tarihi yazgımızdaki değişim karşısında insanın önceliği, sorumluluğunun büyüklüğü ve ağırlığı, toplumumuzdaki alim ve aydın şahsiyetlerin keşfedilmesi en can alıcı noktadır.
Bugün bizim toplumumuzda alim ve aydın konusu en ciddi konulardan birisidir.
Hatta bazı sorunlarımızın çözümü tam da burada ortaya çıkmaktadır. Çünkü mukadderatını sosyal kaderinin belirlendiği bir insan, sorumlu değil, edilgen olacaktır.
Bu nedenle toplumuzdaki aydın şahsiyetleri keşfetmek bizim için en can alıcı konudur.
Kürt toplumunda kaybolan sima ve şahsiyetlerin toplum ile tanıştırılması, ses telleri ile yakından tanımak durumunda olduğumuz kaçınılmaz bir gerçektir.
Onlardan birisi Prof Hesenê Zaza’dır.
Hesenê Zaza (Hasan Zaza), hakkında kısada olsa ansiklopedik bir bilgi Muhammed Ali Siwerekî’nin sekiz ciltlik, Kürt Aydın, Alim, Ulema, Arifler sözlüğü çaşmalarına başvurarak elde edebilirsiniz.
Ben de kısa da olsa onun hakkında bir tanıtım yazısı aktarmak istiyorum. Geniş ve tedatlı bilgi için konferanslarına başvurabilirsiniz.
Mihemed Tewfîq oğlu Prof. Hesenê Zaza, Mısır ve Arap aleminde tanınmış bir düşünce ve edebiyat ustasıdır.
Dil, tarih, sosyoloji ve edebiyat alanlarında birçok katkı sunmuştur. Eserler kaleme aldığı gibi, yazılı basına makaleler yazmış; seminer ve paneller düzenlemiştir.
İbranice ve antik Samî dillerini de bilen Prof. Hesenê Zaza’nın ailesi Kürdistan’ın kuzeyinden Mısır’a yerleşince, Zaza’nın ailesi de Nil Vadisi'ndeki Menûf şehrine intikal etmiştir.
Baba tarafından dedesi Menûf’da emniyet müdürlüğü yapmıştır. Babası Mihemed Tewfîq ise, Menûf’ta doğmuş ve bir Fransız Lisesi'nde eğitim görmüştür.
Liseyi bitirdikten sonra İngiltere’ye gitmiş; Londra Üniversitesi'nde yüksek öğrenimini tamamlamıştır.
Mısır’a döndüğünde tiyatroculuk yapmış; 1931’de vefat etmiştir.
Prof. Hesenê Zaza, 1919’da Kahire’de doğmuş; klasik usullerde okur yazar olmuştur.
Daha sonra İngiliz misyonerlerinin açtığı bir okula kaydolmuş; iki senelik bir eğitimden sonra akıcı bir İngilizce konuşarak mezun olmuştur.
Daha sonra bir devlet okuluna kaydolmuş; buradan ilkokul diplomasını almıştır.
Ardından Qasr’un-Nîl bölgesindeki bir liseye kayıt yaptırmış; Mısır düzeyindeki sıralamada on dördüncü başarılı öğrenci olarak mezun olmuştur.
Çalışma hayatına Özgür Anayasacılar Partisi’nin yayınladığı “El-Belağ” adlı dergide başlamış; çalıştığı sıralarda -daha sonraları Kahire Üniversitesi'ne dönüştürülen- Kral I. Fûad Üniversitesinde Edebiyat Fakültesini kazanmıştır.
1941’de bu fakültenin Arap ve Samî Dilleri Bölümünden şeref derecesiyle mezun olmuştur.
Hıristiyan Patriklere bağlı bir lisede sadece bir sene öğretmenlik yaptıktan sonra, şimdiki İskenderiye Üniversitesi olan Kral I. Farûq Üniversitesi'ne araştırma görevlisi olarak atanmıştır.
Devlet bursuyla gittiği Kudüs’teki İbranî Üniversitesi'nde yüksek lisans eğitimini almış; 1944’te “İbranî Edebiyatı ve Yahûdî Düşüncesi” adlı teziyle mezun olmuştur.
Mısır’a döndüğünde Kral I. Farûq Üniversitesi'nde İbranice ve Suryanice Kürsüsünde okutman olarak çalışmıştır.
Daha sonra, devlet bursuyla gittiği Fransa’da akıcı bir Fransızca öğrenmiş; 1951’de arkeoloji ve sanat tarihi alanında devlet doktorası almıştır.
Sorbon Üniversitesi Yüksek Lisans Enstitüsü’nde “Diller Tarihi ve Dinler Tarihi” dersleri vermiş; 1953’te “Antik Samî Yahûdîlerinde Yemin ve Ant İçme Usulleri” adlı doktora teziyle Sorbon Üniversitesi'nden doktora almıştır.
Bu doktora teziyle İlk Şeref Derecesini kazandığı gibi, büyük bir ilgi de toplamıştır.
Mısır’a döndüğünde İskenderiye Üniversitesi'nde okutmanlık yapmış; 1969’da dilbilim alanında profesör olana kadar çeşitli akademik pozisyonlarda görev almıştır.
1979’da emekli olana kadar dilbilim profesörü olarak çalışmış; bu süre içerisinde kahire Üniversitesi, El-Ezher Üniversitesi, ‘Ayn’uş-Şems Üniversitesi, Rabat’taki Kral V. Muhammed Üniversitesi, 1962-1966 yılları arasında Beyrut Üniversitesi'nde dersler vermiştir.
Bir yıl süreyle çalıştığı Malta’daki Britanya Veliahdı Üniversitesi'nde İngilizce olarak dersler vermiştir.
1978-1990 yılları arasında 12 yıl boyunca Riyad’daki Kral Suud Üniversitesi'nde “Filoloji ve İbranice Araştırmaları” profesörü olarak çalışmıştır.
Daha sonra, 80 yaşında öldüğü 9 Nisan 1999 tarihine kadar, Kral Faysal İslamî Araştırmalar Merkezinde müsteşar olarak görev almıştır.
Yayımlanmış eserleri, makaleleri ve konuşmaları
“İçeriden İsrail” ve “En Güzel Konuşmalar” adlı iki radyo programını da yürütmüş olan Prof. Hesenê Zaza’nın Arapça olarak yayımlanmış bazı eserleri şunlardır:
- Dil ve İnsan: Dilbilime Giriş, 1990
- Samîler ve Dilleri, 1990
- Samî ve Diğer Dillerde Arabçanın İzleri, 1990
- Yahûdî Dinî Düşüncesi, 1995
- İsrail Kişiliği, 1990
- Yahûdî Düşüncesi Üzerine Araştırmalar, 1987
Bu eserleri, Şam merkezli Dar’ul-Qalem yayınevi tarafından ikinci baskıları yayımlanmıştır.
Ayrıca Dr. Fethullah El-Xetîb ve Dr. Aişe Er-Ratib ile ortaklaşa hazırladığı “Uluslararası Siyonizm ve İsrail” adlı çalışması 1971’de Kahire’de yayımlanmıştır.
“Endülüs Yahûdîleri Arasında Sibeweyh Çizgisinde İbranice Gramer Çalışmaları” adlı bir eseri de bulunmaktadır.
Serbest ölçü ve aruzla yazdığı 500 beyitten oluşan 18 müzikallik “Behlûl’ün Yaşam Öyküsü” ve “Quds” adlı çalışmalarının yanı sıra, 1944’te Kudüs’teki İbranî Üniversitesi'ne yüksek lisans tezi olarak sunduğu İbranice eseri “Müslüman İspanya’da İslamî Düşüncenin Yahûdî Düşüncesine Etkileri” adlı eseri de bulunmaktadır.
Halen yayımlanmamış Arapça yazma eserleri olarak:
On ciltlik “Yahûdî Tarihi Ansiklopedisi”, “Arablarda Sofra Kültürü”, “Tewrat’ta Hayvan Figürleri”, “Sanat Felsefesi ve Tarihi” adlı çalışmaları ile “Behlûl’ün Yaşam Öyküsü” adlı şiir divanı bulunmaktadır.
Bu çalışmalar dışında, Suûdî Arabistan merkezli “El-Faysal” ve “Er-Riyad” dergilerinde onlarca tarihi ve edebi makalesi yayımlanmıştır.
Birçok panel, konferans ve şiir gecesinin düzenlenmesinde değerli katkıları olmuştur.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
