Benedict Cumberbatch'in modern Sherlock Holmes yorumunda sıklıkla kullanılan bir hatırlama tekniğinin gerçekten de işe yaradığı ve hafızayı uzun vadede güçlendirdiği ortaya çıktı. Araştırmacılar, “hafıza sarayı” ismi verilen bu teknik sayesinde bellekteki artışın 4 ay boyunca korunduğunu keşfetti.
Lokus metodu diye de bilinen bu teknikte, bilgiyi organize etmek ve hatırlamak için zihinsel görselleştirme kullanılıyor. Bu tekniği öğrenen bireylerin hafızasını bir mekan gibi kodlaması ve mekandaki her görsel ayrıntıyı bir bilgiyle eşleştirmesi gerekiyor. Böylece tıpkı Cumberbach'in Sherlock'u gibi, bir bilgiyi hatırlamak istediğinde hafıza mekanınızda dolaşarak o bilgiyi aramaları mümkün oluyor.
Hakemli bilim dergisi Science Advances'ta yayımlanan yeni çalışmada bilim insanları, işte bu yöntemi test etmek için dünyanın en iyi "hafıza sporcuları"ndan oluşan, yani hafıza sporlarında dünyanın en iyi 50'si arasında yer alan bir grubu ve hafıza pratiklerinde uzmanlaşmamış başka bir grubu inceledi.
Hollanda'daki Radboud Üniversitesi Tıp Merkezi'nden ve çalışmanın yazarlarından Isabella Wagner, lokus tekniğinin daha önce hafızayı güçlendirdiğinin gösterildiğini ama geride cevapsız sorular kaldığını belirtti:
Lokus tekniğinin beyinde nasıl işlediğini ve hafıza şampiyonlarının diğer insanlardan gerçekten farklı mı yoksa eğitim sayesinde mi daha iyi olduğuna odaklanan çok az çalışma var.
Yeni araştırmanın ilk aşamasında hafıza yarışmalarında dünyanın en iyi 50'si arasında yer alan 17 sporcu ve onlarla yaş veya zeka seviyesi gibi özellikler bakımından benzeşen bir kontrol grubu yer aldı.
Katılımcılardan, beyinleri fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) cihazıyla incelenirken bir listede rastgele sıralanan kelimeleri incelemeleri talep edildi. Daha sonra listeden bir seferde üç kelime seçildi ve bunların daha önce inceledikleri listedekiyle aynı sırada olup olmadığını hatırlamaları istendi.
Çalışmanın ikinci bölümünde ise daha önce hafıza sporuyla ilgili herhangi bir deneyimi olmayan 50 katılımcı vardı. Bunlardan 17'si lokus yöntemini öğrenmesi için 6 hafta boyunca eğitim gördü. Katılımcıların geri kalanı ise kontrol grubundaydı. 16'sı "çalışan hafıza eğitimi" adı verilen farklı bir hafıza tekniği üzerine eğitildi. 17'si ise hiçbir eğitimden geçirilmedi. İkinci bölümdeki katılımcıların beyinleri de fMRI cihazıyla tarandı ve hem eğitimden önce hem de eğitimden sonra aynı görevleri yerine getirmeleri istendi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Araştırmacılar ayrıca katılımcılardan fMRI taramalarından 20 dakika ve 24 saat sonra listede hangi kelimelerin bulunduğunu hatırlamalarını talep etti. Bu da 20 dakika sonra hatırlanabilen kısa süreli anıları, 24 saat sonra da hatırlanabilen kalıcı anılardan ayırmalarını sağladı. Dört ay sonra ise katılımcıların kelimeleri ezberleme ve hatırlama becerileri yeniden test edildi.
Bunu sonucunda lokus yöntemiyle eğitilen katılımcıların uzun süreli hafızasının, diğer hafıza tekniğini öğrenenlerden veya hiç eğitim almayanlardan daha iyi işlediği ortaya çıktı. Zira lokus metodu üzerinde çalışan gönüllüler bir kez daha diğer gruplardan daha iyi performans göstermişti. Eğitim öncesinde hatırlayabildiklerinden 20 kelime fazla hatırlamıştı. Diğer eğitimi alan katılımcılarsa öğrendikleri tekniğin faydalarını 4 ayın sonunda kaybetmişti.
Lokus metoduyla eğitilen kişiler, taramalardan 20 dakika sonra listeden 62 kelimeyi hatırlarken, diğer metodu öğrenenler 41, hiç eğitim almayanlarsa 36 kelime hatırlıyordu. 24 saat sonra yapılan testte lokus metodunu öğrenenler 56, diğerleri ise sırasıyla 30 ve 21 kelimeyi hatırlayabildi.
Dört ay sonra yapılan testte ise lokus metoduyla eğitilenler 50, kontrol gruplarındakiler de sırasıyla 30 ve 27 kelimeyi hatırladı.
Bunun yanı sıra, dünya hafıza şampiyonları ve lokus yöntemini öğrenen kişilerin, listeleri ve sıralamayı ezberlerken benzer beyin aktiviteleri gösterdiği de ortaya çıktı.
Livescience'a konuşan ve bulgularını yorumlayan Wagner, neredeyse herkesin lokus yöntemini kullanmayı öğrenebileceğini söyledi:
Biraz zaman ve düzenli pratik gerektiriyor. Bu nedenle herkes için uygun olmayabilir. Ancak hafızayı 'güçlendirmek' ve yüksek, hatta olağanüstü hafıza performansına ulaşmak kesinlikle mümkün.
Independent Türkçe, Livescience, Technology Networks
Derleyen: Çağla Üren
